طرح QR؛ دسترسی آسان دانش‌آموزان به آموزش‌های آنلاین

در پی بحران پاندمی کرونا، آموزش‌های غیرحضوری، که به عنوان راهکاری برای تداوم بخشیدن به امر آموزش در دستور کار دستگاه تعلیم و تربیت کشور قرار گرفت، زمینه را برای شکوفایی خلاقیت‌ها و به‌کارگیری شیوه‌های تاثیرگذار آموزشی و تربیتی در نظام آموزش و پرورش کشور فراهم آورد.

بسیاری از این شیوه‌های نوین که با استفاده از بستر شبکه جهانی وب به ارائه خدمات آموزشی می‌پردازند در واقع ادامه‌ای بر مسیر دیجیتال‌سازی آموزش‌ها در عصر ارتباطات هستند که بنا به الزامات دوران پاندمی شتاب بیشتری گرفتند و مخاطبان بیشتری پیدا کردند.

ازجمله این رویکردهای نوین استفاده از انواع فیلم‌های آموزشی و فایل‌های مولتی‌مدیا است که در یادگیری مباحث درسی مورد استفاده معلمان و محصلان قرار می‌گیرند. البته دسترسی به این فیلم‌ها جزو دشواری‌های کار بود که پژوهشگران و صاحب‌نظران امر آموزش و پرورش در پی یافتن راهکارهایی برای رفع آن به استفاده از بارکدهایی متصل به مباحث درسی رسیدند که تنها با کمک بارکدخوان گوشی تلفن، فایل کمک‌آموزشی موردنظر به راحتی در دسترس مخاطب قرار می‌گیرد.

طرح استفاده از بارکد در کنار مطالب درسی طی یک سال اخیر و در پی اهمیت‌یافتن آموزش‌های آنلاین بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و طرح‌های مدونی در این خصوص ارائه شد. حامد نیک‌پی که خود از معلمان مبتکر و سخت‌کوش کشور در استان مازندران است با ارائه طرحی مبنی بر استفاده از تکنولوژی QR code در این مسیر وارد شد و اخیرا با اجرای آزمایشی طرح در شهرستان محمودآباد سعی کرد این تکنولوژی آموزشی را بهتر معرفی کند. همچنین محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش یکی دو هفته اخیر طی سخنانی از اضافه شدن بارکدهایی به کتاب درسی خبر داد که برای دسترسی به فایل‌های کمک‌آموزشی در کنار مطالب درسی درج خواهد شد.

درباره اجرای آزمایشی درج QR code در کتاب درسی و اهداف این طرح با حامد نیک‌پی گفت‌وگو کردیم که ماحصل آن را می‌خوانید:

اجرای طرح QR در کتب درسی چگونه می‌تواند در ارائه آموزش‌های غیرحضوری در دوره کرونا موثر باشد؟

با توجه به اینکه ویروس کرونا دانش‌آموزان را از حضور دائم در کلاس محروم گردانده است، تفهیم مباحث درسی در این دوره از اهمیت بالایی برخوردار است. معلمان تلاش می‌کنند فیلم‌ها و محتواهای آموزشی را در گروه‌های اینترنتی قرار دهند تا دانش‌‌آموزان استفاده کنند. این کار در دراز مدت باعث می‌شود حجم فایل‌ها و مطالب فرستاده شده بسیار وسیع شود که موجبات سردرگمی دانش‌آموزان و معلمان را در بر خواهد داشت.

برای حل این مشکل طرحی را ارائه کردیم که با استفاده از تکنولوژی‌های روز بتوانیم آموزش را برای دانش‌آموزان ساده و خوشایند کنیم. یکی از این تکنولوژی‌ها QR code است که امروزه درتمام کسب و کارها و چشم‌اندازهای اجتماعی به کار می‌رود.

QR (Quick Response) یا کد پاسخ سریع یک نوع بارکد دو بعدی است که می‌تواند با استفاده از گوشی‌های هوشمند و دستگاه‌های اختصاصی خواندن کد QR خوانده شود که به طور مستقیم به متن، ایمیل، وب سایت، شماره تلفن و... لینک می‌شود. یعنی شخص با اسکن موبایل به محل ذخیره دیتای مربوط به کد انتقال داده می‌شود و محتوای مورد نظر را مشاهده می‌کند.

اجرای آزمایشی طرح در چه وسعتی و چگونه انجام شد؟

در اجرای این طرح، برای تمامی پایه‌ها از کلاس اول ابتدایی تا کلاس دوازدهم، فیلم‌های آموزشی مربوط به مباحث کتاب‌ها از سوی معلمانی از محمودآباد، آمل، بابلسر، قائمشهر، ساری، بهشهر، سوادکوه، گرگان، تهران و شیراز تولید شده است و با هماهنگی اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران در سامانه mazandmohtava.ir قرار گرفته است.

در ادامه، لینک هر یک از فیلم‌ها به QR Code تبدیل شده و به‌صورت مدون شده و برای هر پایه فایل pdf مجزا تدوین شده است و زیر هر یک از QR Code ها اسم درس و شماره صفحه ذکر شده است. به عنوان مثال درس ریاضی p۷۲ به معنی ریاضی صفحه ٧٢ است .این فایل‌ها در اختیار آموزش و پرورش شهرستان‌ها و همچنین مدیران مدارس قرار می‌گیرد تا در برگه‌های A۴ برچسب دار پرینت شود و در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد.

دانش‌آموز تنها لازم است که این کدها را در برگه‌های برچسب‌دار جدا کرده و با توجه به درس و شماره صفحه که زیر هر QR Code درج شده است در صفحه مربوطه از کتاب نصب کند. با انجام این طرح یک محتوای آموزشی در داخل کتاب قرار می‌گیرد.

آیا برای خواندن این بارکدها نیازمند اپلیکیشن به خصوص در گوشی هستیم؟

خانواده‌ها کافیست که از بازار و یا گوگل پلی عبارات QR Code Scanner را جستجو کرده، یکی از نرم‌افزارها را در گوشی خود دانلود و اجرا کنند.

زمانی که دانش‌آموز بخواهد از محتوای آموزشی ایجاد شده در کتاب استفاده کنند، با اسکن QR Code داخل صفحه کتاب می‌تواند محتوای آموزشی مورد نظر را تماشا کند.

با اجرای این طرح دانش‌آموزان علاوه بر توضیحات معلمان، می‌توانند به سرعت فیلم‌های آموزشی تولیدشده برای هر مبحث درسی را تماشا کنند.

معلمان چه استفاده‌هایی از اجرای بارکد در کتاب درسی خواهند کرد و اجرای طرح چگونه به ارتقای سطح تدریس معلمان کمک می‌کند؟

ساختار این طرح باعث افزایش رغبت دانش‌آموزان به استفاده از این تکنولوژی می‌شود. همچنین تماشای فیلم‌های آموزشی تاثیر بسیاری در فهم مباحث درسی خواهد داشت.

معلمان، روز قبل از تدریس درس موردنظر، حتی می‌توانند از دانش‌آموزان بخواهند تا با استفاده از اسکنر موبایل، فیلم‌های آموزشی را نگاه کنند تا با مفاهیم درس آشنا شوند و پیش‌زمینه‌ای برای تدریس بهتر معلم ایجاد شود. با توجه به اهمیت «آموزش معکوس»، که اکنون مورد توجه مسولان آموزش قرار گرفته است، دانش‌آموز باید قبل از تدریس با مفهوم درس مورد نظر آشنایی داشته باشد، بنابراین انجام این طرح و مشاهده محتواهای آموزشی در روز قبل از تدریس تکمیل‌کننده روند آموزش معکوس خواهد شد.

از طرفی در این طرح تلاش شده است تا از فیلم‌های آموزشی با کیفیت بالا استفاده شود که باعث می‌شود معلمان تلاش کنند سطح آموزش خود را در تناسب با سطح آموزشی محتواهای این طرح افزایش دهند که تاثیر بسیار زیادی بر پویایی سطح آموزشی کشور خواهد داشت.

درباره اجرای آزمایشی طرح در مازندران توضیح دهید و بفرمایید بازخوردهایی که از معلمان و مدیران و دانش‌آموزان دریافت کردید چه بود؟

من به عنوان مبتکر طرح دبیر ریاضی دبیرستان‌های شهرستان محمودآباد هستم و طی هماهنگی‌های صورت گرفته با اداره آموزش شهرستان محمودآباد و هچنین اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران قرار شد این طرح برای اولین بار در کشور و به‌صورت پایلوت در مازندران شهرستان محمودآباد اجرا شود.

این طرح در تاریخ مهرماه ۹۹ در مدرسه شهید چمران روستای خشت سر در شهرستان محمودآباد با حضور نظری معاون متوسطه استان و همچنین نصری مدیر اداره آموزش و پرورش محمودآباد اجرا شد.

این طرح مورد استقبال مدیران، معلمان، دانش‌آموزان و خانواده‌های محمودآباد و شهرهای اطراف قرار گرفت. درخواست‌هایی از دیگر استان‌ها به ما رسید که درخواست شده است تا فایل‌های مربوط به QR Code برای آنان ارسال شود تا مورد استفاده دانش‌آموزان آن شهرها قرار گیرد. لازم به ذکر است که فایل QR Code این طرح به‌صورت رایگان در اختیار دانش‌آموزان سراسر کشور قرار گرفته است.

باتوجه به اظهارات اخیر وزیر آموزش و پرورش درباره درج بارکد کنار مطالب کتاب‌های درسی، چشم‌انداز این طرح را چطور می‌بینید؟

برای سال آینده امیدواریم که وزارت آموزش و پرورش ایران فیلم‌های آموزشی هر یک از مباحث درسی را در سامانه آموزش و پرورش قرار داده و QR Code هر محتوا را به صورت چاپ شده در کتاب‌های درسی قرار دهد تا دانش‌آموزان سراسر کشور به‌صورت هماهنگ از فیلم‌های آموزشی ایجاد شده در صفحات کتاب‌های درسی استفاده کنند.

نیک‌پی در پایان از اداره کل آموزش و پرورش استان مازندران و نیز معلمانی که از شهرهای محمودآباد، آمل، بابلسر، قائمشهر، ساری، بهشهر، سوادکوه، گرگان، بندر گز، بندر ترکمن، تهران و شیراز در اجرای آزمایشی این طرح همکاری کرده‌اند تشکر کرد.