آزادی بیان و آینده؛ 2دغدغه دانشجویان

ف.احمدی، دانشجوی ترم اول دوره دکتری در دانشگاه آزاد که کمتر از یکسال است در دوره کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شده است، درباره دغدغه‌های دانشجویان در دوره کارشناسی ارشد می‌گوید: «یکی از بخش‌های مهم در دوره تحصیلی کارشناسی ارشد، نوشتن پایان‌نامه است اما دانشجویان تقریبا از حضور استاد راهنما محروم هستند چون استاد راهنما را یکبار در زمان جدول‌بندی و تعیین استاد می‌بینیم و در نهایت زمانی که دانشجو می‌خواهد از پایان‌نامه دفاع کند، استاد راهنما در جلسه حضور دارد. در واقع هیچ حضوری در مراحل نوشتن پایان‌نامه به عنوان استاد راهنما ندارد. اگر تماسی هم با استاد گرفته شود که دفعات آن زیادتر شود، استاد کلافه می‌شود. این فقط تجربه من نیست و بسیاری از دوستان من هم که دانشجو هستند، با این مشکل مواجه هستند.»

استاد راهنما فقط یک اسم است

این دانشجوی رشته ارتباطات ادامه می‌دهد: «تدوین پایان‌نامه و مشاوره استاد راهنما یکی از معضلات بزرگی است که دانشجویان دانشگاه آزاد در دوره کارشناسی ارشد با آن مواجه هستند. استاد راهنما باید فصل به فصل پایان‌نامه را رصد کند. وقتی برای استاد هر فصل از پایان‌نامه ارسال می‌شود، می‌گوید؛ خواندم. اما وقتی به ویرایش نهایی می‌رسیم متوجه می‌شویم که چالش‌های زیادی در مراحل نوشتن پایان‌نامه وجود داشته که اصلا استاد آنها را ندیده چون فصل‌ها را نخوانده است. در جلسه دفاع هم استاد در حضور داور جلسه می‌گوید من با دانشجویم تماس مستقیم داشته‌ام و در تعامل بودم اما خبر ندارد که بر دانشجو چه گذشته است. نبود نظارت استاد راهنما باعث می‌شود، موضوعات پایان‌نامه‌ها تکراری شود و به نتیجه درستی نرسد این درحالی است که دانشگاه آزاد پول هنگفتی را برای استاد راهنما از دانشجو دریافت می‌کند. البته برخی اساتید راهنما تاکید بر نوشتن مقاله از پایان‌نامه دارند که بعدا متوجه می‌شویم که در مقاله اسم استاد راهنما و مشاور اول می‌آید و سپس دانشجو که به نظر می‌رسد این اقدام در نهایت تشکیل یک رزومه برای اساتید است.»

او که اکنون دانشجوی ترم اول دوره دکتری در دانشگاه آزاد است از دغدغه‌های دانشجویان در این مرحله از تحصیل نیز می‌گوید: «وقتی وارد مقطع دکتری می‌شویم توقع داریم اساتیدی که در مقابل دانشجو قرار می‌گیرند از کیفیت محتوایی لازم برخوردار باشند و حرفی برای گفتن داشته باشند و چیزی به داشته‌های دانشجو اضافه کنند ولی اتفاقی که می‌افتد این است که بین اساتید در دوره‌ای که من هستم شاید فقط یک استاد است که حرفی برای گفتن دارد. در واقع می‌توان گفت در دوره دکتری دانشگاه آزاد چیزی به دانشجو اضافه نمی‌شود و همان مواردی که در دوره کارشناسی و ارشد گذرانده است در دوره دکتری نیز تکرار می‌شود.»

فرشته ادامه می‌دهد: «متاسفانه برخی اساتید در تلاش هستند تا کتابشان را بفروشند و مقاله‌هایی که در اختیار دارند نیز از سوی دانشجو ترجمه شود.»

این دانشجو با بیان اینکه در دانشگاه آزاد همه مسایل بر مدار پول می‌چرخد، گفت: «یکی دیگر از دغدغه دانشجویان، آزمون‌هایی است که مجبور هستیم بدهیم. مثلا آزمون تعیین سطح زبان انگلیسی و گذراندن دوره EPT است. با دادن آزمون تعیین سطح زبان(سطح ۱، ۲، ۳)، سطح دانشجویان مشخص می‌شود که دانشجو در چه سطحی قرار دارد و در نهایت وو پایان آزمون مشخص می شود که تقریبا همه سطح ۱ هستند و باید سه ترم از کلاس‌های زبان را بگذرانند و برای آن پول هنگفتی نیز از دانشجو دریافت می‌شود، البته در کنار این موضوع، دانشجویانی هم هستند که بارها آزمون ETP را داده‌اند و برای هر دوره از آزمون ۸۰ هزار تومان واریز کرده‌اند اما در دور هشتم و نهم قبول شدند. این یعنی در دانشگاه آزاد تمام اتفاقات بر مدار پول است و دانشگاه تلاش می‌کند تا به هر دلیلی از دانشجو پول بگیرد و در نهایت نه فضای آموزشی در شأن دکتری است و نه اساتید در شان دانشجویان دکتری هستند که این باعث تردید دانشجو برای ادامه تحصیل می‌شود.»

پولی شدن دانشگاه‌ها دغدغه اصلی دانشجویان

شاهرخ.الف نیز دانشجوی ترم اول دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران است. او نیز درباره دغدغه‌های دانشجویان می‌‌گوید: «دانشگاه به هر بهانه‌ای منتظر است تا از دانشجو پول بگیرد. دانشجوی مشمول آموزش رایگان در دانشگاه‌های دولتی، در صورت حذف یا نگرفتن نمره قبولی در هر درس، برای انتخاب مجدد آن درس در صورتی که سنوات مجاز تحصیلی دانشجو تمام شده باشد موظف به پرداخت هزینه است. در رشته‌های مهندسی خیلی کم پیش می‌آید که دانشجو ۸ ترم تحصیل خود را تمام کند چون دروس به صورت زنجیره پیش نیاز هم هستند و اگر در یکی از این دروس قبول نشود، یک ترم عقب می‌افتد. در گذشته اینطور بود که ترم ۹ از دانشجو پول نمی‌گرفتند و در ترم‌های بعدی پول می‌گرفتند اما اکنون از این ترم نیز به صورت تصاعدی از دانشجو پول دریافت می‌کنند.»

او می‌گوید: «مشکلات آموزشی دانشگاه‌ها باعث می‌شود مشکلات دانشجویان بیشتر شود. در برخی رشته‌ها یا دروس منظم ارائه نمی‌شود یا استاد پایان‌نامه را به دلایل مختلف نگه می‌دارد که نیمسال تحصیلی یا ترم به دانشجو اضافه شود. مثلا من در دوره کارشناسی تطبیق واحد داشتم اما در ترم ۱۰ به لیست دروس اضافه شد و من مجبور بودم هزینه آن را بدهم و برای این موضوع هم به دانشگاه اعتراض کردم.»

این دانشجوی رشته جامعه‌شناسی با بیان اینکه پولی شدن دانشگاه‌ها از مشکلات بزرگ دانشجویان است، تأکید می‌کند: «متاسفانه امروز اکثر ظرفیت دانشگاه‌ها به کسانی اختصاص دارد که پول می‌دهند. پولی شدن دانشگاه‌ها فاجعه است و صندوق‌های حمایتی از دانشجویان وجود ندارد.»

او همچنین یکی دیگر از مشکلات دانشجویان را دریافت پول از سوی برخی مجلات برای چاپ مقالات عنوان می‌کند و می‌گوید: «مجلات علمی از دانشگاه‌ها بودجه می‌گیرند اما به ندرت مجله‌ای را می‌بینید که بابت چاپ مقاله از دانشجو پول دریافت نکند. چاپ مقاله به عنوان یک رانت برای اساتید تبدیل شده است و دانشجو مجبور است برای اینکه نمره کامل را در پایان‌نامه ارشد بگیرد، مقاله داشته باشد و در دوره دکتری نیز تا مقاله چاپ نکند خبری از دفاع نیست. البته در همه این مقالات باید استاد عضو هیات علمی باشد که خود یک مشکل اساسی برای دانشجویان است. اساتید راهنما فرصت کافی برای هدایت دانشجویان تحصیلات تکمیلی صرف نمی‌کنند.»

شاهرخ همچنین از تقلب علمی در نوشتن پایان‌نامه‌ها می‌گوید: «در فرایند نوشتن پایان‌نامه کسی که باید نظارت کند استاد راهنما است اما استاد راهنما دانشجو را هدایت می‌کند به سمت اینکه پایان‌نامه را از بیرون دانشگاه بخرد. اگر استاد راهنما به پایان‌نامه نظارت کند، تقلب علمی نه نیاز به قانون دارد نه به بگیر و ببند از طرف مراجع نظامی.»

اشتغال؛ مهم‌ترین دغدغه دانشجویان

مهسا دانشجوی دوره کارشناسی در یکی از رشته‌های علوم انسانی در دانشگاه رازی کرمانشاه است، او مهم‌ترین دغدغه خود را اشتغال می‌داند و انتظار دارد که پس از اتمام تحصیلش شغلی مرتبط با رشته تحصیلی داشته باشد. او می‌‌گوید: «داشتن شغل یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هر جوانی در هنگام تحصیلش است اما امروز بازار کار جامعه برای فارغ التحصیلان بسیار نامناسب است و بسیاری از دوستان من بعد از فارغ التحصیلی از دانشگاه بیکار هستند و در اطرافم نیز خیلی از دانشجویان یا در مشاغل مرتبط با رشته‌ تحصیلشان مشغول به کار نیستند یا اینکه بیکار هستند.»

او ادامه می‌دهد: «به نظر من مهمترین نگرانی دانشجویان رشته‌های علوم انسانی، اشتغال است چون این رشته‌ها در ایران بازار کار خوبی ندارند.»

این دانشجو درباره میزان امیدواری به آینده نیز می‌گوید: «من به عنوان یک دانشجو که سال آخر تحصیلم است میزان امیدواری‌ام با توجه به شرایط فعلی و انواع مشکلاتی که وجود دارد بسیار اندک است چون دانشجویان در شرایط فعلی نگران آینده شغلی خود هستند.»

مسئولان کاری کنند که دانشجویان به فکر مهاجرت نباشند

محمدحسین نیز دانشجوی رشته هوانوردی است و درباره دغدغه‌هایش می‌گوید:«خواسته من به عنوان دانشجو این است که اتفاقی صورت بگیرد تا دانشجویان بر اساس آن تصمیم به مهاجرت را بر ماندن در کشور انتخاب نکنند و مسئولان کاری کنند که دانشجویان به فکر مهاجرت نباشند. متاسفانه امروز دغدغه‌ها چیزی غیر از تحصیل است و موضوع آموزش و کیفیت آموزشی و آینده شغلی به اولویت آخر مسئولان و دانشجویان تبدیل شده است.»

نیمی از مطالبات دانشجویان سیاسی نیست

محسن نظری، کارشناس حوزه آموزش عالی درباره مطالبات دانشجویان به پانا می‌گوید: «امروز می‌توان گفت نیمی از مطالبات دانشجویان به مسایل سیاسی مربوط است اما نیم دیگر آن مطالباتی است که دانشجویان در حوزه علم و فناوری و به ویژه آینده شغلی مرتبط با رشته تحصیلی از مسئولان آموزش عالی و مسئولان ارشد نظام دارند.»

این استاد بازنشسته دانشگاه افزود: «در واقع شاید روزی رسالت دانشجویان شجاعت نقد و آزادی اندیشه و بیان بود و غمی دیگر برای آینده خود نداشت اما امروز دانشجویان علاوه بر دغدغه آزادی بیان، نگران آینده خود هستند. آینده‌ای که با کیفیت محتوای آموزشی گره خورده است.»

نظری بر تامین نیازهای صنفی و آموزشی مطلوب دانشجویان تاکید کرد و گفت: «توسعه هدفمند آموزش عالی از اهداف مشخص دانشجویان است که باید از سوی مسئولان مورد توجه قرار بگیرد.»

به گفته او، یکی از اصلی‌ترین چالش‌های فعلی وزارت علوم، جمعیت فارغ‌التحصیلان بیکار است چون نیمی از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند و به علت بیکاری در کشور شاهد رکود در اشتغال فارغ‌التحصیلان هستیم.

نظری تاکید کرد: وزارت علوم، به عنوان متولی اصلی تحصیلات عالی در کشور باید نیازمندی‌ها، مشکلات و معضلات را با توجه به مناطق بومی شناسایی کند و علاوه بر شناسایی نیازها و مشکلات کشور، راهکارهای علمی برای رفع این مشکلات ارائه دهد.

این کارشناس حوزه آموزشی گفت: مطالبه‌گری دانشجویان نسبت به سال‌های گذشته کاهش داشته که بی‌انگیزگی از وضع شغلی و درآمدی در این خواست‌های دانشجویان تاثیر داشته است.

نظری همچنین مسائل معیشتی و اشتغال را مهم‌ترین دغدغه‌ دانشجویان عنوان کرد و گفت‌: اکنون موضوع اشتغال یکی از مباحث دانشجویان در شرایط فعلی است، به‌طوری‌که در طول تحصیل نیز همواره این موضوع در ذهن آنها وجود دارد که اگر پروژه‌ای را برگزیند آیا بازار کاری برای آنها وجود دارد؟ شاید حدود ۱۰ سال پیش این دغدغه برای دانشجویان وجود نداشت اما امروز اوضاع متفاوت شده است.

اشتغال دانش‌بنیان در دانشگاه‌ها شکل بگیرد

حبیب دهمرده، عضوکمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس نیز معتقد است، باید به دغدغه و نیاز دانشجویان توجه شود و زمینه مطالبه‌جویی برای دانشجویان را فراهم کرد. او به پانا می‌گوید: «امروز اشتغال یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان است و باید در جامعه به سمتی حرکت کرد که با استفاده از پتانسیل دانشگاه‌ها، زمینه اشتغال را نیز فراهم کرد.»

این عضو کمیسیون آموزش با تاکید بر اینکه نباید گذاشت دانشگاه‌های کشور دچار سیکل تکراری آموزش شوند، گفت: «ما امروز به دانشگاه مهارتی و نسل سوم دانشگاه‌ها نیاز داریم تا یک تحول در فضای آموزشی دانشگاه‌ها ایجاد شود.هرگاه به جوان ها اعتماد کردیم، جوانان نشان دادند که می‌توانند شگفتی‌ساز باشند. بنابراین مسئولان باید مسائل و مشکلات جوانان را لیست کنند و با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دانشگاه و سایر ظرفیت‌ها این مشکلات را برطرف کنند. باید فضای دانشگاه‌ها را به سمتی برد که اشتغال دانش‌بنیان شکل بگیرد و به دغدغه اشتغال دانشجویان پاسخ داد.»

در واقع دانشجویان امروز، هوشیار و آگاه به مسایل پیرامون خود هستند و اگر چه اغلب مشارکت سیاسی و فراهم کردن فضای آزاداندیشی برای بیان نقد و دیدگاه، جزو مطالباتشان است اما نگرانی آنها از کیفیت آموزشی و آینده شغلی نیز نگرانی به حقی است که باید از سوی مسئولان به درستی پاسخ داده شود.