تنگنای نفت در بورس

در چنین شرایطی یکی از راهکارهایی که به ذهن وزارت نفت رسید عرضه نفت خام در بورس بود که شاید بتواند گره‌گشای ظرفیت خالی عرضه نفت خام در بازار و کسب ارز حاصل از آن به نفع بودجه کشور باشد.

در مورد عرضه محصولات نفتی و گازی در بورس‌ها در درجه اول باید گفت آن چیز که امکان عرضه به عنوان کالایی با قیمت و ترکیب متغیر در سبد انرژی را دارد، نه نفت خام بلکه فرآورده‌های نفت خام هستند؛ به بیان ساده تمامی واحدهای فرآورشی، پالایشگاهی و پتروشیمی نیازمند ثبات در میزان و ترکیب خوراک ورودی خود هستند.

این به آن معنا است که مثلا اگر یک پالایشگاه از نفتی به عنوان خوراک ورودی استفاده می‌کند، به دلیل به وجود آمدن تعادل در فرآیندهای آن با استفاده از مواد شیمیایی مشخص و سعی و خطا شده دیگر نمی‌تواند به راحتی ترکیب یا میزان خوراک ورودی خود را تغییر دهد که اگر بدهد باید مجددا با تلاش بسیار در سیستم سعی شود که تعادل در فرآیند برقرار شود. به همین دلیل اگر پالایشگاهی برای نفت خام خاصی طراحی شود، گاهی حتی تغییر ترکیب خوراک ورودی آن ممکن نخواهد بود.

پس اینکه به یک واحد فراورشی گفته شود که خوراک مورد نیازش در بورس ارایه می‌شود و می‌تواند از آنجا تهیه‌اش کند، به دو دلیل این ایده چندان دلچسب نخواهد بود؛ اول اینکه اگر به هر دلیل از جمله رقابت که لازمه و ماهیت وجودی بورس و بورس بازیست، نتواند همان خوراک دقیق مورد نیاز خود را تهیه کرده و مجبور شود ترکیب خوراک ورودی را تغییر دهد.

دوم، عرضه نفت خام در جهان به اندازه کافی دارای نوسانات است و از این‌رو اگر به این تغییر آنی و لحظه‌ای قیمت‌ها تغییرات قیمت خرید نفت خام بر اثر رقابت در خرید نیز افزوده شود، محصول خروجی که احتمالا می‌تواند بنزین، گازوییل یا فرآورده‌های مورد استفاده مردم باشد، با نوسانات بسیار شدید قیمت در هر مرحله از عرضه مواجه خواهد بود و طبیعتا عرضه محصول با این شکل ناممکن است از این‌رو به زبان ساده باید گفت که خوراک ورودی هر پالایشگاه پیش از هر چیز به ثبات در ترکیب و قیمت نیازمند است؛

می‌توان گفت که عرضه نفت خام به شکل موجود در بورس قاعدتا نباید با استقبال مواجه شود. بد نیست بدانیم که بورس بازی با نفت در بورس‌های بین‌المللی چون فیوچرز بیشتر حالت مجازی دارد تا واقعی، یعنی نفت در لات‌هایی با احجام مشخص عرضه می‌شود و بارها و بارها دست به دست می‌شود و البته سفته‌بازی که سرانجام بر سر این واقعیت فیزیکی انجام می‌شود بسیار بزرگ‌تر از مقدار واقعی آن است یعنی میزان نفت عرضه‌شده در این مدل بورس‌های بین‌المللی غیر فیزیکال بسیار بیشتر از نفت واقعی تولیدشده است؛

گویا شرکت نیکو یک بار به شکل محدود اقدام به ورود به این مدل از بازارها کرد که گویا تراز آن هم مثبت بود. در پایان باید به این نکته اشاره کنیم که تنها چیزی که شاید برای تجار و صاحبان سرمایه جذابیت خرید در بورس فیزیکال نفتی ایران را داشته باشد، نفت خام به یک قیمت به اندازه کافی تخفیف خورده است که حاشیه سود سرمایه‌دار را در کنار ریسکی که می‌پذیرد تضمین کند یا عرضه فرآورده‌های نفتی با استانداردهای بین‌المللی است که بتواند در هر گوشه‌ای از جهان به سادگی آن را به پول تبدیل کرد.

*کارشناس نفت و انرژی

منبع: روزنامه اعتماد