آیا آتشفشان قله دماوند فعال شده است

علی بیت‌اللهی در گفت‌وگو با پانا درباره اظهارات مطرح شده از سوی برخی زمین‌شناسان مبنی بر اینکه وقوع سیل گزنک به دلیل گرم‌شدن بدنه قله دماوند است، توضیح داد: درباره سیل گزنگ و نظریه‌هایی که برای فعالیت آتشفشانی قله دماوند مطرح می‌شود، باید گفت که این اظهارات در حد فرضیه است. هیچ آثاری از خُردلرزه‌هایی که به‌طور معمول از سوی دستگاه‌های لرزه‌نگار در طی فعالیت‌های آتشفشانی ثبت می‌‌شود، در دامنه‌های قله ثبت نشده است.

مدیر مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی افزود: تجهیزات لرزه‌نگاری که در همه استان‌ها مستقر است در استان تهران و مازنداران نیز مستقر است و این تجهیزات حتی زلزله‌های کوچک را هم ثبت می‌کند. بر این اساس خُردلرزه‌های اطراف دماوند را که به صورت کمانی -حلقوی دور تا دور قله وجود دارد،رصد کرده‌ایم و در چند روز گذشته حدود سه یا چهار خردلرزه روی گسل مشاء گزارش شده است، منتهی این لرزش‌ها به صورت تجمعی و ساختار یافته بوده است که احتمال فعالیت‌های آتشفشانی را تایید نمی‌کند.

تصویر مربوط به مسیر دره‌ دماوند

وی ادامه داد: در فعالیت‌های آتشفشانی که به صورت انفجارها و ضربه به لایه‌های فوقانی باشد و موجب ایجاد شکاف‌ در لایه‌ها ‌شود را به صورت زلزله‌های خفیف ثبت می‌کنیم و در کل دنیا هم اینگونه است. بر این اساس ما چیزی را در دماوند مشاهده نکرده‌ایم. بر اساس مشاهدات تجربی نمی‌شود گفت که سیل گزنگ دلیلی بر فعالیت آتشفشانی مجدد دماوند نیست اما برای پاسخ دقیق و علمی این انتظار وجود دارد که یک سلسله شاخص‌هایی را در اطراف کوه دماوند اندازه‌گیری کنیم.

مورفولوژی مسیر رودخانه فصلی تلخاب و مسیر گزنک به قله دماوند

سنجه‌های ویژه برای سنجش فعالیت‌های آتشفشانی دماوند وجود ندارد

بیت‌اللهی افزود: اکنون در کل مناطق آتشفشانی، سنجه‌‌های دمایی نصب می‌کنند که تغییرات حرارت را اندازه می‌گیرند. علاوه بر آن حسگرهای صوتی نصب می‌کنند تا فعالیت‌های آتشفشانی را سنجیده و ضبط کند که ما این امکانات را نداریم. البته با توجه به وضع اقلیمی انتظار داریم که برف‌ها ذوب شوند و گاهی در دامنه‌ها به صورت سیلاب مشاهده شوند اما اگر روند آتشفشانی صورت بگیرد باید ممتد و مستمر باشد و نباید در یک مسیر خاص باشد، باید فراگیری بیشتری داشته باشد که ما چنین چیزی را نمی‌بینیم. من احتمال خیلی کمی می‌دهم که روان‌ شدن سیل گزنگ و گرم شدن دامنه دماوند بر اثر فعال‌شدن آتشفشانی باشد اما این موضوع دال بر این نیست که احتمال فعالیت مجدد آتشفشانی در دماوند منتفی باشد.

وی با تأکید مجدد بر اینکه وقوع سیل گزنگ نمی‌تواند منشا افزایش دمای آتشفشانی داشته باشد، گفت: با توجه به اطلاعات موجود درباره سیل روز هفتم شهریورماه گزنگ، دمای بالای چندین روزه منطقه را باید اصلی‌ترین عامل ذوب برف و یخچال‌های بالادست مسیر و به تبع آن وقوع سیل گزنگ عنوان کرد.

نمی‌توان آتشفشان دماوند را خاموش دانست

وی در پاسخ به اینکه چه عواملی موجب فعال شدن قله دماوند می‌شود، توضیح داد: از نظر علم زمین‌شناسی نمی‌توان قله دماوند را به عنوان یک کوه آتشفشان خاموش دانست. آتشفشان‌هایی در کره زمین وجود دارد که در یک دوران طی چند میلیون سال گذشته و در دوران‌های مختلف زمین‌شناسی فعالیت‌ کاملا محسوسی داشته‌اند اما خاموش شدند و آثار و علایم ثانویه رخداد آتشفشانی نیز در آنها محو شده است. درباره دماوند نیز متصاعد شدن گازها و برخی فعالیت‌های دیگر که در ارتباط با آتشفشان است و برخی داده‌هایی که از روی عکس‌های ماهواره‌ای استنباط شده است، نشان می‌دهد که نمی‌توان درباره این قله اظهار نظر کرد که دماوند آتشفشان خاموش است.

بیت‌اللهی تصریح کرد: تعدادی از زمین‌شناسان برجسته در کشور نیز در سال‌های اخیر اظهار کردند که آتشفشان دماوند فعال است و حتی اصرار داشتند که باید برای قله دماوند ایستگاه‌ها و سیستم‌های کنترلی و پایشی برقرار شود. این عقیده هم وجود دارد که پتانسیل وقوع آتشفشان و رخداد آن در دماوند وجود دارد.

دلایل فعالیت مجدد آتشفشان‌ها متفاوت است

مدیر مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه دلایلی که برای فعالیت مجدد آتشفشان‌ها وجود دارد مختلف است، بیان کرد: مکانسیم درونی زمین ایجاب می‌کند که هرازگاهی فعالیت آتشفشانی شکل بگیرد. از طرفی رخداد زلزله، وجود شکاف، درز و گیسختگی‌ها در لایه‌های فوقانی که به عنوان سرپوش عمل می‌کند در اثر شکستگی موجب فوران مواد مذاب می‌شود. بنابراین دلایل مختلفی برای فعالیت مجدد کوه‌های آتشفشانی وجود دارد و این موضوع جدیدی نیست. در خیلی از کشورها از جمله ایتالیا یا امریکای جنوبی نیز مشاهده شده است به‌طوری که چند وقت پیش قله‌هایی که فعالیت نداشتند به صورت ناگهانی شروع به فعالیت کردند. خصوصیات آتشفشان‌ها این است که دوره‌ای فعالیت ‌کنند و سپس به حالت آرامش نسبی برسند و پس از دوره‌ای مجددا فعالیت ‌کنند.

تغییرات اقلیم ارتباطی با فعال شدن آتشفشان دماوند ندارد

وی در پاسخ به این سوال که تغییرات اقلیمی چقدر در فعال شدن آتشفشان دماوند تأثیر دارد، گفت: تغییرات اقلیمی همچون خشکسالی و افزایش دما در لایه‌های زیرین زمین ارتباطی ندارد. ما درباره عمق ۳۰ کیلمتری زمین صحبت می‌کنیم و حرارتی که برای مواد مذاب وجود دارد بین ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ درجه است و باعث می‌شود سنگ‌های زمین به صورت مذاب تبدیل شود و این موضوع با تغییرات اقلیمی ارتباطی ندارد.

مدیر مرکز زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین درباره تحت‌الشعاع قرارگرفتن شهرهای اطراف کوه دماوند در صورت فعال شدن این قله آتشفشانی نیز گفت: حجم رسوبات نشان می‌دهد که شعاع تاثیر آتشفشان دماوند می‌تواند تا کجا باشد و مسلما آتشفشان دماوند، شهرهای استان مازندران و استان تهران را در بر گیرد و پوشش وسیعی دارد.

برگزاری جلسه ویژه برای بررسی احتمال وقوع آتشفشان دماوند

بیت‌اللهی در پایان از برگزاری جلسه ویژه‌ای برای بررسی احتمال وقوع آتشفشان دماوند خبر داد و گفت: قرار است با توجه به اخبار منتشره درباره آتشفشان دماوند جلسه‌ای با حضور صاحب‌نظران درباره ریسک وقوع این پدیده و تاثیر آن بر مراکز جمعیتی و سامانه‌های حمل‌ونقل در کارگروه ملی مخاطرات زلزله برگزار شود.