تربیت همیشه و همه جا

فرآیند تعلیم و تربیت اسلامی دانش‌آموزان در کشورمان بر عهده دستگاهی واگذار شده که «آموزش و پرورش» نام دارد. یعنی در کنار توجه و تمرکز به آموزش نوجوانان و جوانان، تربیت و پرورشی معنوی، اعتقادی و فکری آن‌ها نیز مورد تاکید نظام مقدس جمهوری اسامی است. بخش پرورش در این حوزه بر عهده معاونت پرورشی و فرهنگی است که این بخش هم به صورت آموزشی رسمی و البته هم به صورت غیررسمی در سطح مدارس کشور در جریان دارد.

خداوند در آیه ۲ سوره مبارکه جمعه می‌فرماید: «هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الأُمِّيّینَ رَسولًا مِنهُم يَتلو عَلَیهِم آیاتِهِ وَيُزَكّیهِم وَيُعَلِّمُهُمُ الكِتابَ وَالحِکمَةَ وَإِن کانوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ» یعنی «او کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده، رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آن‌ها می‌خواند و آن‌ها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.» در همین آیه آشکار است که تزکیه ن تربیت نه تنها در کنار تعلیم بلکه حتی قبل از آن قرار دارد و هدف تمام پیامبران و ائمه نیز تربیت انسان‌ها در کنار تعلیم آن‌ها بوده است.

همانطور که گفته شد فرآیند تربیت در آموزش و پرورش بر عهده معاونت پرورشی و فرهنگی است که مدتی به اشتباه و به هر دلیلی از این وزارتخانه حذف شده بود اما در سال ۱۳۸۵ و بعد از تصویب مجلس شورای اسلامی، احیا شد و به جایگاه اصلی خود در کنار تعلیم و آموزش برگشت.

تاسیس نهاد امور تربیتی

نهاد امور تربیتی در سال‌های اولیه پیروزی انقلاب اسلامی با هدف گسترش و تعمیق ارزش‌های انقلاب اسلامی در نظام آموزش و پرورش کشور شروع به شکل‌گیری کرد و بر همین اساس شهیدان رجایی و باهنر در دوران تصدی وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۳۵۹ اقدام به تاسیس ستادهای امور تربیتی در مدارس کردند تا دانش‌آموزان را به ارزش‌های اسلامی ترغیب کنند و بدین ترتیب «ستاد امور تربیتی» در هشتم اسفندماه ۱۳۵۹ در مدارس کشور و به این شهیدان تاسیس شد و تاکنون نیز همه‌ساله از روز ۸ تا ۱۴ اسفند به عنوان «هفته امور تربیتی و تربیت اسلامی» نامیده و گرامی داشته می‌شود.

استمرار و بقای هر جامعه مستلزم آن است که مجموعه باورها، ارزش‌ها، رفتارها، دانش‌ها و مهارت‌های آن به نسل‌های جدید انتقال یابد و مهمترین و موثرترین وسیله این انتقال، آموزش و پرورش است و مدرسه، مهمترین واسطهو ابزار انتقال دانش و مهارت فنی است به همین دلیل در دوره نخست‌وزیری شهید رجایی و و دوره تصدی شهید باهنر در وزارت آموزش و پرورش اقدام به تاسیس ستادهای امور تربیتی در مدارس کشور کردند تا فرهنگ اسلامی را گسترش دهند و دانش‌آموزان را به حرمت نهادن و عمل به ارزش‌های اسلامی ترغیب کنند. پاسداری از ارزش‌های اسلامی و دستاوردهای انقلاب، برنامه‌ریزی و ایجاد هماهنگی بین عملکرد عوامل تربیتی، توجه جدی به نقش معلمان در فعالیت‌های تربیتی و توجه به نقش دانش‌آموزان در فعالیت‌های تربیتی از جمله اهداف ستادهای امور تربیتی است.

مربی امور تربیتی کیست؟

مربی امور تربیتی، فردی است که در راستای وظایف تربیتی و پرورشی و با رعایت موازین شرعی و فرهنگی کشور ذیل معاونت پرورشی آموزش و پرورش در مدارس فعالیت می‌کند و از جمله نقش‌های او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اجرای مراسم صبحگاه و ظهرگاه، آموختن نماز به دانش‌آموزان و آشنا کردن آنان با احکام و آموزش‌های لازم پیرامون مسائل اخلاقی، تلاش در جهت تهیه مکان مناسب برای برگزاری نماز جماعت، برگزاری نماز جماعت در زمان و مکان مناسب با رعایت شرایط سنی دانش‌آموزان‌ و تشویق و ترغیب آن‌ها جهت شرکت در نماز جماعت، نظارت بر نحوه رفتار و کردار و پوشش اسلامی دانش‌آموزان، تهیه مقدمات برگزاری مراسم در ایام خاص (اعیا، عزاداری‌ها و...)، تدریس در کلاس طبق دستورالعمل‌های صادره از وزارت آموزش و پرورش، برگزاری سخنرانی‌های کوتاه و ساده به منظور آشنا کردن دانش‌آموزان با مسائل اجتماعی، و فرهنگی و سیاسی، تنظیم و اجرای برنامه‌ها و مسابقات مختاف فرهنگی، هنری و قرآنی، تشکیل و فعال کردن کتابخانه و تامین لوازم و تهیه کتاب‌های متناسب با شرایط سنی دانش‌آموزان، تنظیم برنامه جهت شرکت دانش‌آموزان در مراسم مهم دینی، مناسبتی و انقلابی مانند راهپیمایی‌ها و نماز جمعه و...،

کار اصلی مربی تربیتی نظارت، هدایت‌گری و تنظیم‌گری است

اصغر باقرزاده، معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش معتقد است که کار اصلی مربی تربیتی نظارت، هدایت‌گری و تنظیم‌گری فعالیت‌های پرورشی است.

وی می‌گوید: در حوزه کاری خود واقف هستیم تا اگر ضعفی وجود دارد ابتدا به خودمان یعنی به مربیان، معلمان و مسئولان برمی‌گردد لذا باید خود را اصلاح، تکمیل و تقویت کنیم. در این راستا موضوع ارتقای توانمندی‌های مربیان را به عنوان اولین موضوع در دستور کار قرار دادیم.

باقرزاده اضافه می‌کند: در گذشته، حجم بالای بخشنامه‌ها، برنامه‌ها و گزارش‌گیری‌ها باعث می‌شد مربیان تربیتی نتوانند کار اصلی خود را انجام دهند؛ لذا برنامه‌های حوزه پرورشی را از ۲۶۴ برنامه به ۶۴ برنامه تقلیل دادیم و با راه‌اندازی سامانه نورینو ظرفیت بزرگی ایجاد شده تا مراحل زیادی از کار در این سامانه و با صَرف انرژی و وقت کمتری انجام شود. یعنی از ثبت‌نام‌ها و برگزاری مسابقات و اجرای برنامه‌ها تا گزارش‌های کاری و بسیاری از کارها با طی کردن چند مرحله به سادگی قابل انجام است.

رویکرد برنامه‌های هفته امور تربیتی، برجسته‌سازی ارکان تربیت است

معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش، رویکرد برنامه‌های هفته امور تربیتی و تربیت اسلامی را برجسته‌سازی نقش ارکان تربیت بیان می‌کند و می‌گوید: سیاستی که در خصوص بزرگداشت هفته امور تربیتی و تربیت اسلامی در وزارت آموزش و پرورش در نظر گرفته شده در ۲ جمله خلاصه شده است. «تربیت همیشه و همه جا» یعنی همیشه در هر زمان و مکانی می‌توان به این امر پرداخت و نیازی به زمان و مکان اختصاصی وجود ندارد. این سیاست کلان ما است و ذیل این سیاست، لازم است که نقش تربیتی ارکان تربیت را برجسته‌سازی کنیم. رویکرد اصلی ما در این هفته برجسته‌سازی نقش ارکان تربیت است. ارکان بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، خانواده (پدر و مادر)، مدرسه و رسانه هستند.

باقرزاده خاطرنشان می‌کند: سیاست بعدی، ایجاد مشارکت فعال خود دانش‌آموزان، نومعلمان، دانشجومعلمان و سایر معلمان و مربیان مدرسه است و سومین رویکرد و سیاست ما حساس‌سازی آموزش و پرورش و بخش‌های خارج از آموزش و پرورش در خصوص احیای واقعی و موثر امور تربیتی در مدرسه است.

او اضافه می‌کند: همه ما می‌دانیم که یک زمانی فراز و نشیبی در امور تربیتی به وجود آمد و این معاونت منحل شد و مجددا احیا شد. قانون احیای معاونت پرورشی توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد ولی تا به امروز همه اذعان دارند که احیا به صورت موثر و واقعی رخ نداده و برای تاثیر واقعی امور تربیتی در مدرسه، احتیاج به اقدامات درون‌بخشی و برون‌بخشی است. درون‌بخشی هم به محتوا و هم به نیروی انسانی برمی‌گردد و برون‌بخشی هم به حمایت‌های سایر بخش‌ها و نهادهای دولتی و مردمی بستگی دارد.

خانواده، مدرسه و رسانه ارکان تربیت دانش‌آموزان هستند

معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش، خانواده، مدرسه و رسانه را ۳ رکن اصلی تربیت می‌داند که با کمک و هم‌افزایی همدیگر می‌توانند هدایتگری خوب و مناسبی نسبت به دانش‌آموزان داشته باشند.

باقرزاده می‌گوید: یکی از ارکان تربیت، خانواده و پدر و مادران هستند که واقعا مسئولیت بالایی دارند و آن را جدی می‌گیرند و معمولا نقش خود در منزل یا بیرون از منزل ایفا می‌کنند و قدردان آن‌ها هستیم. رکن دوم، مدرسه است که قدردان آن‌ها هم هستیم و اشکالاتی هم که وجود دارد را با تمام توان باید رفع کنیم. سومین رکن هم رسانه است که رسانه در حال حاضر ممکن است ارتباط بیشتری با بچه‌ها داشته باشد. باید حتما نقش تربیتی مثبت و تاثیرگذار خود را بر عهده بگیرد و با کمک و هم‌افزایی همدیگر بتوانیم هدایتگری خوبی نسبت به بچه‌ها داشته باشیم.

وی یادآور می‌شود: طرح «ایما» با عنوان اداره یک روز مدارس ایران توسط دانش‌آموزان همزمان با هفته امور تربیتی و تربیت اسلامی و در دهم اسفندماه در مدارس کشور اجرا خواهد شد.

آنچه از مطالب فوق برمی‌آید این است که تربیت همواره در کنار تعلیم قرار دارد و مکمل همدیگر هستند و با توجه به شرایط کنونی جامعه و رشد و توسعه فعالیت‌ها در فضای مجازی نه تنها احیای نهاد امور تربیتی باید جدی گرفته شود بلکه بیش از پیش در راستای تربیت آینده‌سازان انقلاب اسلامی باید تلاش کرد تا دانش‌آموزان امروز که مدیران فردای این کشور خواهند بود به خوبی و با شایستگی بتوانند مسیر پیشرفت کشور را طی کرده و ادامه‌دهندگان واقعی حرکت گذشتگان باشند.