مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست مطرح کرد؛
حضور بیش از حد دام در زیستگاه‌ها؛ مشکل اساسی در حفاظت از گونههای در خطر انقراض
سازمان حفاظت از محیط‌زیست به تقویت نیروی انسانی و بدنه کارشناسی نیاز دارد/ از رهاسازی گونههای مهاجم در طبیعت باید جلوگیری کرد
تهران (پانا) - مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست گفت یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در حفاظت از گونههای در خطر انقراض حضور بیش حد دام است که امنیت زیستگاه‌ها را به خطر می‌اندازد که نیازمند مدیریت است.
محمدرضا اشرف‌زاده در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه تنوع زیستی در ایران منحصر به فرد است، اظهار کرد: «مطالعات در سطح جهانی نشان می‌دهد که ایران در سطح دنیا از نقاط داغ تنوع زیستی به شمار می رود و این موضوع اهمیت ایران در سطح جهانی را نشان می‌دهد.»
اشرف‌زاده ادامه داد: «ایران علاوه بر اینکه یک پهنه زیستگاهی و تنوع زیستی است، یک شاهراه انتشار حیات‌وحش جانوری و گیاهی بین شرق و غرب بوده و ارتباط دهنده بین رشته‌کوه‌های هیمالیا و آلپ و همچنین ارتباط دهنده بین حیات‌وحش جانوری و گیاهی از شمال تا جنوب (شمال روسیه و اروپا تا کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، آفریقا و هند) است. حفاظت از تنوع زیستی ایران، نه تنها در سطح داخلی بلکه در سطح بین المللی نیز اهمیت زیادی دارد.»
وی بیان کرد: «این مسائل نشان‌دهنده این است که ذخایر زیستی و ژنتیکی ایران اهمیت زیادی دارد. کشورهای درحال توسعه و فقیر از نظر ذخایر زیستی و ژنتیکی غنی هستند اما برعکس کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته از نظر موجودی ذخایر زیستی و ژنتیکی ضعیف‌تر از کشورهای در حال توسعه نظیر ایران هستند. اهمیت حفاظت از این ذخایر زیستی و ژنتیکی آن جایی مهم است که نقش مهمی در تامین امنیت اقتصادی، بهداشت، امنیت غذایی و سلامت انسان و طبیعت دارد.»
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: «اهمیت تنوع ژنتیکی زیاد آن‌جاست که گونههای گیاهی و جانوری دارای آلل های متنوع یا شکل های ژنی مختلف می توانند مقاومت بالایی در برابر انواع تهدیدها، بیماری‌ها و مخاطرات محیطی نظیر خشکسالی و کم آبی داشته باشند.»
وی با بیان اینکه تنوع زیستی از منابع خدادادی پایدار است، گفت: «در مقایسه با منابعی نظیر نفت که منابع خدادادی ولی ناپایدار بوده، تنوع زیستی پایدار است و اگر برنامه وجود داشته باشد، می‌توان با آن درآمدزایی کرد و به اقتصاد پایدار رسید.»
اشرف‌زاده درخصوص اهمیت گونههای در خطر انقراض، بیان کرد: «گونههای در خطر انقراض، گونه هایی هستند که از نظر اندازه جمعیت یا پراکنش جغرافیایی بسیار محدود شده اند. این گونه‌ها دربرگیرنده خزانه ژنی بسیار مهم و منحصربه‌فرد هستند که با از دست‌دادن هر بخش از این خزانه ژنی، بخش مهمی از دارایی و سرمایه ای را که می توانسته در تامین نیازهای نسل امروز و آینده سودمند باشد را از دست می‌دهیم.»
حضور بیش از حد دام، مشکل اساسی در حفاظت از گونههای در خطر انقراض
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست اظهار کرد: «یکی از بزرگ‌ترین مشکلات در حفاظت از گونههای در خطر انقراض حضور بیش حد دام است که کیفیت تغذیه ای و امنیت زیستگاه‌ها را به خطر می‌اندازد و نیازمند مدیریت است.»
وی درخصوص تاثیر تغییر اقلیم در حفاظت از گونههای زیستی بیان کرد: «یکی از موضوعات دیگر در حفاظت از گونههای در خطر انقراض، تغییر اقلیم در ایران است که اگر برنامه های مدیریتی سازگار با این تغییرات اقلیمی را مورد توجه قرار ندهیم ممکن است با مسائل جدی روبه‌رو شویم.»
ضرورت جلوگیری از رهاسازی گونههای مهاجم در طبیعت
اشرف‌زاده گفت: «یکی دیگر از موضوعاتی که از مشکلات حفاظت از تنوع زیستی به حساب می‌آید، حضور و گسترش گونههای بیگانه مهاجم است. ممکن است مردم به یک گونه جانوری یا گیاهی علاقه‌مند شوند و آن را خریداری کنند و پس از مدتی آن را در طبیعت رها کنند که این معضل بزرگی است. متاسفانه، افزایش روزافزون گونههای بیگانه مهاجم یکی از چالش های مهم در کشورهای در حال توسعه است.»
وی گفت: «یک نکته بسیار مهم دیگر توجه به مساله سگ‌های ولگرد است که مدیریت حیات‌وحش را با چالش‌های متعددی مواجه نموده است و اجرای برنامه کنترلی در این زمینه بسیار مهم است.»
اشرف‌زاده درباره مدیریت منابع آب و اهمیت آن نیز عنوان کرد: «مدیریت منابع آب، نقش بسیار مهم و جدی در مدیریت تنوع زیستی کشور دارد. ایران در کمربند خشکی‌های جهان قرار گرفته و این موضوع نشان می‌دهد ما برای حفاظت از گونه های جانوری در خطر انقراض باید توجه ویژه ای به منابع کلیدی و مدیریت آنها داشته باشیم. بسیاری از گونه‌ها نیاز دارند آب را روزانه مصرف کنند و هنگامی که ما مانعی در برابر آب ایجاد می‌کنیم، حیات وحش منبع آب را از دست می‌دهد و مجبور شده به مناطق پایین دست بیایند و موجب تعارضات بین انسان و حیات‌وحش شود.»
وی گفت: «مساله بسیار مهم و جدی بعدی آموزش است. راهکاری که باید به شکل جدی به آن توجه کنیم آموزش و آگاهی‌رسانی عمومی است. اگر این اطلاع‌رسانی عمومی صورت نگیرد، کمک‌های مورد نیاز از سوی مردم را درباره حفظ و حراست از گونههای مختلف جانوری دریافت نخواهیم کرد.»
لزوم آموزش در سطوح پایه در مسائل زیست‌محیطی
اشرف‌زاده ادامه داد: «آموزش باید در سطوح مختلف و برای همه ذینفعان، متخصصان، سازمان های مختلف و عموم مردم مورد توجه باشد. یکی از مهم‌ترین نوع آموزش، آموزش از سطوح پایه است که باید از مدارس ابتدایی آغاز شود زیرا این دانش‌آموزان سیاست‌مداران تصمیم گیران آینده هستند.»
وی گفت: «مشورت، همفکری و بهره‌گیری از متخصصان و استفاده از مشارکت انجمن‌ها و سمن‌ها دیگر راهکار مهمی است که باید به طور جدی در فرایند مدیریت تنوع زیستی مورد توجه قرار گیرد. ما باید متخصصان را در تصمیم گیری ها دخیل کرده و از تجربیات آنها استفاده کنیم.»
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: «تصمیم گیری‌ها نباید عجولانه باشد بلکه باید بر پایه مستندات علمی باشد یعنی هر تصمیمی را که می خواهیم بگیریم از همان ابتدا عواقب آن را ارزیابی و بررسی کنیم.»
اشرف‌زاده گفت: «نکته بعدی که سازمان حفاظت محیط‌زیست نیاز دارد، تقویت نیروی انسانی و بدنه کارشناسی و محیط بان است زیرا سازمان پهنه بزرگی از کشور را تحت مدیریت خود دارد و به طور جدی با کمبود نیروی انسانی مواجه است. باید کمک شود که بتوانیم از فناوری‌های جدید در پایش و حفاظت از گونههای جانوری استفاده کنیم. فناوری‌هایی نظیر تصاویر ماهواره‌ای، دوربین های مدرن، هوش مصنوعی و پهبادها از جمله مواردی است که باید در حفاظت از زیستگاه‌ها و حیات وحش کشور به طور جدی مورد توجه قرار گیرد.»
ضرورت استفاده از تجربیات داخلی و خارجی در حفاظت از گونههای در خطر انقراض
وی ادامه داد: «بسیار ضروری است که در حفاظت از گونههای در خطر انقراض از تجربیات داخلی و خارجی استفاده کنیم. ارتباط و تعاملات بین سازمان حفاظت محیط زیست با دیگر سازمان‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی اهمیت زیادی در توسعه برنامه های حفاظتی، سیاستگذاری ها و تصمیم گیری ها دارد. تقویت بنیه پژوهشی و تحقیقاتی سازمان در پیشرفت برنامه های حفاظتی بسیار مهم است.»
اشرف‌زاده تاکید کرد: «بخش ها و مراکز تحقیقاتی تخصصی می توانند در ساختار سازمان حفاظت محیط‌زیست دیده شود هنگامی که خود سازمان در حوزه تحقیقات دارای تجربه و آموزش باشد می تواند مسیر بهتری را در تصمیم گیری ها فراهم سازد. افراد باید آموزش‌های مستمر در سطح ملی و بین‌المللی ببیند. محیط بانان، کارشناسان و متخصصان باید از تجربیات سایر کشورها استفاده کنند و در گردهمایی های تخصصی دوره ای و کنفرانس‌های بین‌المللی حضور داشته باشند.»
ضرورت وجود مراکز پایش برای رصد تغییرات تدریجی کیفیت زیستگاه
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: «مورد بعد تکمیل و به روزرسانی پایگاه‌های داده‌ای تنوع زیستی در سطح کشور است. باید بدانیم هر پهنه‌ای در کشور پوشش‌دهنده کدام گونه است و باید به شکل دقیق اطلاعات داشته باشیم. نکته دیگر ایجاد مراکز پایش در زیستگاه‌های طبیعی است؛ باید مراکز پایش وجود داشته باشد تا وضعیت خاک و پوشش گیاهی و جانوری آن پهنه را در طی سال های متوالی رصد کنیم.»
اشرف‌زاده بیان کرد: «ضرورت به‌روزرسانی تجهیزات سازمان نیز اجتناب ناپذیر است و سازمان باید از نظر تجهیزات به ویژه ناوگان خودرویی به طور جدی تقویت شود تا بتواند وظایف خود را به نحو مطلوب تری انجام دهد.»
حفاظت از گوشتخواران نیازمند حفاظت از گیاه‌خوران است
وی خاطرنشان کرد: «نکته پایانی این است که ما وقتی می‌خواهیم از یک گوشتخوار بزرگ‌جثه نظیر یوزپلنگ محافظت کنیم، باید از گیاه‌خواران نیز حفاظت کنیم زیرا این گوشتخوار به طعمه نیاز دارد. حفاظت از یوزپلنگ یعنی حفاظت از اکوسیستم و خانه آن، یعنی حفاظت از منابع‌غذایی، حفظ پوشش‌گیاهی، حفظ امنیت زیستگاه یوزپلنگ و جلوگیری از تصادفات جاده ای و...»
مدیرکل دفتر موزه ملی تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: «باید از پوشش‌های گیاهی محافظت کنیم، حفاظت از پوشش‌گیاهی به حفاظت از خاک، مدیریت منابع آب، مدیریت چرای دام، جلوگیری از برداشت بیش از حد گیاهان دارویی و معطر و.. وابسته است و تمامی این مراحل به شکل زنجیره‌ای به یکدیگر متصل هستند.»
ارسال دیدگاه