محدود کردن زنانِ ماهیگیر با مترسکی به نامِ مجوز

به‌گزارش ایلنا، ماجرا از یک اعتراض شروع شد؛ از ادعای چند صیاد زن در جزیره کوچک هنگام. آنها عنوان کردند که جلوی فعالیت ما را گرفته‌اند.

جزیره هنگام در ۲۹ مایلی قشم با کمتر از ۷۰۰ نفر جمعیت، در سال‌های اخیر به‌یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری در استان هرمزگان تبدیل شده است. اغلب کسانی‌که به قشم سفر می‌کنند، تور دریایی به جزیره هنگام را در برنامه خود می‌گذارند. قایق‌های کوچک موتوری دسته‌دسته مسافران را سوار می‌کنند، در دریا می‌گردانند، اگر فصلش باشد دلفین‌ها را به آنها نشان می‌دهند و با توقفی کوتاه در ساحل هنگام، به گردشگران فرصت می‌دهند دوری در جزیره بزنند.

هنگام همیشه شلوغ نیست، به‌ویژه در نیمه‌دوم سال هر روز پذیرای تعداد زیادی گردشگر است و همین ظرفیت باعث می‌شود فکر کنیم، ساکنان این جزیره کوچک فرصتی استثنایی برای کسب درآمد از راه گردشگردی دارند، اما واقعیت چیز دیگری است.

هر چند نمی‌شود منکر تاثیر ورود گردشگران به‌هنگام شد، اما صنعت گردشگری تحول بزرگی در این جزیره به‌وجود نیاورده است. ساکنان این جزیره همچنان محروم هستند، آنقدر که زن و مرد باید کار کنند. اگر فصل حضور گردشگران در جزیره باشد، آنها کار‌های مختلفی در این زمینه انجام می دهند؛ از فروش صنایع‌دستی ساحل‌نشینان گرفته تا پختن غذا‌های محلی یا اسکان دادن و ارائه خدمات به معدود کسانی‌که می‌خواهند یک شب در جزیره هنگام بمانند. گردشگران که نباشند، آنها باید کار‌های دیگری بکنند و البته کار زیادی در جزیره نیست. تابستان که گردشگر زیادی به جزیره نمی‌آید، راه تامین معاش ساکنان هنگام صید است. آنها هر چند سال‌هاست از راه دریا ارتزاق می‌کنند، اما ابزار‌های پیشرفته‌ای برای صید ندارند. صیادان جزیره با قایق‌های موتوری کوچک به‌دریا می‌زنند و تور خود را به امید به دام انداختن چند ماهی به آب می‌اندازند. صید این‌چنینی ماهی‌های زیادی را به‌دام نمی‌اندازد و برای همین خیلی وقت‌ها زن و مرد به دریا می‌روند و ماهیگیری می‌کنند. در این شرایط و در حالی‌که سال‌هاست زنان جزیره هنگام در فصل صید هم‌پای مردان به‌دریا می‌زنند، خبر رسید که امسال برای آنها محدودیت‌هایی ایجاد شده است؛ خبری که البته تکذیب شد، هرچند ابهاماتی درباره آن وجود دارد و حواله دادن زنان ماهیگیر به کسب مجوز و گرفتن گواهینامه، از نگاه محلی‌ها خود می‌تواند نوعی مانع‌تراشی تلقی شود.

ممنوعیت صید زنان خلاف قانون‌اساسی است

به‌دنبال انتشار گزارشی درباره ممنوعیت صیادی زنان در جزیره هنگام شاهد واکنش‌هایی در این زمینه بودیم. ۲۵ خرداد امسال معاون ارتباطات و پیگیری اجرای قانون‌اساسی با صدور نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان شیلات ایران، ممانعت از صدور مجوز صید زنان ماهیگیر را غیرقانونی و برخلاف قانون اساسی دانست.

علی‌اکبر گرجی عنوان کرد: قطعا شغل صیادی و اشتغال‌زایی برای بانوان در منطقه هنگام (قشم)، به‌دلیل جایگاه زنان در نظام خانواده به‌ویژه بانوان سرپرست خانوار و جلوگیری از تبعات منفی ناشی از بیکاری، حائز اهمیت است و می‌بایست به فعالیت اقتصادی و اشتغال‌زایی زنان در این منطقه توجه خاصی مبذول گردد. لذا مقتضی است که سازمان شیلات ایران اقدامات شایسته و مناسبی در راستای تسهیل مجوز صید برای زنان ماهیگیر آن منطقه اتخاذ نماید تا از نقض صریح قانون اساسی و سایر قوانین جلوگیری به عمل آید.

چند روز بعد یعنی ۲۸ خرداد، معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات هرمزگان در این‌باره اظهار کرد: زنان جزیره هنگام همیشه مورد تکریم ما بوده‌اند و هیچ‌گونه برخوردی در راستای ماهیگیری با آنها نشده است.

محمد جوانمرد البته بلافاصله بحث مجوز را پیش کشید و گفت: طبق پیگیری‌های انجام شده با اداره شیلات جزیره قشم، تاکنون هیچ‌گونه درخواست کتبی مبنی بر صدور مجوز صیادی به زنان سرپرست خانوار جزیره هنگام از سوی زنان ماهیگیر آن جزیره دریافت نشده است.

شاید بتوان افرادی را از شیلات یا هر سازمان دیگر به جزیره هنگام فرستاد، فرم‌های مربوطه برای کسب مجوز را به صیادان زن داد و بدون درگیر کردن آنها با بوروکراسی اداری، زمینه لازم برای فعالیت مجاز آنها را فراهم کرد.

او همچنین عنوان کرد: هم اکنون تعداد ۱۵ نفر از زنان هنگامی به شغل صیادی و ماهیگیری مشغول هستند که روش کار آنها صید با قلاب بوده و این روش صید قابل تقدیر است و می‌تواند الگوی کشوری باشد.

وقتی گفته‌های مختلف را کنار هم قرار می‌دهیم می‌توانیم تناقض‌هایی را در این زمینه ردگیری کنیم. از طرفی عنوان می‌شود که برخوردی با زنان صیاد صورت نگرفته و از طرف دیگر، عنوان می‌شود اصلا مجوزی برای صیادی زنان صادر نشده و از طرف دیگر گفته می‌شود زنان صیادی می‌کنند! به‌نظر می‌رسد تلاش برای تنگ‌کردن عرصه بر صیادان زن و مجبور کردن آنها به صید با قلاب اصل ماجرا باشد، حال آنکه زنان سال‌هاست که در جزیره هنگام ماهیگیری می‌کنند.

کار سختی‌ است، در بخش‌های جانبی شیلات کار کنید

مدتی بعد از رسانه‌ای شدن ممنوعیت صیادی زنان در جزیره هنگام و بعد از واکنش‌هایی که به این ماجرا نشان داده شد، اسحاق تندرو (مدیرعامل اتحادیه صیادان هرمزگان) توضیحات بیشتری در این‌باره می‌دهد.

او با بیان اینکه صیادی از جمله مشاغل سخت است و کسانی‌که با شناور به دریا می‌روند و در جایی دور از ساحل صیادی می‌کنند باید توانایی‌های بدنی داشته باشند، عنوان می‌کند: ماجرای ممنوعیت صیادی برای زنان در جزیره هنگام در واقع آنطوری نبود که در رسانه‌ها منعکس شد. در بعضی از جزایر هرمزگان، مثلا همین جزیره هنگام، از دیرباز تعدادی از زنان هم صیادی می‌کردند. بحث مطرح شده درباره ممنوعیت فعالیت آنها در واقع ناشی از این بود که آنها مجوز، گواهینامه‌های لازم و ... را نداشتند و اگر قرار بود به مسافت‌های دوری بروند ممکن بود مشکلی برای آنها ایجاد شود.

مدیرعامل اتحادیه صیادان هرمزگان در این‌باره که اصلا قرار نبوده آنها سوار شناور‌های صیادی شوند، بلکه آنها سال‌هاست که با قایق‌های موتوری کوچک به دریا می‌زنند و صیادی می‌کنند، می‌گوید: مشکلی از این نظر وجود ندارد که زنان در محدوده‌های نزدیک ساحل به صید مشغول باشند. همانطور که عنوان شد صیادی در دریا به‌دلیل اینکه کار ویژه‌ای است و خطرات خودش را دارد، نیاز به مجوز‌هایی دارد. یک صیاد باید گواهینامه ملوانی، گواهینامه سلامت و همچنین بیمه داشته باشد. زنان هم می‌توانند رجوع کنند و مجوز‌های لازم را بگیرند. البته این مربوط به صیادی با شناور‌هاست که در فاصله دوری از ساحل انجام می‌شود.

تندرو در جواب این سوال که نظر شما این است که زنانی که مدعی شده‌اند برای صیادی آنها مانع‌تراشی شده مجوز بگیرند و آن‌وقت فعالیت کنند؟ عنوان می‌کند: من یک بار دیگر عنوان می‌کنم که صیادی کار سختی است و اتحادیه به زنان برای فعالیت در بخش‌های جانبی شیلات کمک می‌کند. با وجود این ما پیگیر این هستیم که ببینیم آیا از نظر قانونی ممنوعیت برای صیادی زنان وجود دارد یا نه؟ عنوان شد که برای صیادی اخذ مجوز لازم است. باید دید آیا شیلات حاضر به دادن مجوز به زنان هست و اگر نیست باید رایزنی کرد و مشکل را رفع کرد.

او ادامه می‌دهد: البته صیادی در یک حوزه محدود، در مسافت‌های نزدیک به ساحل و با روش‌های سنتی، موضوعی نیست که اساسا به آن ایرادی گرفته شود. زنان در برخی سواحل ممکن است برای تامین غذای روزانه یا فروش محدود با قلاب یا تور کوچک ماهیگیری کنند. همه اینها باید بررسی شود و اتحادیه حامی تمامی صیادان، چه زن و چه مرد است و پیگیر رفع مشکلات آنها هست. با این همه من باز هم تاکید می‌کنم زنان شاید بهتر باشد در کار‌های جانبی شیلات فعالیت کنند، همانطور که در سرتاسر هرمزگان زنان زیادی هستند که در حوزه صنایع‌دستی، غذاهای محلی و ... فعالیت می‌کنند.

کاغذ‌بازی را بگذارید کنار

جزیره هنگام با وجود ظرفیت‌های زیاد بسیار محروم است. اغلب ساکنان این جزیره راهی جز ارتزاق از راه دریا ندارند و در شرایطی که برخی سیاست‌های نادرست در زمینه صید، دریا را فقیر کرده، تعداد بیشتری از اعضای یک خانواده برای تامین معاش مجبور به صیادی هستند. اینکه عنوان شود زنان اقدام به دریافت مجوز نکرده‌اند و برای همین مجاز به صید نیستند، پاک کردن صورت مساله است. بروکراسی موجود در این زمینه آنها را از پیگیری مجوز منصرف می‌کند. از طرف دیگر اگر آشنایی مختصری با ساکنان جزیره هنگام داشته باشید متوجه می‌شوید که آنها فرصت و امکانات لازم را برای رفتن هر روزه به قشم و کاغذ‌بازی‌های اداری ندارند.

همواره از حفظ مشاغل بومی، توسعه آنها و برداشتن موانع سر راه این مشاغل حرف زده می‌شود. این کلیشه که افرادی در دفتری بنشینند، بخشنامه‌ای صادر کنند و مثلا بگویند همه باید به فلان جا مراجعه کرده و فلان مجوز و بهمان گواهینامه را بگیرند، آسیب‌زاست. شاید در مواردی بتوان استثنا قائل شد. شاید بتوان افرادی را از شیلات یا هر سازمان دیگر به جزیره هنگام فرستاد، فرم‌های مربوطه برای کسب مجوز را به صیادان زن داد و بدون درگیر کردن آنها با بروکراسی اداری، زمینه لازم برای فعالیت مجاز آنها را فراهم کرد. در کنار این البته زنان صیاد به حمایت‌هایی هم نیاز دارند؛ حمایت‌هایی که می‌تواند در قالب آموزش یا در نظر گرفتن یارانه‌هایی مثل یارانه بنزین برای قایق‌های موتوری نمود پیدا کند.