همایش «سیل سراسری در ایران» با حضور سخنرانان مختلف در دانشگاه شریف برگزار شد
سعید مدنی: هیچ‌گونه مدیریت بحران نداریم
مردم محلی بهترین گزینه برای شناسایی نیازها و امدادرسانی بهتر هستند
تهران (پانا) - ظرف چند روز گذشته «همایش سیل سراسری ایران» به مدد جمعیت امدادی-دانشجویی امام‌علی در دانشگاه شریف برگزار شد. دراین همایش که سخنرانان متفاوت از حوزه‌های مختلف جهت آسیب‌شناسی سیل و اتفاقات پس از آن حضور داشتند، دیدگاه‌های مهمی از آسیبهای سیل و سوء مدیریتی‌ها عنوان شد. فعالان محیط زیست، فعالان اجتماعی و مددکاران جمعیت امام‌علی که هنگامه سیل در مناطق مختلف کشور جهت کمک‌رسانی حضور داشتند، صحبت‌های خود را بدین شرح ارائه دادند که بخشی از آنها را می خوانید.
زهرا رحیمی، مدیرعامل جمعیت امام‌علی، در شروع «همایش سیل سراسری ایران» به لزوم برگزاری این همایش با توجه به بلایای طبیعی چندوقت اخیر در کشور، برای پیشگیری از وقوع این رویدادها و مشکلات پس از آن اشاره کرد. او با طرح پرسشهایی در غیاب متولیان پاسخ‌دهنده عنوان کرد: باید از آقای اکبری پرسید نقش سازمان‌های مردم نهاد چیست؟ آقای محمد نصیری نیز باید بگویند، هلال‌احمر چه تدابیری برای مواجهه با بلایای طبیعی دارد؟ مشاهدات ما نشان می‌دهد تجهیزات اساسی امداد و نجات در هنگام سیل مثل پوکه وجود نداشته است. همچنین از دوستان جهاد کشاورزی سوال داشتیم که وضعیت فعلی که برای کشاورزان و دامداران رخ داده به خاطر این بوده که قبلا بیمه برایشان در نظر گرفته نشده است. دلیل این کم‌کاری چه بوده است؟
او تاکید کرد: وقتی به خانواده‌ها می‌گفتیم از این منطقه خانه‌ات را تخلیه کن، جواب خانواده‌ها این بود که «دام من مثل بچه من است» و حتی در مواردی خانواده لاشه دام را برای اثبات تلف شدن دام در اثر سیل نگه داشته است. در صورتیکه در این مناطق به واسطه اهمیت دام باید به هر حیوان یک کارت شناسایی تعلق بگیرد تا نیازی به نگه داشتن لاشه برای اثبات دارایی نباشد.
وزارت نیرو قدرت اجرایی برای جلوگیری از ساخت و ساز در مسیر رودخانهها را ندارد
درویش، فعال محیط زیست و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور با عنوان «سیل نوروز ٩٨، نعمت یا نقمت است»، عنوان کرد: این سیل باعث نابودی ۱۴۰۰ کیلومتر جاده، ۴۰۰ پل و هزاران خانه مسکونی و هزاران زمین کشاورزی شد که بخش بزرگی از تاسیسات آسیب دیده در حریم سیلاب قرار داشتند.
درویش تاکید کرد: از ۱۴۰ هزار کیلومتر حریم سیلابی که باید توسط وزارت نیرو تعیین می‌شد، فقط ۵۵ هزار کیلومتر تعیین شده بود و دو سوم باقیمانده به خاطر کمبود بودجه انجام نگرفت. چرا وزارت نیرویی که بودجه برای ساخت و ساز سدها دارد، برای تعیین این حریم سیلابی باقیمانده بودجه نداشته است؟
او در ادامه عنوان کرد: هتل لواسان در بستر رودخانه ساخته شده است. وزارت نیرو قدرت اجرایی برای جلوگیری از این ساخت و سازها ندارد؛ اما نافی عدم تعیین حریم سیلابی در سایر مناطق نیست. همچنین در حریم کارون حدود ۱۵۰ متر به حریم سیلابی تجاوز شده است. در حریم گرگانرود، بخش‌هایی از حریم رودخانه قطعه‌بندی و به فروش رفته بود. چگونه نهادهای مختلف کشور اجازه دادند تا تخلفات ساخت و ساز در بستر رودخانه انجام پذیرد؟
درویش تصریح کرد: پل‌های تازه‌ساز خراب شدند، در بالادست خوزستان سدهای زیادی با حجم ۲۴۰ میلیارد متر مکعب، اما کل دبی سیل نوروز ۹۸، ۱۳/۵ میلیارد متر مکعب بوده است. یعنی سدها قابلیت آبگیری داشتند، اما آماده نبودند.
مدیریت بحران در ایران فاقد توانایی لازم برای مداخله است
دکتر سعید مدنی جامعه شناس و پژوهشگر حوزه‌های اجتماعی نیز در این همایش به سخنرانی پرداخت.
او در ابتدا عنوان کرد: بحث اصلی سوء مدیریت است که می‌توان به وضعیت خاص منطقه لرستان آن را نسبت داد. در واقع، مدیریت بحران در ایران یک مدیریت کهنه و کاملا نامتناسب با شرایط ایران و فاقد توانایی لازم برای مداخله در بلایای طبیعی است.
مدنی در ادامه بیان کرد: عده‌ای که با هم کار می‌کنند گاهی پایبند به یک قواعد و اصول هستند که ایجاد هویت می‌کنند و گاهی خود روابط، این اجتماع را شکل می‌دهد. خود این اجتماع یک «ما» شکل می‌دهد که مایل به مشارکت با هم هستیم. اساس تمرکز صحبت‌ها در بلایای طبیعی بر این اجتماع است.
این جامعه شناس ذکر چند نکته را در خصوص مدیریت بحران جدید ضروری دانست و اعلام کرد: مدیریت بلای طبیعی باید آمادگی لازم برای تمام رویدادها را دارا باشد. همچنین چند بعدی باشد. یعنی پیش از حادثه، زمان حادثه و پس از حادثه امداد رسانی کند. با این نگاه متوجه می‌شویم که عملا ما مدیریت بحران نداریم. فقط هنگام وقوع سیل به برخی از نیازهای اولیه اقتصادی توجه می‌کنیم.
به گفته مدنی مردم محور بودن مدیریت بحران دو بعد دارد:۱) اجتماع محور است که باید مدیریت متکی به مشارکت مردمی و جماعت محور باشد. ۲) قابلیت محور است. یعنی باید بر مبنای توانایی‌ها و منابع انسانی محلی متمرکز باشد. وقتی افراد محلی خودشان درگیر کمک شوند، کمک رسانی اخلاقی‌تر شده و نیازها درست سنجیده شود.
آسیب‌پذیری در برابر سیل و پیامدهای زیست‌محیطی
محسن ارسلانی دیگر سخنران همایش بود. او در ابتدای سخنرانی خود از دو دهه خشکسالی طولانی مدت و ترسالی شدید در ایران صحبت کرده و به بررسی حجم بارش در سیل‌های ۸ بهمن ۹۷، ۵ فروردین ۹۸ و ۱۲ فروردین ۹۸ پرداخت. پدیده خشکیدگی را حاصل دخالت‌های شدید انسانی دانست و خشکیدگی جنگل‌های بلوط در لرستان را یکی از مهمترین دلایل افزایش سیل‌خیزی در آن مناطق عنوان کرد.
او از ساخت و سازهای بی رویه در بستر رودخانهها قبل از وقوع سیل و تشدید تعرض به محیط زیست و منابع طبیعی پس از وقوع سیل گفت و تاکید کرد: در مناطق سیل زده معمولان و پل دختر در خیلی از مناطق زمین‌های طبیعی برای ساخت و ساز واگذار شده اند.
همچنین موارد دیگری از تعرض به محیط زیست پس از وقوع سیل را اینگونه عنوان کردند: برای ساخت راههای دسترسی به مناطق سیل زده کمترین توجه به محیط زیست و منابع طبیعی شد. همچنین برای جبران خسارت‌های کشاورزان در مناطق سیل زده برداشت بی‌رویه از آب رودخانهها با چشم‌پوشی نهادهای متولی همراه است.
به گفته این فعال محیط زیست، به بهانه شیوع آفت‌های بعد از سیل، استفاده از تمام سموم کشاورزی که تاکنون ممنوع بوده از سوی نهادهای متولی موقتا مجاز اعلام شده است.
قدرت بالای سیل، عامل‌از بین رفتن تالاب ها
عزیز عابسی فعال محیط زیست و عضو هیأت علمی دانشگاه نوشیروانی بابل نیز، نقش تغییر مولفه‌های زیست محیطی، جنگلها، تالابها، مراتع و سیلاب‌دشت‌ها در تعدیل یا تشدید سیلاب با نگاهی ویژه به استان‌های گلستان و مازندران را در سخنرانی خود بیان کرد.
او به بررسی نقش متغیرهای زیست محیطی در پیدایش و تشدید سیل و بررسی نقش تغییر کاربری جنگلها، مراتع، تالابها در تشدید و تعدیل پدیده سیلاب پرداخت و خاطرنشان کرد: زمانی که تالابها از بین بروند قدرت سیلاب بیشتر می‌شود.
در ادامه در خصوص سه تالاب استان گلستان ادامه داد: قبل و پس از وقوع سیل این تالابها توانستند بخشی از سیل را در خود جا بدهند. لازم به ذکر است توسعه شهرها و تجاوز به حریم رودخانهها نیز دلیل خسارات وارده است و از نبود آموزش در مواقع بحرانی اظهار تاسف کرد.
کاهش مشکلات روانی و اجتماعی زنان و کودکان از اهداف مهم کنترل بحران سیل
طیبه شریف‌پور، عضو هیئت مدیره شبکه یاری کودکان کار و خیابان نیز در خصوص آسیبهای سیل عنوان‌کرد: پژوهش‌ها نشان می‌دهد، بیشترین آسیب‌ها در بحران‌ها از جمله زلزله و سیل، در مورد زنان و کودکان پیش می‌آید. به همین علت، شبکه یاری کودکان اقدام به طرح ایجاد خانه کودک از گذشته کرده است.
از اهداف این طرح می‌توان به کاهش مشکلات روانی اجتماعی، آموزش گروه‌های مختلف، پیشگیری از مشکلات، سازماندهی امکانات و توانمندسازی داوطلبان و مربیان محلی اشاره کرد.
او خاطرنشان کرد: گروه‌های هدف این طرح با توجه به میزان آسیب‌پذیری آنان به پنج گروه خردسالان زیر ۶ سال،۶ تا ۱۲ سال، ۱۲ تا ۱۸ سال، زنان و مادران و داوطلبان محلی هستند.
مردم از تبعات سیل حتما آسیب می‌بینند
مهدی زارع عضو هیئت علمی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله نیز سخنران بعدی بود که اظهارات خود را با عنوان «ارزیابی مدیریت کاهش ریسک و مدیریت بحران در سیل های بهار ٩٨»، آغاز کرد.
دکتر زارع در بخش اول سخنرانی خود، به بررسی سیل‌های اخیر در استان‌های گلستان، خوزستان و فارس و تبعات مختلف آن، پراخت. همچنین در ادامه به مشکلاتی که در حاشیه سیل و بارندگی شدید پیش می‌آید، اشاره کوتاهی کرد. از جمله، آوردن مواد جامد زائد توسط جریان سیل به داخل شهر و خانه‌ها.
او تاکید کرد: ممکن است بسیاری از مردم به صورت مستقیم از سیل آسیب نبینند، اما از مشکلات و تبعات بعدی آن، آسیب ببینند.
همچنین به نقش ساخت و سازهای غیر اصولی در مناطق سیل‌خیز و تاثیر آن در سیل‌های اخیر نیز پرداخت و هشدارهایی درباره سیل‌های آتی به تبع همین ساخت و سازها داد.
بعد از چهار ماه هنوز برخی خانواده‌ها در لرستان مسکن ندارند
الهه الله کرمی، داوطلب جمعیت امام‌علی در لرستان نیز از تجربیات حضور خود در این منطقه سیل‌زده صحبت کرد.
او ابتدا عنوان کرد: بحث طغیان رودخانهها یکی از مسائل مهم بود. بسیاری از زمین‌های کشاورزی اطراف رودخانهها یا دیگر قابل کشت نبوده و یا به علت سیل، امکان استفاده از زیرساخت‌های موجود در آن زمین‌ها وجود ندارد. در بسیاری از این زمین‌ها ادوات کشاورزی از قبیل پمپ‌های آب و...خراب شده و امکان کشت را از کشاورزان گرفته بود. با در نظر گرفتن این خسارات، می‌بینیم خسارات واقعی، بسیار بیشتر از عدد اعلام شده توسط جهاد کشاورزی است.
الله کرمی در ادامه بیان کرد: با وجود دمای ۵۰ درجه سانتیگراد، برخی خانواده‌ها پس از گذشت چهار ماه، هنوز مسکن ندارند. از دیگر مشکلات موجود، دادن وام مسکن توسط بنیاد مسکن به مردم روستاهایی است که در محل تلاقی دو روخانه چم‌مهر ساکن هستند. در صورتیکه لازم است مردم این روستاها جابه‌جا شوند، اما وام مسکن داده شده است تا مردم در همان منطقه خانه بسازند. در مناطقی مانند عفرینه نیز، اصلا زمینی باقی نمانده است که مردم مجددا خانه بسازند. برخی از مردم هم به علت امکاناتی که در کمپ‌ها وجود داشت، تمایلی به خروج از کمپ و برگشتن به زندگی عادی را نداشتند.
این مددکار جمعت امام علی تاکید کرد: بحث اصلی در امدادرسانی‌ها داشتن برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. این مسائل می‌تواند به مدیریت بهتر کمک‌های مردمی نیز بینجامد. به عنوان نمونه باید در ایام ابتدایی، کنسرو و اقلام غذایی توزیع کرد و در هفته دوم، با توزیع بیل و فرغون، به تمیز کردن خانه‌های مردم کمک کرد.
او یکی دیگر از مشکلات موجود در امدادرسانی‌ها را، کمک‌های خیرین عنوان کرد که به گفته او به صورت ملوک‌الطوایفی بود. یکی از تجربیات موفق جمعیت امام علی (ع)، ارتباط گرفتن موثر و پایا با بزرگان طوایف بود که منجر به عملکرد بهتر می‌شد. حتی این ارتباط در دوران پساسیل نیز، همچنان ادامه دارد.
لازم به ذکر است استان لرستان رتبه اول بیکاری در کشور را دارد و باید بیش از این‌ها به این استان توجه شود. این مسئله به گفته الله کرمی باعث شده بود فشارهای روانی بر مردم بیشتر شود. به همین علت جمعیت امام علی، گروهی از روانشناسان داوطلب رابرای کمک به این امر، به منطقه اعزام کرد.
کودکانی که به آرزوی خود برای مدرسه‌رفتن رسیدند و زنی که پس از ۲۵ سال حرف ز د
محسن خطیبی دیگر داوطلب جمعیت امام علی در خوزستان است که او هم از تجربیات امدادرسانی خود در این استان صحبت کرد.
او ابتدا عنوان کرد: در بدو ورود ما به روستای زبید، خانمی شناسایی شد که اهالی می‌گفتند لال است. بعد این خانم به مرور و رفت و آمد با مددکاران جمعیت امام علی، بعد از ۲۵ سال صحبت کرد. حتی بچه‌های این خانم نمی‌دانستند که این خانم می‌تواند حرف بزند.
خطیبی تاکید کرد: زمانی که حکم تخلیه آمده بود، اهالی برخی مناطق حاضر نبودند خانه های خود را تخلیه کنند. وسایل را در پشت بام خانه گذاشتند. در نتیجه ابتدا با اهالی شروع کردیم به صحبت کردن تا برای این کار قانع شوند. در مرحله اول نیازسنجی‌ها شروع شد. در گام بعد توزیع پلاستیک به خانواده‌ها برای پوشاندن وسایلشان، آغاز شد.
او ادامه داد: یکی از موارد اثرگذار در جریان امدادرسانی‌ها کودکی بود که آرزو داشت به مدرسه برود و متاسفانه توان مالی برای تحصیل نداشت. این کودک بعد از اولین دیدار با ما، دائم منتظر بود تا برایش وسایل آورده شود و بتواند به مدرسه برود. بعد از اهدای وسایل مورد نیاز تحصیل، آرزوی این کودک برآورده شد.
این مددکار تاکید کرد: از سویی دیگر، با کمک اعضای جمعیت شیراز و خیرانی که دوستان جمعیت امام علی در شیراز به ما معرفی کردند، یک کتاب‌خانه در روستای الحریه افتتاح کردیم و برای حدود ۴۰۰ نفر از دانش آموزان، کتاب تهیه کردیم.
خطیبی در ادامه صحبت‌هایش به یکی از مشکلات مدیریتی اشاره کرد بدون توجه به شرایط مدارسی‌که حدود ۳۰۰ نفر دانش آموز داشت، آنها را بازگشایی کردند، نتیجه این کار این شد که تنها حدود ۶-۷ نفر در کلاس‌ها حاضر بودند.
او همچنین در مورد نحوه پرداخت خسارت‌ها گفت: مسئله ای که وجود دارد این است که مسئولان گفته بودند خسارات سیل ۹۵ را به مردم پرداخت می‌کنیم، اما هنوز برخی از این خسارت‌ها پرداخت نشده است. از طرفی ما هنوز اطلاعی نداریم پرداخت خسارت کشاورزی به چه صورت خواهد بود. چون در بخش‌هایی که سد گتوند باز شده، ممکن است زمین‌های کشاورزی آسیب‌دیده باشند. زیرا آب رسیده به زمین‌های پایین‌دست، به‌شدت شور شده‌است.
ارسال دیدگاه