هر مدرسه موظف است حداقل۵ جلسه آموزش خانواده در طول سال تحصیلی برگزار کند

اکنون بیش از نیم قرن از تاسیس انجمن اولیا و مربیان می گذرد و نقش و مشارکت خانواده ها در امر تربیت فرزندان شان جایگاه رسمی‌تری پیدا کرده است. سید صدرا خوش‌قدم، رئیس اداره انجمن اولیا و مربیان آموزش و پرورش شهر تهران از نقش این انجمن در تمرکززدایی از ساختار آموزش و پرورش می گوید که در ادامه می خوانید:

انجمن اولیا و مربیان در ساختار آموزش و پرورش چه جایگاهی دارد؟
آموزش و پرورش کلیتی است که اجزا آن با کنار هم قرار گرفتن معنا پیدا می‌کند. وقتی بحث تربیت انسان است، اجزا موظف هستند با تمام قوا از همه توان خود در این راستا استفاده کنند. انجمن اولیا و مربیان با توجه به نقش و وظیفه مهمی که برعهده دارد در ساختار رسمی وزارت آموزش و پرورش جایگاه ویژه‌ای با اختیارت و فعالیت‌های متفاوت دارد. به لحاظ فعالیت هر آنچه مرتبط با موضوع خانواده است در ساختار انجمن اولیا و مربیان تعریف پیدا می‌کند، چه در بُعد آموزشی و چه در بُعد پرورشی. به لحاظ ساختاری یکی از وظایفی که برعهده این اداره قرار گرفته آموزش و آگاهی به خانواده است. این آموزش‌ها معمولا در راستای نحوه تعامل بین فرزند و خانواده و مدرسه است که سه عنصر مهم تعلیم و تربیت هستند. با رشد جوامع و پیشرفت‌های علمی و فناوری و پیچیده‌ شدن جوامع، آسیب‌های اجتماعی هم شکل گرفتند که قطعا مانعی بزرگ در مسیر تعلیم و تربیت است. اینجاست که یکی از نقش‌های مهم انجمن اولیا و مربیان مشخص می‌شود و آموزش‌های لازم را در جهت تربیت درست‌تر و بهتر به خانواده‌ها عرضه و سعی می‌کند سه عنصر مهم تعلیم و تربیت یعنی خانواده، مدرسه و دانش‌آموز را به هم نزدیک‌تر کند. بعضا این روزها مشکلاتی در خانواده‌ها می بینیم که ناشی از نبود آموزش مناسب است. این آموزش‌ها در جامعه ما متولی مشخص و رسمی ندارد و گروه‌هایی به صورت ناهماهنگ و نامنسجم ورود پیدا می‌کنند که نتایج خیلی تاثیرگذاری به وقوع نمی‌پیوندد. از این رو انجمن اولیا و مربیان در این حوزه و در ارتباط با نوع تعامل فرزند، خانواده و مدرسه، دوره‌های آموزشی برای خانواده‌ها برگزار می کند. وظیفه انجمن در این خصوص این است که بتواند خانواده را به آموزش و پرورش رسمی وصل کند و همچنین ارتباط آنها را تسهیل کند تا فرزند که محصول معنوی خانواده و نهاد تعلیم و تربیت است بتواند آموزش و پرورش بهتری داشته باشد. یکی دیگر از وظایف ساختار رسمی انجمن اولیا و مربیان بحث خدمات مشاوره‌ای به خانواده‌هاست. در مناطق آموزش و پرورشی مراکز مشاوره خانواده به نام «پیوند» وجود دارد که خدمات مشاوره‌ای به خانواده‌ها و دانش‌آموزانی که نیاز دارند، ارایه می کند. به عبارت دیگر، امکان تسهیل تعلیم و تربیت فرزند است که از طریق کاهش مسایل و مشکلات حاشیه‌ای برای ایشان و خانواده بوجود می‌آید. انجمن اولیا و مربیان با توجه به وظیفه ذاتی خود که حمایت همه‌جانبه از خانواده را داراست در حد توان خود در جذب مشارکت مردمی و خیران به صورت حمایت‌های مادی و معنوی از خانواده‌های نیازمند تلاش می‌کند. هدف ما در این قسمت هم حمایت از کیان خانواده است و هم تسهیل تعلیم و تربیت فرزند از طریق کاهش مشکلات خانودگی او.

چه تعداد مرکز مشاوره‌ای پیوند در شهر تهران وجود دارد؟
درشهر تهران ۲۲ مرکز مشاوره فعال و نزدیک ۷۰ مشاور متخصص در حوزه‌های مختلف داریم. با توجه به حساسیت کار با خانواده سعی می‌شود که مشاوران مراکز مشاوره خانواده از بین افراد متخصص و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مشاوره و روانشناسی با تحصیلات عالیه انتخاب شوند، پروسه انتخاب و مصاحبه را بگذرانند تا بتوانند بهترین خدمات را به خانواده‌ها و دانش آموزان ارایه دهند. اگر در مراکز مشاوره ما خانواده ها به خدمات فراتری نیاز داشتند، به سازمان‌هایی که با آنها در ارتباطیم و تایید شده‌اند، معرفی می‌کنیم تا تیم‌های تخصصی‌تری به مشکل خانواده و دانش آموز بپردازد.

انجمن اولیا و مربیان چه تعداد مدرس آموزش خانواده دارد و چگونه این مدرسان انتخاب می شوند؟
مدرس کسی است که یکسری صلاحیت‌های علمی و تخصصی و شخصیتی داشته باشد تا بتواند با مهارت‌های لازم و ارتباط درست خانواده را اقناع و آموزش‌ها و آگاهی‌های لازم را منتقل کند. بالغ بر ۵۵۰ نفر مدرس آموزش خانواده متخصص در سطح شهر تهران مراحل جذب را از طریق آزمون کشوری طی کرده‌اند و آموزش‌های لازم را دیده‌اند. به لحاظ آیین‌نامه آموزش خانواده، در طول سال تحصیلی هر مدرسه موظف است حداقل پنج جلسه آموزش خانواده برای اولیای دانش آموزان برگزار کند. معمولا مباحث این آموزش‌ها موضوعاتی است که خانواده امروزی به آنها نیاز دارد، مانند مهارت‌های زندگی، نحوه تعامل با فضای مجازی، آشنایی با رفتارهای پرخطر و آسیب‌های اجتماعی. درصدی از این جلسات هم خاص مشکلات بومی هر منطقه است. مدرس آموزش خانواده باید بداند در چه منطقه‌ای از تهران چه آموزشی ارائه کند و متناسب با بافت منطقه و مشکلات محلی آموزش دهد. یکی از راه‌های ارتباطی ما با خانواده‌ها همین آموزش خانواده است و سعی می‌کنیم اهداف و برنامه‌های تعلیم و تربیت را بدین طریق به خانواده ها منتقل کنیم. هرچند سال یک بار آزمون جذب مدرس آموزش خانواده در شهر تهران برگزار می‌شود و شماری از متقاضیان بعد از قبولی در آزمون و مصاحبه علمی و شخصیتی بهعنوان مدرس آموزش خانواده وارد این عرصه می‌شوند و تنها این افراد حق آموزش به خانواده‌ها را در مدارس دارند.

به نظر شما انجمن اولیا و مربیان تا چه اندازه می تواند در تمرکز زدایی از ساختار آموزش و پرورش نقش ایفا کند؟
یکی از وظایف دفتر انجمن اولیا و مربیان تشکیل انجمن های مردمی در تمام مدارس است. این تشکل را باید به جرات بزرگترین تشکل مردم‌نهاد دانست که وظیفه سنگین و مهم تسهیل تعامل بین مدرسه و خانواده را بر عهده دارد. این تشکل مردم‌نهاد که به صورت واقعی در تمام ابعاد تصمیم‌گیری‌های آموزشی و تربیتی که خود مردم ذی‌نفع هستند، ورود پیدا می‌کند و تجربه موفقی از مشارکت‌های مردمی در کنار نهادهای رسمی است. نحوه شکل‌گیری این انجمن‌ها بدین صورت است که در بازه زمانی خاصی که از یکم تا ۱۵ مهر است از تمام اولیای دانش‌آموزان مدرسه برای برگزاری انتخابات و تشکیل انجمن اولیا و مربیان مدرسه دعوت رسمی می‌شود. در این خصوص آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌های مصوب وزارت آموزش و پرورش وجود دارد که نحوه شکل گیری و انجام انتخابات را تشریح می‌کند. در هر مدرسه میانگین بین ۷ تا ۱۳ نفر از واجدان شرایط با رای مستقیم قریب دوسوم اولیا به عنوان انجمن مدرسه انتخاب می‌شوند و تا پایان سال تحصیلی وظایف رسمی خود را انجام ‌می‌دهند. رئیس انجمن مدرسه در شورای مدرسه که مهمترین رکن واحد آموزشی و مهمترین جا برای تصمیم‌گیری‌های مدرسه است، عضویت دارد. ما در شهر تهران نزدیک به ۴۲۰۰ مدرسه داریم که به تبع آن، ۴۲۰۰ انجمن و تشکل مردم‌نهاد با جمعیتی بالغ بر ۳۰ هزار نفر داریم و در کارگروه‌های تخصصی مثل علمی، آموزشی، فرهنگی، پرورشی، مالی، عمرانی و بهداشت و سلامت فعالیت می‌کنند. با این جمعیت ۳۰ هزار نفری و برگزاری نه هزار کارگروه تخصصی بیشترین بارش فکری و همکاری مردمی با تعلیم و تربیت رسمی در شهر تهران رخ می‌‌دهد. اینجاست که می توانیم ادعا کنیم با پیاده کردن سیاست‌های دفتر انجمن اولیا و مربیان تمرکززدایی و واگذاری بخشی از فعالیت‌ها به خود مردم تحقق پیدا می کند.

طرح پارلمان والدین که چندسالی موضوع آن عنوان شده بود اکنون چه سرنوشتی پیدا کرده است؟
این طرح که با اسم پارلمان خانواده یا هر اسم دیگری که شاید بعدا نام‌گذاری شود مراحل پایانی خود را طی می کند. به صورت غیر رسمی ساختار اولیه‌ای از این پارلمان شکل گرفت و در سال تحصیلی گذشته هم دیداری با وزیر محترم وقت آموزش و پرورش داشتند. در ساختار انجمن مدارس، افرادی که به عنوان شورای مدرسه انتخاب می‌شوند یک نفر به عنوان رئیس انجمن انتخاب می‌کنند. تمام روسای انجمن‌های مدارس هر منطقه آموزش و پرورشی تهران دور هم جمع می‌شوند و با برگزاری انتخابات، شورای مرکزی منطقه آموزش و پرورش را که متشکل از شش نفر عضو است، تشکیل می دهند. سپس از بین شورای مرکزی مناطق ۱۹ گانه به علاوه انجمن مدارس استثنایی تهران انتخابات شورای مرکزی انجمن اولیای شهر تهران را برگزار می‌شود و این شورای مرکزی با ۶ عضو برای مدت دو سال شروع به کار می کند. قرار است تمام شورای مرکزی انجمن اولیا استان‌ها جمع شوند و برای انتخاب انجمن کشور یا همان پارلمان خانواده انتخابات برگزار کنند. بدین صورت خانواده در سطح کلان و در تمام ابعاد تصمیم‌گیری‌های وزارت آموزش و پرورش دخیل می‌شود.

برنامه انجمن برای برقراری پیوند میان گروه مدیران مدارس و انجمن اولیا و مربیان چیست؟
چند سالی است با توجه به هسته‌ای شدن خانواده‌ها، با موضوع فرزندمحوری مواجه هستیم و فرزندان در خانواده بیشتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. به همین دلیل خانواده‌ها به سمت مدارس کشیده شده‌اند و احساس نیاز کرده‌اند که در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری‌های آموزش و پرورش بیشتر مشارکت کنند. رئیس انجمن اولیا جزو ارکان اصلی شورای مدرسه شده است. دفتر انجمن اولیا و مربیان در قالب دستورالعمل‌ها، شیوه‌نامه‌ها و قوانین برای تسهیل و ارتقای روابط خانواده با مدرسه تلاش می‌‌کند. اکنون تمام تصمیمات مهم مدرسه در شورای مدرسه گرفته می شود و باید حتما در این شورا نماینده خانواده حضور داشته باشد. از این رو مدیران به انجمن اولیا و مربیان به عنوان یک رقیب یا یک جایگاه صوری نگاه نمی‌کنند بلکه انجمن در مدارس را به عنوان بازوی مشارکتی خود در اداره امور مدرسه پذیرفته‌اند. مدیران پذیرفته‌اند که هرکجا انجمن اولیا و مربیان فعال‌تر باشد مدرسه موفق تر و پیشروتر است.

با توجه به تعریف و جایگاه انجمن اولیا و مربیان در سند تحول، چشم‌انداز شما از آینده این انجمن چیست؟
در سند تحول کلمه خانواده بارها تکرار شده است و روی این موضوع تاکید بسیاری وجود دارد. در واقع، خانواده به عنوان یکی از اضلاع تربیت در سند بسیار جدی گرفته شده است. آن طور که سند هم اشاره کرده است بیشترین برنامه ما آگاهی دادن به خانواده‌هاست تا هم در تعلیم و تربیت رسمی دانش‌آموز مشارکت کند و هم اگر جایی خانواده این آگاهی را ندارد انجمن اولیا و مربیان وظیفه آگاهی‌رسانی را انجام دهد. در گذشته این تصور وجود داشت که خانواده‌های سطح بالا به لحاظ مالی عضو انجمن می‌شوند اما این نگاه اکنون وجود ندارد و خانواده‌هایی که ایده‌های نو دارند و دغدغه نسبت به مسایل فرزندشان دارند حضور فعال‌تری در انجمن اولیا و مربیان دارند. از این رو، جایگاه خانواده در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پرورشی تغییر کرده و ارتقا یافته است. انجمن اولیا و مربیان در شهر تهران هدف اصلی خود را آموزش وآگاهی به خانواده در مسایل رفتاری و تربیتی می‌داند. در حوزه نحوه رفتار با فرزند، برخی خانواده‌ها از بسیاری مسایل روز تربیتی را اطلاع کافی ندارند. برای رفع این نقیصه آموزش خانواده اولویت و دغدغه اصلی اداره انجمن اولیا و مربیان است. البته ناگفته نماند که اکنون کارهای غیراصلی و ضروری برعهده دفتر انجمن است و بار مسئولیت این انجمن را زیاد کرده و ناگزیر ممکن است وقت و انرژی زیادی راجع به این موضوعات غیراصلی صرف شود؛ از جمله موضوع سرویس حمل و نقل دانش‌آموزی که امیدواریم از انجمن تفکیک شود تا کارهای بهتری بتوان در حیطه رفتاری و تربیتی انجام داد.