تدوین رشته فلسفه دین در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا

به گزارش خبرگزاری پانا، محمد محمدرضایی، با تاکید بر اینکه رشته فلسفه دین، رشته‌ای است که سابقه‌ای طولانی در دانشگاه‌ها و محافل علمی ندارد،افزود: البته این رشته همانند اکثر رشته‌های علوم انسانی خاستگاه غربی دارد و بر اساس آن فرهنگ شکل گرفته است. این رشته با همان شاکله هم وارد کشور ما شده و بعضاً دانشگاه‌هایی این رشته را با عنوان فلسفه دین و یا کلام جدید تأسیس کرده‌اند.

وی افزود:فلسفه دین از دو واژه «فلسفه» و «دین» تشکیل شده و به کارکرد آن تفکر عقلانی در باب دین و آموزه‌های آن است. همان طور که اشاره شد به دلیل خاستگاه این رشته فرهنگ خاصی هم پشتوانه آن است. فلسفه در غرب قلمرو خاصی دارد و در نسبتی خاص با دین حاکم بر جهان غرب، یعنی مسیحیت، قرار می‌گیرد. آنچه در جهان غرب طی قرون متمادی متداول و حاکم بوده این است که دین امری رازوارانه است و فلسفه فعالیتی عقلانی و از این جهت فلسفه و دین دو حوزه مجزا هستند و دین نمی‌تواند مورد و محل تأمل فلسفی قرار گیرد. به عبارت دیگر غربی‌ها معمولاً مباحث دینی را مورد سنجش فلسفی قرار نمی‌داده‌اند اما اکنون این کار را با مباحث فلسفه دین به نحو جدی پی گرفته‌اند.

رییس کارگروه فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول و ارتقای علوم انسانی با بیان اینکه در جهان اسلام و تشیع این مسئله به نحو دیگری بوده است،توضیح داد: در واقع دین ما نوعی عقلانیت را در دل خود دارد و قرآن و سنت در اسلام تأکید فراوان بر عقلانیت داشته‌اند و عقل یکی از منابع دین ما محسوب می‌شود، فلسفه دین بسیار به فرهنگ ما نزدیک است و اساساً ما در قالب سنتی، که همان مباحث کلامی و اعتقادی است، سابقه زیادی داریم. به قول شهید مطهری عقل شیعی ما از قدیم عقل فلسفی و عقلانی بوده است. بنابراین شکل گرفتن حوزه مطالعاتی فلسفه دین را باید در مجموع به فال نیک بگیریم و آن را یک فرصت برای خودمان تلقی کنیم.

دکتر محمدرضایی با تاکید بر اینکه که خاستگاه این رشته غرب بوده است و ورود آن به کشور همراه با مباحثی بوده است، اظهار کرد:به همین دلیل باید جهت انجام اصلاحاتی در آن اقداماتی صورت بگیرد که این وظیفه‌ای است که به عهده کارگروه فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول و ارتقای علوم انسانی گذاشته شده است. این کارگروه جزء کارگروه‌هایی است که طی چند وقت اخیر مشمول تحول واقع شده است و ان‌شاءالله بتوانیم وظایفی را که به عهده داریم به انجام برسانیم.ما همانند همه رشته هایی که مشمول تحول هستند بر اساس چهار اصل اسلامی‌سازی، بومی‌سازی، کارآمدسازی و بروزرسانی می خواهیم این رشته را تا آنجایی که در توان‌مان هست متحول کنیم.

وی افزود:منابع ما طی سال‌های اخیر از غنای خوبی برخوردار شده و اکنون از ادبیات خوبی در زمینه فلسفه دین برخوردار هستیم.اما با جریان تولید و گسترش این حوزه از علوم انسانی در غرب هم مواجه هستیم و کتاب‌هایی که در این زمینه از نویسندگان غربی ترجمه و چاپ می‌شود همچنان می‌توانند تصورات نادرستی را از مباحث این حوزه رقم بزنند.ما قصد داریم فلسفه دین را با محوریت تفکر اسلامی شکل بدهیم و بگوییم که تفکرات دینی و اسلامی ما در ارتباط با این مباحث که نوعاً به شکلی برآمده از فرهنگ غرب مطرح شده‌اند، چه می‌گوید. البته ما منعی برای طرح تفکرات دیگر و اندیشه‌های نحله‌های مختلف فلسفی نداریم و قصدمان هم این نیست که رشته فلسفه دین را مضمحل کنیم، اما سعی‌مان این است که با نقد این تفکرات، مزایای تفکر دینی اسلامی را عیان کنیم.

استاد پردیس قم دانشگاه تهران گفت: به دنبال آن هستیم که علاوه بر بهینه‌سازی ساختار آموزشی فلسفه دین، به استادان و دانشجویان‌مان این توجه را بدهیم که شما می‌توانید بر اساس تفکر دینی اسلامی، در حوزه فلسفه دین نظریه‌پردازی داشته باشید و فقط به تکرار آنچه فیلسوفان غربی گفته‌اند اکتفا نکنید. باید خودمان فعال و مبتکر و خلاق باشیم و بتوانیم اظهار نظر کنیم و در واقع می‌خواهیم دانشجو به گونه جهت داده شود که به سمت نظریه‌پردازی و به سمت خلاقیت بیشتر روی بیاورد، نه به سمت تقلید و تکرار مطالب اندیشمندان غربی.

وی در ادامه درمورد تاریخچه آغاز به کار کارگروه فلسفه دین و کلام جدید و اقدامات آن توضیح داد:این کارگروه کار خود را از دو الی سه سال گذشته آغاز کرده است، اما کار در آن به کندی پیش می‌رفته و در واقع فعالیت چندانی نداشته است. بعد از تغییر در مدیریت کارگروه سعی کرده‌ایم که با مشارکت همه محافل و گروه‌های علمی فعال در این زمینه در جهت اهدافی که بیان شد حرکت کنیم.در همین رابطه کمیته‌هایی را تشکیل داده‌ایم و دوستان و صاحب‌نظرانی که در جلسات کمیته‌ها شرکت داشته‌اند مباحث مفید و پیشنهادات خوبی داشته‌اند که بررسی شده است.در حال حاضر هم عناوین دروس در کمیته‌ها در حال نهایی شدن است و بعد از ان سرفصل‌های مربوطه نگاشته خواهد شد.

رییس کارگروه فلسفه دین و کلام جدید شورای تحول و ارتقای علوم انسانی درمورد برنامه‌های آموزشی و درسی در دست تدوین برای رشته‌ها و مقاطع اظهار کرد:فلسفه دین و کلام جدید در حال حاضر فقط یک رشته است. البته پیشنهاداتی در مورد تأسیس رشته فلسفه دین اسلامی یا تفکیک فلسفه دین از کلام جدید مطرح شده است، اما در حال حاضر فقط برای رشته فلسفه دین در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در حال تدوین برنامه هستیم و اولویت هم کارشناسی ارشد است.بعد از تدوین سرفصل ها نیز وارد مرحله تدوین کتاب خواهیم شد و از همین حالا هم افرادی برای این کار شناسایی شده‌اند و خوشبختانه با توجه به زمینه‌ای که در این حوزه شده بعضی از دوستان هم خودشان پیشنهاد تألیف کتاب داده‌اند.

دکتر محمدرضایی با تاکید بر اینکه پرونده برنامه‌های در دست تدوین احتمالا طی چند ماه آینده بسته شود،درمورد فعالیت کارگروه فلسفه دین و کلام جدید بعد از تدوین سرفصل‌ها اظهار کرد:باید بررسی شود که آیا برنامه نیاز به تجدیدنظر دارد یا نه. زیرا یکی از مواردی که در مورد برنامه‌ها مطرح است این است که باید هر چند سال یک بار دائماً اصلاح شوند و برای این مسئله بازخوردها دریافت شود.

وی به این سوال که با توجه به این که فقط تدوین دو برنامه به کارگروه فلسفه دین و کلام جدید سپرده شده چرا این کارگروه ذیل کارگروه فلسفه قرار نگرفت،پاسخ داد:در حال حاضر رشته‌های متعددی در زمینه فلسفه در کشور وجود دارد و فلسفه دین هم برنامه خاص خود را دارد. می‌توانم بگویم که شاید به خاطر اهمیت این رشته بوده است که تصمیم گرفته شده به صورت مجزا روی آن بحث و بررسی صورت بگیرد.

استاد پردیس قم دانشگاه تهران در پایان تاکید کرد: چشم‌انداز خوبی را برای رشته فلسفه دین می‌بینم و امیدوارم که بتوانیم با همکاری دوستان گام‌های مؤثری را برای این رشته برداریم.استقبال خوبی هم در محافل علمی شده است و دوستان و اساتید مختلف استقبال کرده‌اند و پیشنهاداتی داشته‌اند و من امیدوارم در ماه‌های آینده بتوانیم گام‌های بسیار خوبی را در این زمینه برداریم.