زلزله تهران، بیمارستان‌های روی گسل را به سیل فاضلاب و انفجار می‌ریزد
خبرگزاری پانا: تهران روی دو گسل بزرگ بنا شده‌است، گسلی در شمال و دیگری در جنوب. احتمال وقوع زلزله در تهران مثل هر مکان بنا شده بر گسل، زیاد است، اما بیماستانی برای امداد و نجات در زمان زلزله مقاوم‌سازی نشده است.
به گزارش خبرگزاری پانا، بر اساس داده‌های موجود، تمام گسل‌های فعال اصلی شهر تهران خطرناک هستند. به تازگی نیز گسل‌های جدیدی در شمال تهران کشف شده‌است.
معاون پژوهشی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در این مورد می‌گوید: تجمع خردلرزه‌ها در دهه ۱۳۷۰ در منطقه غربی گسل شمال تهران - در جنوب کرج - بیشتر بود اما در دهه ۸۰ تجمع زلزله‌های کوچک روی بخش شرقی گسل شمال تهران و لواسان است.
افراد زیادی در مورد احتمال وقوع زلزله‌ای در تهران هشدار داده‌اند، اما تهران هر روز روی گسل‌ها، حجیم‌تر و بزرگ‌تر می‌شود، شهر به غولی تبدیل شده که فکر کردن به وقوع بحرانی مثل زلزله در آن می‌تواند مو بر تن راست کند.
از انفجار علمک گاز تا غرق شدن در فاضلاب
نگرانی در مورد امداد و نجات تا آتش‌سوزی و انفجار علمک‌های گازی که در خانه‌ها نصب شده و غرق شدن جنوب شهری‌‌ها در فاضلاب، مشکلات احتمالی زمانی است که زلزله ۷ ریشتری در تهران به وقوع بپیوندد.
در این بین شرایط بیمارستان‌ها نیز به نگرانی‌ها دامن می‌زند. بیمارستان‌هایی که قرار است در شرایط بحرانی مثل زلزله ملجا و پناهگاه مصدومان باشد، حال و روز خوبی ندارند و برای مواجهه با زلزله آماده نیستند. در‌حالی‌که امداد و نجات در زمان زلزله نهایتا دو تا سه ساعت اولیه ممکن است، پس از آن احتمال زنده بودن فرد کم است.
بر مبنای اعلام مسئولان وزارت بهداشت، ۸۰ درصد بیمارستان‌های پایتخت فرسوده است. بخشی از این بیمارستان‌ها نیز در منطقه گسل واقع شدهاند. گسل فعال شمال تهران از شمال شرق تا شمال غرب شهر، عبور کرده و حدود ۲ میلیون نفر از جمعیت تهران روی این منطقه زندگی می‌کند، اما بیمارستان‌های مهمی مانند میلاد، بهمن، آتیه، ایرانیان، پارسیان در منطقه گسل شمال تهران واقع شدهاند.
از سوی دیگر بیمارستان‌های مرکز شهر نیز در وضعیت مساعدی قرار ندارند، بیشتر بیمارستان‌های بزرگ این منطقه عمری بین ۴۰ تا ۵۰ سال دارند، اما در همین مناطق بیمارستان‌های صد و اندی ساله‌ای مثل سینا، لقمان و امام خمینی(ره) نیز وجود دارد. ۴۰ درصد بیمارستان‌های تهران عمری بیش از ۵۰ سال دارند.
بیمارستان نو و بیمارستان صحرایی
اواسط دولت اصلاحات مطالعاتی در مورد مقاوم سازی بیمارستان‌های شهر تهران از سوی کارشناسان سازه انجام گرفت اما مقاوم‌سازی در دولت نهم و دهم پیگیری نشد و سیاست دیگری در پیش گرفتند؛ ساخت بیمارستان‌های جدید و بیمارستان‌های صحرایی در اطراف پایتخت.
اگر چه مرتضی تمدن استاندار تهران مدعی است که در حال حاضر بیش از ۵۰ درصد بیمارستان‌های تهران در حال نوسازی، مقاوم‌سازی و بهسازی هستند اما واقعیت بیمارستان‌ها این‌ر‌ا نشان نمی‌دهد.
در سفرهای استانی به تهران کلنگ بیمارستان‌های جدیدی در شهر زده شده است اما تعداد کمی از آنها به بهره‌برداری رسیده‌است. چون اعتبار در نظر گرفته شده برای آنها از ابتدا ناکافی بود، سازه جدید بیمارستان سینا یکی از ساختمان‌هایی است که ساخت آن بیش از ۱۰ سال به‌طول انجامیده و یک‌بار ساخته و تخریب شده و دوباره ساخته شده‌است. مشابه این اتفاق در سازه‌ای در بیمارستان امام خمینی(ره) نیز رخ داده است.
مشاهدات از حدود ۲۰ بیمارستان سطح شهر تهران نشان می‌دهد که این بیمارستان‌ها در برابر زلزله مقاوم نیستند و اگر چه تیم بحران در زمان زلزله در این بیمارستان‌ها شکل گرفته اما مدیران این بیمارستان‌ها نگران سالم ماندن بنای بیمارستان هستند.
اما مرتضی تمدن، استاندار تهران می‌گوید: در حال حاضر هیچ بیمارستانی در تهران وجود ندارد که در مرحله نوسازی، مقاوم‌سازی و یا بهسازی قرار نداشته باشد.
از سوی دیگر وزارت بهداشت با هزینه‌بر بودن مقاوم سازی بیمارستان‌ها آن‌هم در شرایط انقباضی بودجه این وزارتخانه، دست به اقدام جدیدی زده است، راه‌اندازی بیمارستان‌های صحرایی در اطراف تهران.
این بیمارستان‌ها که تازه‌ترین آن در پاکدشت (شرق تهران) راه‌اندازی شده، با هدف ارائه خدمت به مردم منطقه و البته هدف پشتیبانی از تهران در مواقع بروز بحرانی مانند زلزله راه‌اندازی شده‌است.
وزیر بهداشت برکنار شده و روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران و شهید بهشتی بارها بر اهمیت این بیمارستان‌ها در زمان بحران تاکید کرده‌اند.
در مراسم آغاز به کار بیمارستان صحرایی شهدای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منطقه پاکدشت نیز دکتر حسن ابوالقاسمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ایجاد مراکز درمانی و بهداشتی در اطراف تهران را یک فرصت دانست و گفت: تقویت زیرساخت‌های بهداشت و درمان در اطراف تهران موجب می‌شود علاوه بر خدمت رسانی بهتر به ۵ میلیون نفر جمعیت اطراف تهران، مراکز را برای مواقع بحرانی تجهیز کنیم.
پدافند غیر عامل با کدام زیرساخت
مجموعه بهداشت و درمان قصد دارد در زمان بحران از بیمارستان‌های صحرایی به‌عنوان «پدافند غیرعامل» استفاده کند.
قرار است ساخت این بیمارستان که مجوز آن پارسال با استفاده از ماده ۲۱۵ از مجلس شورای اسلامی دریافت شده، در مناطقی همچون پاکدشت، ورامین، رباط کریم، شهریار ایجاد شوند .
اما نکته‌ای در موضوع احداث بیمارستان‌های صحرایی مغفول مانده که موضوع استحکام زیربناهایی ارتباطی مانند جاده و در مرحله بعد مخابرات است. با فرض راه‌اندازی کامل بیمارستان‌هایی در چهار نقطه اطراف شهر تهران، باید این سئوال را پرسید که آیا در زمان بحران، آزاده‌راه‌ها و جاده‌های ارتباطی سالم خواهند ماند که مصدومی به سرعت به این بیمارستان‌ها منتقل شود؟ آیا استرس و فشار روانی مردم برای خروج از پایتخت (در صورت سالم ماندن و وجود راه ارتباطی) امکان رد شدن آمبولانس از جاده تهران به شهریار یا جاده تهران به ورامین (البته باز هم در صورت سالم بودن جاده) را خواهد داد. تعطیلات سه روزه می‌تواند این جاده‌ها را قفل کند، زلزله چطور؟
کارشناسان زیادی معتقدند که سرمایه‌گذاری روی بیمارستان‌های صحرایی در مواجهه با بحران، خیال خوشی است که احتمال تحقق آن کم است.
تخریب پل کن و تجربه‌هایش
دو اتفاق شهری که سال ۹۱ در تهران تجربه شد را به خاطر بیاورید، سیل در ۲۶ فروردین که منجر به آب گرفتگی مترو شد و بارندگی در پائیز که منجر به تخریب پل کن شد.
تخریب پل کن مثال خوبی از اوج بار ترافیکی در آن منطقه و بلااستفاده ماندن بخش زیادی از مسیر جاده است، که هنوز به طور کامل تعمیر نشده است.
سالم ماندن جاده و امکان انتقال مصدومان زلزله فرضی تهران در صورتی محقق خواهد شد که آشیانه آمبولانس‌های تهران نیز سالم بماند، زیر ساخت ارتباطی شهر سالم بماند و امکان تماس با اورژانس وجود داشته باشد و از همه اینها گذشته پرسنل اورژانس نیز بتوانند ارائه خدمت کنند.
دولت نهم، به مطالعات دولت قبل پشت پا زد
بیمارستان‌های متعدد شهر در برنامه‌ای که با نظر مشورتی کارشناسان آژانس جائیکا از ژاپن تدوین شده‌بود قابل مقاوم سازی بودند، اما این برنامه از سوی دولت نهم و دهم پیگیری نشد و اکنون در مواجهه با بحرانی مانند زلزله باید به بیمارستان‌های صحرایی اطراف تهران دل‌خوش کرد.
دکتر مهدی علیرضایی، مدیر کل سابق منابع فیزیکی وزارت بهداشت و عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت در گفت‌و گو با نامه به مطالعات آژانس جائیکا اشاره می‌کند و می‌گوید: «بیش از دو میلیون نفر از زلزله احتمالی تهران مجروح و آسیب‌دیده خواهند شد.»
وی که هنوز بر مقاوم سازی بیمارستان‌ها تاکید دارد، به تفاوت اقتصادی این مقاوم سازی و نوسازی یادآوری می‌کند و می‌گوید: ساخت یک بیمارستان جدید بیش از ۴۰ میلیارد تومان هزینه خواهدداشت، اما با ۵ تا ۷ میلیارد تومان می‌توان بیمارستانی را مقاوم‌سازی کرد و برای ۴۰ تا ۵۰ سال دیگر از آن استفاده کرد. نگاه اقتصادی می گوید که حتی اگر بیمارستان‌ها را نتوان مقاوم سازی کرد می‌توان از آنها برای کاربردهای دیگر استفاده کرد.»
به جلو فرار نکنید
علیرضایی که منتقد جایگزینی بیمارستان‌ها به‌جای مقاوم‌سازی آن‌هاست تاکید می‌کند که «طرح موضوع نوسازی بیمارستان‌ها به جای مقاوم‌سازی فرار به سمت جلو است»
این استاد معماری بیمارستان یادآوری می‌کند: «شهر تهران به سرعت و بدون ایجاد سیستم‌های پیشگیری از فجایع زلزله رشد و توسعه داشته، به همین دلیل تاکنون برنامه‌های پیشگیری قبل و بعد از وقوع زلزله در سطوح شهری به طریقی که بتواند آسیب‌ها را کم کند، نداشته‌ایم.»
وی در مورد میزان فرسودگی بیمارستان‌ها می‌گوید: «برخی از بیمارستان‌های شهر تهران قابلیت بهره‌برداری برای پروسه طولانی ندارند و باید از چرخه خدمات‌رسانی حذف شوند.
دکتر علیرضایی تعداد این بیمارستان‌ها را یک سوم از کل بیمارستان‌های فرسوده شهر دانست. برخی دیگر از بیمارستان‌های شهر با هزینه معقولی در اقتصاد سلامت قابلیت مقاوم‌سازی دارند که باید هر چه زودتر براساس یک طرح علمی مشخص مقاوم سازی شوند.»
دکتر علیرضایی، که دوره‌ای مدیر کل منابع فیزیکی وزارت بهداشت بوده با انتقاد از تفکر موجود در وزارت بهداشت در زمینه برنامه‌های نوسازی بیمارستان به جای مقاوم سازی بیمارستان‌ها اضافه می‌کند: «در تصمیم گیری‌های حوزه بهداشت و درمان باید چهار فاکتور مهم اقتصاد، ایمنی، منابع و زمان را در نظر داشته باشیم. اما ما در اکثر تصمیم‌گیری‌ها این فاکتورها را دخیل نمی‌بینم. »
وی با توجه به متوسط زمان پنج‌ساله برای ساخت یک بیمارستان جدید می‌گوید: «زمان، هزینه و فضای دوباره‌ای برای ساخت یک بیمارستان جدید باید درنظر گرفته شود و این کار نیاز به منابع زیاد دارد.»
سرانه پایین تخت
البته وی با اشاره به پایین تر از حد استاندارد بودن سرانه تخت در کشور ما اضافه می‌کند: «ساخت بیمارستان‌های جدید در برنامه دولت برای رساندن سرانه تخت به میزان استاندارد قرار دارد؛ اکنون استاندارد حداقل هر هزار نفر ۲ تخت است ولی در کشور ما برای هر هزار نفر ۱.۵ تخت بیمارستانی داریم. نکته مهم دیگر این است که تا زمان نهایی ساخت و بهره‌برداری این بیمارستان‌ها، تعداد زیادی از بیمارستان‌های پیش‌تر ساخته شده، فرسوده می‌شوند.»
به گفته وی طرح موضوع نوسازی بیمارستان‌ها به جای مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها فرار به سمت جلو است، رها کردن منابع موجود بیمارستانی که فضا، فیزیک، تاسیسات و ... دارد درست نیست. با مقاوم سازی بیمارستان‌ها بیش از ۳۰سال جلوتر خواهیم بود.
این در حالی است که خود مسئولان بهداشتی کشور نیز احتمال می‌دهند که «مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها ۳۰ سال طول می‌کشد»
معاون وزیر بهداشت با انتقاد از کندی روند نوسازی بیمارستان‌ها در تهران می‌گوید: پیش از این برآورد شده بود که اعتباری بالغ بر ۶ هزار میلیارد تومان لازم است تا مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها در کل کشور صورت گیرد اما به‌دلیل کمبود اعتبارات و محدودیت منابع، روند مقاوم‌سازی و جایگزینی بیمارستان‌های فرسوده اکنون خیلی کند است؛ به‌طوری که شاید در حال حاضر سالانه تنها دو تا سه درصد بیمارستان‌ها جایگزین می‌شوند.
از سوی دیگر تجربه زلزله آذرباجان شرقی نشان داد که اتفاقا بیمارستان‌های نوساز نیز در برابر زلزله مقاوم ساخته نمی‌شوند. همان‌گونه که بر اثر یک زلزله ۶.۳ ریشتری دو بیمارستان اهر و هریس تخریب شدند و نتوانستند هیچ بیماری بپذیرند که هنوز هم امکانات درمانی در مناطق زلزله‌زده در چادر و کانکس ارائه می‌شود.
وزارت بهداشت بدون بودجه
وزارت بهداشت در دو سال گذشته با بحران شدید بودجه مواجه بوده، بودجه‌ای که بخشی از آن باید از محل هدفمندی یارانه‌ها اختصاص پیدا می‌کرد و بخشی که از ابتدا با کسری بسته شده بود.
امسال نیز با بحران دارو و کمبود ارز مرجع و همچنین برکناری خانم وزیر، مشکلات این وزارتخانه دو چندان شده و عملا مصداق این ضرب‌المثل شده که «کف دستی که مو ندارد، بیا بکن.» حتی امسال اعلام شد برخی بیمارستان‌ها برای پرداخت دستمزد مجبورند از بودجه غیر پرسنلی و درآمدهای خود هزینه کنند.
پس بهتر است زلزله تهران آنقدر نیاید تا مسئولان کشور به میزانی از درک اهمیت بهداشت و درمان در زمان بحران رسیده باشند.
زینب اسماعیلی
ارسال دیدگاه