معرفی فصلنامه رشد آموزش فیزیک

به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی؛ دفتر انتشارات و فناوری آموزشی با وظیفه اصلی مدیریت و تولید نشریات رشد از دفاتر تابع سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش است. این دفتر در سال ۱۳۴۱ با عنوان مرکز تهیه خواندنی‌ها برای نوسوادان تأسیس شد و وظیفه تولید و توزیع نشریات پیک را به عهده گرفت.

تاریخچه مجلات رشد

نخستین ارگان رسمی وزارت معارف با عنوان اصول تعلیمات بود که در فروردین ۱۲۹۸ در عرصه‌ فرهنگ این مرز و بوم ظاهر شد. این نشریه در سال‌های بعد به تدریج با نام‌های مجله «تعلیم و تربیت»، «ماهنامه فرهنگ» و «ماهنامه آموزش‌و‌پرورش» انتشار یافت. در سال ۱۳۴۱ نیز «دفتر انتشارات کمک آموزشی» فعالیت خود را آغاز کرد.

این مرکز، بعد از مدت‌ها مطالعه و تحقیق، از سال ۱۳۴۲ به تدریج به انتشار مجموعه نشریاتی با عنوان اصلی «پیک» و عناوین فرعی «کودک»، «نوآموز»، «نوجوان»، «جوان»، «معلم» و «خانواده» و هم‌چنین «ماهنامه آموزش و پرورش» همت گماشت. اغلب این مجله‌ها، هر پانزده روز یک‌بار در طول سال تحصیلی منتشر می‌شدند و شمارگان آن‌ها در هر شماره، در مجموع سه میلیون نسخه بود که تا حد امکان در شهرها و روستاهای سراسر کشور توزیع می‌شد. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نام مجلات «پیک» به «رشد» تغییر کرد.

نخستین نشریه از گروه نشریات رشد، مجله «رشد معلم» بود که در مهرماه ۱۳۶۰ پا به عرصه مطبوعات کشور گذاشت. سپس رشد «دانش‌آموز» و پس از آن «رشد نوجوان» منتشر شد. طولی نکشید که علاوه بر هشت عنوان نشریه‌ای که جایگزین نشریات پیک شده بود، چندین نشریه جدید نیز به جمع این خانواده اضافه گردید. از این نشریه‌های جدید، مجله «رشد تکنولوژی آموزشی» به صورت ماهنامه بود و بقیه به صورت فصلنامه منتشر می‌‌شدند.

در سال‌های بعد، علاوه بر افزایش شمارگان مجلات رشد، عنوان نشریات نیز بر اساس نیاز مخاطبان و شرایط اجتماعی ارتقاء یافت.
اکنون عده زیادی از پژوهشگران، نویسندگان و کارشناسان مسائل آموزش و پرورش در دفتر انتشارات و فناوری آموزشی در زمینه تولید مجلات رشد به همکاری و خدمت مشغول‌اند و برای انتشار و ارائه هرچه مطلوب‌تر این مجلات می‌کوشند.

نگاهی به رشد آموزش فیزیک

از انتشار نخستین شماره مجله رشد آموزش فیزیک در بهار ۱۳۶۴ تا یکصدوسی‌امین شماره آن در پاییز ۱۴۰۰ بیش از ۳۶ سال می‌گذرد. دکتر غلامعلی حداد عادل ریاست وقت سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در پایان پیش‌گفتار نخستین شماره این مجله نوشته بود:

همکاران گرامی؛ معلمانی که افسران خط مقدم جبهه مبارزه با جهل و عقب‌ماندگی هستید، رشد آموزش فیزیک دستی است که از سوی سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی اموزشی وزارت آموزش و پرورش به‌سوی شما دراز شده است. این دست را در دست خویش با گرمی بگیرید و بفشارید.

خوشبختانه مخاطبان این مجله به این درخواست پاسخ مثبت داده‌اند. مهم‌ترین مشکل شماره‌های نخست مجله، سختی تهیه مطالب کافی مجله بود؛ به‌طوری که تعداد زیادی از شماره‌های اولیه مجله به‌صورت دو شماره در یک مجله منتشر می‌شد. ولی اکنون با مشارکت دبیران محترم فیزیک، اساتید دانشگاه فرهنگیان، محققان عرصه پژوهش در آموزش فیزیک، متخصصان فلسفه، تاریخ علم و برنامه درسی، اتحادیه انجمن‌های معلمان فیزیک کشور، کارشناسان دفتر تألیف، دانشجویان تحصیلات تکمیلی آموزش فیزیک دانشگاه شهید رجایی و اساتید آن‌ها و...، این مشکل برطرف شده است و همواره تعداد زیادی از مقاله‌های علمی، تجربه‌های آموزشی و...، در اختیار داریم که در نوبت بررسی و چاپ قرار دارند.

اکنون امیدواریم نهالی که به همت گروهی از افراد مشتاق و علاقه‌مند کاشته شده است، هرچه بیشتر رشد کند و در آینده با نقد و راهنمایی‌های جامعه آموزش فیزیک ایران و به‌ویژه معلمان ارجمند فیزیک بارور شود و بتواند کمبودها و نارسایی‌های خود را برطرف سازد و برآورنده نیازهای گسترده جدید و در حال تغییر آن‌ها باشد.

اعضای هیئت تحریریه این مجله امیدوارند با استفاده از پیشرفت‌های محیط های مجازی، علاوه بر توسعه محتوای نشریه، از امکانات فضای مجازی مانند درگاه‌های رمزینه سریع پاسخ جهت اتصال محتواهای چند رسانه‌ای استفاده نمایند.

اهدف مجله رشد آموزش فیزیک

هدف اصلی مجله رشد آموزش فیزیک اشاعه برنامه درسی و آموزشی فیزیک در دوره‌های رسمی آموزش فیزیک کشور است که در ۹ سال اول آموزش از طریق درس علوم پی‌گیری می‌شود. همچنین بررسی محتواهای رسمی آموزشی مانند کتاب‌های درسی، راهنماهای تدریس(رویکرد و منطق برنامه، اهداف، محتوا و ایده‌های کلیدی و مفاهیم اصلی، راهبردهای یاددهی و یادگیری، محیط یادگیری و...)، بررسی کج فهمی‌ها در آموزش مفاهیم مختلف فیزیک، بررسی انواع ارزشیابی‌ها وارائه روش‌های ارزشیابی در شرایط جدید، گفت‌وگو با افراد صاحب‌نظر در زمینه‌های مختلف مرتبط با آموزش فیزیک و تربیت و یادگیری، تجربه‌های آموزشی و آزمایشگاه‌ها، استفاده از فناوری‌های جدید در آموزش و نرم افزارهای آموزشی خصوصاً در شرایط کرونا، ارائه خبرهای جدید در حوزه فیزیک و لبه‌های این

علم، ارائه جنبه‌های کاربردی این علم در سطح مخاطبان، ایجاد ارتباط متقابل بین دبیران محترم فیزیک و مؤلفان کتاب‌های درسی و دفتر تألیف کتاب‌های درسی، و... از جمله اهدافی است که به منظور تقویت و ارتقا مهارت‌ها و صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان فیزیک و علوم در این مجله پی‌گیری می‌شود.

یادآوری اهداف کلی علوم تجربی در آموزش عمومی و متوسطه دوم که حوزه فیزیک یکی از شاخه‌های اصلی آن محسوب می‌شود، می‌تواند جهت گیری‌های اصلی در مجله رشد آموزش فیزیک را مشخص نماید. اهداف حوزه تربیت و یادگیری علوم تجربی، مجموعه‌ای نظام‌مند از صفات، توانمندی‌ها و مهارت‌های فردی و جمعی است که انتظار می‌رود دانش‌آموزان پس از اجرای برنامه‌درسی علوم (علوم، فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و زمین شناسی) به آن دست یابند. اهداف کلی در این حوزه عبارتند از:

• شناخت و کشف قانونمندی جهان طبیعت (بخشی از نظام آفرینش) از طریق کشف و تفسیر پدیده‌ها و رویداد‌های طبیعی، درک ایده‌ها و مفاهیم.

• درک ماهیت سامانه‌ای جهان مادی و ارتباط بین اجزای آن در راستای تکریم و آبادانی طبیعت (به مثابه نعمت و امانت الهی) و استفاده مسئولانه از منابع و محصولات.

• به‌کارگیری مهارت‌های تفکر، کاوشگری و فناوری‌ در راستای یادگیری مستقل، مادام‌العمر، به‌روز، و لذت‌بردن از کشف و بازکشف پدیده‌های طبیعی جهان آفرینش.

• کنجکاو، علم‌دوست و توانمندبودن در علم‌ورزی و به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و تجارب علمی بر اساس اخلاق علمی و اسلامی.

• به کارگیری خردمندانه علوم‌تجربی در حل مسائل، تولید محصول و بهینه‌سازی آن به منظور بهبودکیفیت زندگی فردی و جمعی، با توجه به ماهیت علوم‌تجربی.

سردبیران و هیأت تحریریه

این مجله از شماره ۱ تا ۴۳ تحت نظارت گروه فیزیک دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی طراحی، تألیف و تولید می‌شد و از شماره ۴۴ به بعد به دفتر انتشارات کمک آموزشی منتقل شد.

اصغر لطفی، مسئول وقت گروه فیزیک دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی از شمارة ۱ تا ۳۱ سردبیر مجله رشد آموزش فیزیک بود.شماره‌های ۳۲ تا ۳۶ زیر نظر هیئت تحریریه، متشکل از: دکتر عزت‌اله ارضی، دکتر منیژه رهبر، دکتر ابوالقاسم قلمسیاه و غلامعلی محمودزاده بود. محمودزاده مسئول وقت گروه فیزیک دفتر برنامه‌ریزی و تألیف ومؤلف کتاب‌های درسی، سردبیری شماره‌های ۳۶ و ۳۷ را نیز عهده‌دار بود.

طولانی‌ترین دوره سردبیری در این مجله از شماره ۳۸ تا ۱۲۴ بر عهده دکتر منیژه رهبر، استاد بازنشسته دانشگاه تهران بود. سردبیر این مجله از شماره ۱۲۵ تا ۱۳۰ احمدرضا اعرابی، دبیر فیزیک خوشنام شهر تهران بود و از شماره ۱۳۱ مسئولیت سردبیری به احمد احمدی؛ رئیس گروه حوزه تربیت و یادگیری علوم تجربی دفتر تألیف و مؤلف کتاب‌های درسی فیزیک واگذار شده است.

اعضای هیأت تحریریه در این مدت عبارت بودند از: دکتر ابوالقاسم قلمسیاه (۳۲ تا ۳۸)، دکتر عزت‌اله ارضی (۳۲ تا ۳۸)، دکتر منیژه رهبر (۳۲ تا۱۲۵)، سیدجعفر مهرداد (۳۲ تا۱۱۰)، غلامعلی محمودزاده (۳۲ تا ۴۱)، دکتر حسن عزیزی (۴۰ تا ۴۳)، دکتر محمدرضا اجتهادی (۴۰ تا ۵۵)، محمدعلی سعادتبخت (۵۳ تا ۵۶)، احمد احمدی (۴۳ تا۱۳۰)، روح الله خلیلی بروجنی ( از ۵۳ تا ۱۳۰)، محمدرضا خوش‌بین خوش‌نظر (۸۸ تا ۹۵)، دکتر سیدحجت الحق حسینی (۹۶ تا۱۱۵، آزیتا سیدفدایی(۹۶ تا۱۱۲)، دکتر حسن قلمی باویل علیایی، دکتر هانیه عالی نژاد، دکتر سید هدایت سجادی، استاد اسفندیار معتمدی و...

لازم به ذکر است علاقه‌مندان به رشد آموزش فیزیک می‌توانند از طریق پست الکترونیکی این مجله به آدرس physics@roshdmag.ir با این مجله در ارتباط باشند. همچنین از تابستان ۱۴۰۰ در سایت مجلات رشد، صفحه‌ای به این مجله اختصاص داده شده است. برای مشاهده صفحه رشد آموزش فیزیک اینجا کلیک کنید.

دسته‌بندی مجلات رشد
مجلات رشد با زمینه آموزشی، تحلیلی و اطلاع‌رسانی تولید و در دو گروه ماهنامه‌ها (دانش‌آموزی ـ بزرگسال) و فصل‌نامه‌های تخصصی (علوم انسانی و علوم پایه و فنی) منتشر می‌شوند و در چهار دسته قابل طبقه‌بندی هستند:

الف) مجلات دانش‌آموزی
• رشد کودک (برای کودکان پیش‌دبستانی و دانش‌آموزان پایه اول دبستان)
• رشد نوآموز (برای دانش‌آموزان پایه‌های دوم و سوم دبستان)
• رشد دانش‌آموز (برای دانش‌آموزان پایه‌های چهارم، پنجم و ششم دبستان)
• رشد نوجوان (برای دانش‌آموزان دوره متوسطه اول)
• رشد جوان (برای دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم)
• رشد هنرجو (برای هنرجویان دوره فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش)
• رشد برهان ریاضی متوسطه ۱ (برای دانش‌آموزان دوره آموزش متوسطه اول)
• رشد برهان ریاضی متوسطه ۲ (برای دانش‌آموزان دوره آموزش متوسطه دوم)

ب) مجلات بزرگسال
• رشد معلم

• رشد فناوری آموزشی
• رشد آموزش ابتدایی
• رشد مدرسه فردا

• رشد آموزش مشاور مدرسه

• رشد مدیریت مدرسه

ج) فصلنامه‌های علوم انسانی
• رشد آموزش قرآن و معارف اسلامی
• رشد آموزش زبان و ادب فارسی
• رشد آموزش علوم اجتماعی
• رشد آموزش تاریخ

• رشد آموزش جغرافیا
• رشد آموزش هنر

• رشد ‌آموزش زبان‌های خارجی
• رشد آموزش تربیت‌بدنی
• رشد آموزش پیش‌دبستانی

• رشد آموزش خانواده
• رشد جوانه

د) فصلنامه‌های علوم پایه و فنی
• رشد آموزش علوم زمین
• رشد آموزش فیزیک
• رشد آموزش شیمی
• رشد آموزش ریاضی
• رشد آموزش زیست‌شناسی
• رشد آموزش فنی و حرفه‌ای و کار دانش