یک کارشناس محیط زیست شهری در گفت‌وگو با پانا پاسخ داد؛
توسعه‌یافتگی اجتماعی می‌تواند به مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب‌ها منجر شود؟
تهران (پانا) - یک کارشناس برنامه‌ریزی و محیط زیست شهری می‌گوید توسعه‌یافتگی اجتماعی و مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب‌ها براساس مولفه‌های اشتغال و باسوادی، می‌تواند افزایش آگاهی و سواد زیست‌محیطی و پویایی جامعه را فراهم کند.
عماد مطالبی در گفت‌وگو با پانا با طرح این سوال که آیا توسعه یافتگی اجتماعی می‌تواند بر مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیای تالاب‌ها اثربخش و مطلوب باشد، اظهار کرد: «افزایش جمعیت به همراه نسبت روزافزون شهرنشینی پیامدهای ناگواری را در عرصه محیط زیست شهری ایران ایجاد کرده و در نتیجه رشد فضاهای محیطی شهری و به دنبال آن توسعه کالبدی، نتوانسته مفاهیم بلند اجتماعی و مولفه‌های ارتقای جنبه کیفی زندگی شهروندان را فراهم کند تا به موازات توسعه کالبدی، توسعه اجتماعی نیز شکل بگیرد. در واقع سواد زیست‌محیطی لازم و انگیزه‌های مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیای جاذبه‌های طبیعی به‌ویژه تالاب‌ها و پهنه‌های آبی میسر کند.»
وی با بیان اینکه توسعه‌یافتگی اجتماعی و مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب‌ها براساس مولفه‌های اشتغال و باسوادی، می‌تواند افزایش آگاهی و سواد زیست‌محیطی و پویایی جامعه را فراهم کند، گفت: «همچنین توسعه یافتگی اجتماعی می‌تواند زیست‌پذیر بودن را به عنوان یکی از مباحث اساسی در پایداری محیطی برقرار سازد و یک پیوند اجتماعی - فرهنگی، کالبدی در بین ساکنان ایجاد کند و موجب شود میزان کیفیت زندگی و توسعه یافتگی اجتماعی بهبود یابد و غنای فرهنگی حفظ شود.»
این پژوهشگر با بیان اینکه پایداری محیطی و توسعه پایدار به صورت مقوله‌‌ای، مفهومی است که شامل اثرات مثبت تصمیم‌گیری در سه عامل عدالت، اکولوژی و اقتصادی می‌شود، گفت: «هدف پایداری محیطی را می‌توان رضایت از نیازهای پایه اجتماعی و اقتصادی در حال و آینده و استفاده مسئولانه از منابع طبیعی و محیط زیستی به‌ویژه نقش مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیا تالاب‌ها دانست که حفظ و بهبود نشاط اجتماعی و در نهایت آرامش و رفاه و آسایش زیستی جامعه وابسته به آن است. از طرفی پایداری اجتماعی توزیع عادلانه و بهبود کیفیت زندگی و شیوه سازماندهی سازگار با شرایط اجتماعی، برابری زنان و ترویج ارزش‌های اجتماعی است و می‌توان این انتظار را داشت که نقش مشارکت جوامع محلی و بومی در موضوعات محیط زیست با محورهای اصلی با این بُعد از توسعه پایدار همسو است.»
مطالبی افزود: «محیط زیست به‌ویژه در شهرها و کلانشهرها، مراکز فرصت‌های اجتماعی و تجلی پیشرفت و توانایی بالقوه بشری به شمار می‌آیند و اعمال مدیریت محیط زیستی و تاکید بر محیط زیست شهری در تدوین خط مشی‌ها و سیاست‌هایی که هدف آنها دستیابی به توسعه پایدار انسانی است نقش حساس و پرثمری خواهد داشت. با افزایش سواد زیست محیطی و تفکرات محیط زیستی و نقش و مشارکت جوامع محلی با احتساب بر مولفه‌ها در گسترش حس تعلق مکانی بر طبیعت و محیط زیست کارایی و اثربخشی به‌ویژه در احیا و حفاظت تالاب‌ها مشخص می‌شود و خروجی آن سبب شده سکونتگاه‌های زیست‌پذیر احساس بیشتری از اجتماع و توسعه اجتماعی را ایجاد کنند و در نهایت مشارکت‌پذیری شهروندان در امور را به‌ویژه در محیط زیست پیرامون و عرصه‌های ناب زیستی فراهم کنند.»
وی تاکید کرد: «تالاب‌ها از اکوسیستم‌هایی هستند که تاثیر عمده‌ای روی آب و هوای محلی، زیست پرندگان، آبزیان و اقتصاد حاشیه نشینان دارد. آلودگی‌های زیست محیطی و آبی می‌تواند این نقش پیچیده را دچار بی‌نظمی کند. از مهمترین تهدیدات مشکلات و مسائل بحران آب و عدم مدیریت علمی و برنامه‌ریزی‌های همه سونگر برای کنترل و گسترش فرآیند آلودگی منابع در ایران از جنبه زیست محیطی بین المللی و منطقه‌ای حائز اهمیت بسیار است. علاوه بر این با توجه به اینکه بحران کم آبی کشور را تهدید می‌کند همه منابع آبی نیز به گونه‌ای در معرض خطر آلودگی قرار دارند. آلاینده‌های مختلف مخصوصا عناصر سنگین از طریق فرسایش اراضی به عنوان آلودگی‌های طبیعی یا زمین شناختی و همچنین توسط فعالیت‌های مختلف شهری، صنعتی و کشاورزی وارد اکوسیستم آبی تالاب‌ها شده است که مشکلات و معضلات زیادی را برای حیات آبزیان در این مناطق ایجاد کرده است.»
این پژوهشگر ادامه داد: «وجود برخی املاح برای سلامتی میکروارگانیسم‌ها ضروری است اما مقدار بیش از حد مجاز آنها سلامتی اکوسیستم را به خطر می‌اندازد. همچنین با توجه به اهمیت تالاب‌ها لزوم کنترل ورود پساب‌های صنعتی و شهری به تالاب‌ها و حفاظت از این بوم سازگان‌های بسیار ارزشمند به خوبی آشکار خواهد شد.»
اعلام تهدیدات اجتماعی و اکولوژیکی تالاب‌های کشور
مطالبی با بیان اینکه ماهیگیری، شکار و فروش پرندگان از منابع درآمد صیادان و ساکنان اطراف تالاب‌ها به‌ویژه تالاب‌های شمال کشور است، گفت: «در سال‌های اخیر با رشد تصاعدی توریسم، تماشای پرندگان و صنعت نوظهور اکوتوریسم در این مناطق و هجوم زیاد گردشگران داخلی و خارجی به این مکان‌های با طبیعت ارزشمند متاسفانه با بی‌نظمی و انباشت زباله‌های رها شده در این نواحی مواجه هستیم که منظره ناخوشایندی را در اطراف تالاب‌ها به وجود آورده است که باید با برنامه‌ریزی مدون، منسجم و اصولی مسئولان، ارگان‌ها، نهادها و سازمان‌های ذیربط جلوی این پدیده نامناسب را بگیرند.»
این کارشناس محیط زیست با بیان اینکه در شیوه زندگی شهروندان باید تغییراتی برای رفتارهای زیست محیطی و تغییر در نگرش نسبت به پهنه‌های زیستی و تالابی برای حفاظت از زیست‌بوم‌ها صورت گیرد، گفت: «دسترسی آسان، برداشت شن و ماسه به‌صورت غیر مجاز توسط اهالی و بخش خصوصی، ساخت کومه‌های صیادی غیرمجاز در نواحی ساحلی به‌ویژه در شمال کشور، تردد بیش از اندازه تراکتور و سایر وسایط نقلیه در این مناطق و شکار و صید غیر مجاز مواردی هستند که از آن به عنوان تهدیدات تالاب‌ها یاد می‌شود.»
وی ادامه داد: «همچنین تهدیدات اکولوژیکی تالاب‌ها شامل کاهش عمق آب به دلیل عدم مدیریت برمنابع تامین کننده آب و دستکاری در سطح آب تالاب‌ها، تورگذاری برای صید ماهی و برهم خوردن زنجیره صید و صیادی، تردد پدالوهای تفریحی، گونه غیر بومی آزولا و سنبل آبی، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و احداث واحدهای مسکونی و تفریحی در حاشیه تالاب می‌شود که منجر به وارد شدن آسیب‌های جدی به حیات تالاب‌ها از جمله تالاب انزلی شده است.»
مطالبی خاطرنشان کرد: «با توجه به چالش‌های موجود و پیش رو در فضای طبیعی و محیط زیست با تاکید به توسعه‌یافتگی اجتماعی این پیام آشکار برای برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران به طور جدی مشخص می‌شود که آنها دیگر نمی‌توانند به تنهایی در این مسیر حرکت کنند و برای آن که بتوانند این محیط‌های طبیعی زیست‌پذیر را از پتانسیل موجود در گسترش اکوتوریسم به همراه پایداری محیطی و بهره‌برداری پایدار داشته باشند، باید مشارکت فعالانه با بخش خصوصی و گروه‌های مردم نهاد و جامعه محور را افزایش دهند. علاوه بر این با سرمایه‌گذاری در آموزش باید سطح دانش را در جوامع محلی تقویت کنند و به جمعیت زنان به عنوان نیروی مولد در جامعه درعرصه‌های طبیعی و محیط زیست تالابی توجه ویژه داشته باشند.»
ارسال دیدگاه