رئیس انجمن جمعیت شناسی ایران:
ایران با ورود به پنجره جمعیتی مسیر میانسالی را طی می‌کند
تهران (پانا) - تحولات جمعیتی از جمله افزایش جمعیت در دهه‌های اخیر سبب شده سیاست‌های کلی جمعیت و برنامه‌ریزی‌های توسعه‌ای هم تغییرات جدی داشته باشد. توسعه همه‌جانبه کشور در بخش‌های مختلف از جمله آموزش و بهداشت، اقتصاد و اشتغال مولّد از ابعاد مهم بهره‌وری سرمایه انسانی در کشور است؛ به‌همین دلیل آگاهی و شناخت وضعیت جمعیتی و تحولات ناشی از افزایش جمعیت، ارزیابی دقیق فرصت‌ها و چالش‌های سرمایه انسانی با توجه به‌ویژگی‌ها و ساختار جمعیتی در کشور نقش اساسی در دستیابی به اهداف سیاست‌های کلّی جمعیت دارد.
به گزارش ایران، از این‌رو انجمن جمعیت شناسی ایران با همکاری سازمان‌ها، مؤسسات و نهادهای مرتبط، نهمین کنفرانس انجمن را با عنوان «پویایی جمعیت و سرمایه انسانی در ایران» آبان ماه سال‌جاری در تهران برگزار کرد.
نرخ بیکاری زنان بالای ۴۰ درصد است
مسعود نیلی، اقتصاددان و استاد دانشگاه در این نشست با بیان اینکه در دهه ۶۰ شوک جمعیتی داشتیم، گفت: از زمان‌های دور، متولدین دهه ۶۰ مورد توجه کارشناسان و متخصصان قرار داشتند. حتی در سال ۱۳۶۶ همایش جمعیت و توسعه در مشهد در زمینه اشتغال این گروه سنی برگزار شد.
از همان سال‌ها مطرح شد که وقتی متولدین دهه ۶۰ به سن کار می‌رسند، مسأله اشتغال به‌صورت مسأله بزرگ و مهمی نمایان خواهد شد و مقیاس ایجاد شغل در یک سال، به بالای ۸۰۰ هزار و ۹۰۰ هزار تا یک میلیون نفر می‌رسد که خیلی دور از واقعیت به نظر می‌رسید که چنین ارقامی بتواند در اقتصاد ایران با نقاط ضعفی که وجود دارد، تحقق پیدا کند. به اعتقاد این اقتصاددان، طبیعتاً به مرور زمان لایه‌های سنی بالاتر می‌رود.
در سال ۱۳۹۸ متولدین دهه ۶۰ در میانه دهه چهارم زندگی خود هستند و از زمان ورود به بازار کار آنها گذشته است، برخی اعتقاد دارند که در حال حاضر اشتغال به مقیاس وسیع گذشته به‌عنوان مهم‌ترین اولویت کشور مطرح نیست. به تعبیری با کاهش نرخ رشد جمعیت نسبت به سال ۱۳۶۵ شاید برای اشتغال مورد نیاز کشور، رقم‌هایی معادل ۴۰۰ هزار تا ۵۰۰ هزار هم بتواند نرخ بیکاری را کاهش دهد، اما به نظر من این فرضیه درست نیست و موضوع اشتغال همچنان مهم‌ترین اولویت است.
به گفته نیلی، نرخ مشارکت در اقتصاد در حال افزایش است اما یکی از دلایلی هم که تعداد شاغلان به نسبت جمعیت پایین است، نسبت خیلی پایین اشتغال زنان است؛ زیرا آموزش عالی در ۱۵ سال گذشته توسعه زیادی داشته و در برخی سال‌ها تعداد ورودی دختران از پسران هم پیشی گرفته بود. انتظار این بود که نرخ مشارکت زنان در اقتصاد خیلی افزایش پیدا کند الان هم نرخ بیکاری زنان بالای ۴۰ درصد است. این درحالی است که نرخ بیکاری مردان در حدود ۲۵ درصد است.
این آمارها نشان می‌دهد که فشار ورود زنان به بازار کار هم روند افزایشی داشته و در نهایت قاعدتاً در سال‌های آینده همچنان در مقیاس‌های بزرگتری باید شغل ایجاد کنیم. او در ادامه عنوان کرد: درآمدزایی اشتغال در حال کاهش پیدا کردن است، در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۰ رشد بدون اشتغال داشتیم و از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۶ شاهد اشتغال بدون رشد بودیم و بر میزان اشتغال سالانه افزوده شده است.
مسأله اینجاست که متوسط ساعات کاری یک شاغل روند نزولی داشته، یعنی میزان اشتغال با تعداد ساعات کاری کم افزایش پیدا کرده و در این روند شاهد مشاغلی بدون قرارداد مشخص و بدون شیفت‌های کامل هستیم. نیلی با اشاره به آماری که به‌صورت فصلی توسط مرکز آمار گرفته می‌شود، توضیح داد: وقتی روی ساعات کاری ۳۰ تا ۵۰ ساعت در هفته و ۵۰ تا ۷۰ ساعت در هفته متمرکز می‌شویم، متوجه می‌شویم این اعداد، تقریباً میزان کار تمام وقت افراد به‌صورت نرمال هستند.
با مشاهده آمار از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ این ارقام تقریباً ثابت بودند. اما برای ساعات کاری کمتر یعنی ۲۰ تا ۳۰ ساعت در هفته آمارها بالا رفته‌اند حتی میزان افراد شاغل در ساعات کاری کمتر از ۱۰ ساعت در هفته شیب تندتری هم دارد. او ادامه می‌دهد: بر اساس عدد اشتغال سالانه‌ای که داریم، چنانچه ساعات کاری را بشکنیم متوجه می‌شویم که کیفیت اشتغال رو به کاهش است و شغل‌های پاره وقت و موقت با زمان کم، بخش اصلی تشکیل دهنده اشتغال هستند و عمده اشتغالجدید در کارگاه‌های یک تا ۴ نفره است و افرادی که ساعت کاری پایین‌تر دارند آمار بالایی را به خود اختصاص داده‌اند تا جایی که باید نگران کیفیت پایین مشاغل باشیم.
پنجره جمعیتی تا سال ۱۴۲۰ بسته می‌شود
محمد میرزایی، جمعیت شناس هم با تأکید بر تحولات ساعات کاری شاغلان توضیح داد: رشد و اشتغال رابطه‌ای پارادوکسیکال دارند، در یک مفهوم آماری، جمعیت‌ها از ساختار سنی جوان به ساختار سالخورده منتقل می‌شوند. در مسیر این انتقال که کمتر از نیم قرن است، پنجره جمعیتی را پیش رو داریم. یعنی تا سال ۱۴۲۰ که کم کم این پنجره بسته می‌شود، باید نسبت جمعیت فعال کشور به بالای ۷۰ درصد برسد.
به‌گفته وی، انتقال ساختار جمعیتی پیشامدهای خاص خود را دارد. به‌عنوان مثال در مقوله آمارهای مربوط به ازدواج‌ها و طلاق‌ها در سال‌های اخیر شاهد افزایش نرخ طلاق بوده‌ایم اما باید در این خصوص انتقال ساختار سنی را هم در نظر گرفت. در اواخر دهه ۸۰ میزان نرم ازدواج ۸ در هزار بوده اما در اوایل دهه ۹۰ میزان ازدواج به ۱۵ در هزار رسیده است. دلیل آن هم این است که جمعیت دهه ۶۰ به سن ازدواج رسیده بود به‌همین نسبت میزان ازدواج زیاد بود. این رقم در حال حاضر به زیر ۱۰ در هزار رسیده و به‌همین نسبت شاخص خام طلاق هم بالا رفته است.
ارسال دیدگاه