سیاست ممنوعیت واردات دارو چقدر هدفمند تعیین شده است

از گوشه ای میان خیل جمعیت خودش را بالا می‌کشد و می‌پرسد داروی concor۵ داری؟ متصدی بی‌حوصله داروخانه ۱۳ آبان که همزمان تلفن در گوش می‌گوید: «زود بپرس سوالتو، اینجا خیلی شلوغه»، با گفتن «نه نداریم»، به نفر پشت خط و بیمار روبه رویش، آب پاکی را روی دستشان می‌ریزد. فرد دیگری بیرون داروخانه ایستاده است و در پاسخ به اینکه دنبال داروی خاصی هستی؟ می‌گوید: «چند سالی میشه دیگه برای بچه ام که تالاسمی داره از اینجا دسفرال نمی‌گیرم، ایرانیش به بدن هیچ‌کس نمی‌سازه. میرم یه داروخونه تو شمال تهران که خارجیشو میاره می‌خرم. اومدم اینجا برای داروی دیگه‌ای».

حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یکی از افرادی است که در این خصوص چندی قبل اظهار نظر کرد. او به فارس گفته بود که تقویت تولید داخل و افزایش اثربخشی داروهای داخلی از جمله مواردی است که باید در دستور کار قرارگاه سازمان غذا و دارو قرار گیرد تا بتوانیم وابستگی دارویی کشور به خارج را کاهش دهیم.

شهریاری معتقد است: کیفیت داروهای تولید داخل مناسب است و عموم آنها از اثربخشی مناسبی برخوردارند. اگر این گونه نبود اجازه تولید و استفاده از آنها داده نمی‌شد.

مواد اولیه داروهای ایرانی کیفیت خوبی دارند

رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با بیان این‌که در برخی مواقع مشاهده می‌کنیم که پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند که از داروهای خارجی استفاده کنند، گفت: «این موضوع در حالی رخ می‌دهد که مواد اولیه داروهای ایرانی از کیفیت خوبی برخوردار است و در مواقعی نیز این مواد از خارج از کشور تهیه می‌شود.»

این صحبت در حالی عنوان می‌شود که عمده مواد اولیه تامین دارو از خارج وارد می‌شود و نه فقط بخشی از آن. با این حال به دلایل مختلف از جمله ترخیص دیرهنگام از گمرک، ماندن مواد اولیه یا داروی تولیدشده در شرایط دمایی و رطوبتی نامناسب و بسته‌بندی‌های بی‌کیفیت و نامناسب به‌ دلیل استفاده نکردن از مواد پلاستیکی باکیفیت، باعث می‌شوند داروی تولید داخل کیفیت و اثرگذاری لازم را نداشته باشد.

با جوسازی، کیفیت داروهای تولید داخل را پایین می‌آورند

چند روز پیش، وزیر بهداشت با بیان اینکه برخی با جوسازی به دنبال زیر سوال بردن کیفیت داروهای تولید داخل هستند، تاکید کرد: سلامت مردم را فدای سیاست واردات نخواهیم کرد. به گفته او، کمبودهای دارویی به مراتب مشابه، از روزهای سال قبل کمتر هستند و ما به‌صورت روزانه آمار کمبودهای دارویی کشور را مشاهده می‌کنیم. او تصریح کرد: آنچه برخی از دوستان اشاره می‌کنند آن دسته از داروهای خارجی است که به‌دلیل اینکه مشابه تولید داخل دارند، اجازه ورود به آنها داده نشده است.

البته سعید نمکی خاطرنشان کرده که ممکن است فرآورده‌های داخلی با یک بیمار ناسازگار باشد و در ابتدا باید کیفیت دارو را بررسی کنیم و واکنش بدن بیمار به دارو را مورد بررسی قرار دهیم، اما آیا واقعا این اتفاق رخ می‌دهد؟ چند نفر در آزمایش‌های وزارت بهداشت برای انجام این بررسی شرکت کرده‌اند و داده های وزارت بهداشت در این زمینه چه می‌گوید؟

نمکی در ادامه تشریح کرد: اگر مشاهده کنیم که کیفیت داروی تولید داخل مناسب نیست، داروی خارجی را وارد خواهیم کرد. مثلا ما قبول نداریم که داروی «متفورمین هگزال» با دارویی که از آلمان وارد می‌شود تفاوت کیفیتی دارد، مگر اینکه شخص واردکننده این داروی خارجی این صحبت‌ها را مطرح کند. ما به‌ عنوان مرکز علمی این حرف را قبول نداریم. وزیر بهداشت به عنوان متولی سلامت مردم تاکید کرد: من رانتی به واردات و تولید کننده نمی‌دهم، خون خانواده من و خانواده اهل سیستان و بلوچستان هیچ تفاوتی ندارد و اگر قرار باشد قرصی در تولید داخل کیفیت لازم را نداشته باشد، به قفسه داروخانه وارد نمی‌شود.
اما از آن طرف این موضوع راکه داروهای تولید داخل زیادی هستند که روی بیماران تاثیرگذاری مناسبی ندارند رد کرده و گفته: ظالمانه است که بگوییم کیفیت داروی تولید داخل به‌مراتب از داروهای خارجی پایین‌تر است. این موضوع فضاسازی است که به‌وسیله واردکنندگان صورت گرفته است. در واقع وزیر بهداشت، منتقدان تفاوت کیفیت دارو را عمدتا وارد کنندگانی می‌داند که سودی از این مسئله می ‌برند.

سیاست وزارت بهداشت ممنوعیت واردات شده است

شهرام شعیبی، سخنگوی سازمان غذا و دارو، نیز در این خصوص به پانا می‌گوید : سیاست وزارت بهداشت اساسا در مورد عدم واردات دارو است و واردات باید محدود شود. در واقع آن دسته از داروهایی که به میزان کافی در کشور تولید مشابه می‌شوند و تولیدشان استاندارد است باید وارداتشان ممنوع شود، اما دسته محدودی از داورهایی هستند که نمی‌توانیم آنها را تولید کنیم، بنابراین وارد می‌کنیم.

او در خصوص موج خبری که از سوی وزارت بهداشت در خصوص ممنوعیت واردات دارو و حمایت از تولید ایرانی در رسانه‌های مختلف ایجاد شده است، می‌گوید: این کار در راستای حمایت از تولید کالای ایرانی است.

اما پرسش اینجاست که ما چقدر ظرفیت، کشش، توانایی و دانش تولید همه نوع دارویی در داخل کشور به نام حمایت از تولید داخلی را داریم؟

اگر داروی ایرانی روی کسی تاثیرگذاری ندارد به وزارت بهداشت گزارش دهد

شعیبی در خصوص اینکه برخی داروهای وارداتی تولید داخل است، اما به دلایل مختلف اثرگذاری مطلوب و رضایت‌بخشی ندارند و بسیاری از بیماران به خصوص بیماران خاص و سرطانی‌ها و بیماران قلب عنوان می‌کنند داورهای ایرانی با بدنشان سازگاری ندارد، می‌گوید: چنانچه کسی با دارویی ایرانی مشکلی دارد می‌تواند آن را گزارش کند. بیماران خاص هم می‌توانند از طریق مراکز درمانی و پزشک متخصص خود، گزارش نوع عوارض و کارآیی نداشتن دارو را ارائه بدهند. فرم‌های ADR را که در بیمارستان‌ها موجود است پر کنند و آن را به وزارت بهداشت ارسال کنند. سپس اگر داروهای خارجی برای آنها مورد نیاز بود، در کمیته‌ای درخواستشان بررسی می‌شود و اقدامات لازم صورت می‌گیرد. یا اینکه وارد سایت دانشگاه‌های علوم پزشکی و سازمان غذا و دارو شوند و با ذکر نام دارو عنوان کنند داروی ایرانی برایشان سازگاری ندارد.

داروهایی که نایاب شده و مسئولان اصرار دارند باید ایرانی آن را مصرف کنید

مثلا داروی cocncor ۵ یکی از داروهای پرمصرف قلب برای ایرانیان است که مدتی است در کشور نایاب شده و جایگزین ایرانی آن با برندهای مختلف و اثرگذاری‌های متفاوت در بازار موجود است. شما ده‌ها داروخانه را ظرف سه روز در همین پایتخت بگردید ببینید نهاتا چند ورق از این قرص پیدا می‌شود؟ این یکی از همان داروهایی است که تا یک ماه قبل وارد می‌شد و حالا سیاست وزارت بهداشت این است که کسانی که سال‌ها این داروی خارجی را مصرف کرده‌اند به یک‌باره آن را تبدیل به داروی ایرانی کنند. به خصوص کسانی که آن را همراه با چند داروی دیگر نیز مصرف می‌کنند. آیا وزارت بهداشت آزمایشی انجام داده است تا مشخص شود میزان اثرگذاری جایگزین ایرانی این دارو روی کسانی که همزمان چندین بیماری از جمله فشارخون و چربی خون بالا، دیابت یا بیماری کلیوی دارند، چگونه است؟

برخی داروهای ایرانی بیماران کلیوی اصلا قابلیت مصرف و سازگاری ندارد

داریوش یکی از کسانی است که بیماری کلیوی دارد و هفته‌ای سه روز دیالیز می‌شود. او در خصوص وضع برخی از داروهای خودشان، کیفیت و دستگاه‌های انجام دیالیز گلایه‌هایی دارد و به پانا می‌گوید: برخی از داروهای ما در دسترس نیست. به عنوان مثال ما دفترچه بیمه بیماری خاص داریم که برخی داروها برایمان رایگان تمام می‌شد، اما حالا مثلا «کربنات کلسیم» با قیمت آزاد در داروخانه‌های خصوصی به فروش می‌رسد و در داروخانه‌های دولتی موجود نیست. این یعنی ما باید پول زیادی بابت آن پرداخت کنیم که در توان برای بسیاری از ما نیست. یا در نمونه ای دیگر داروی خارجی«رناژل» که برای جلوگیری از فسفر بالای بیماران دیالیزی استفاده می‌شود تا پوکی استخوان نگیرند، از ۱۶۰ هزار تومان رسیده به ۷۰۰ هزار تومان او تاکید می‌کند: ایرانی این دارو دستگاه گوارش ما را به هم می‌ریزد و نمی‌توانیم آن را استفاده کنیم. او ادامه می‌دهد: یک بیمار دیالیزی از کجا بیاورد ۷۰۰ هزار تومان برای یک قرص بدهد؟ اگر نتواند با همان کیفیت خارجی آن را استفاده کند، به سرعت پوکی استخوان می‌گیرد و این بیماری یعنی مرگ تدریجی یک بیمار کلیوی.

برخی داروهای بیماران تالاسمی همچون دسفرال و دسفوناک نیز به گفته رئیس انجمن حمایت از بیماران تالاسمی با بدن این بیماران سازگاری ندارد و آنها ترجیح می‌دهند اصلا دارو را مصرف نکنند. او می‌گوید: وقتی خارجی آن در بازار موجود نیست. چون ایرانی را می‌گیرند، اما مصرف نمی‌کنند. خود این اتفاق خطرناک موجب مرگ تدریجی بیماران تالاسمی می‌شود.

مواد اولیه وارداتی، آزمایش شده و اگر استاندارد نباشد وارد چرخه تولید دارو نمی‌شود

اما شعیبی تصریح می‌کند: «مواد اولیه ما هم از اروپا و هم از هند و چین وارد می ‌شوند که کیفیتشان یکسان است. این مواد اولیه کاملا در کشور آزمایش می‌شوند و چنانچه استانداردهای مد نظر سازمان غذا و دارو را نداشت، وارد چرخه تولید دارو نمی‌شود».

باز هم یک سوال در اینجا مطرح می‌شود که چطور مواد اولیه وارد کشور می‌شود و پیش از ورود از استانداردهای آن مطمئن نمی‌شوند و چطور قرار است اگر به چرخه تولید نرسد، آن را مرجوع کنند؟ آیا مواد اولیه جدیدی وارد می‌شود و این مواد را کشور مبدا پس می‌گیرد؟

سخنگوی سازمان غذا و دارو این اطمینان را می‌دهد که به جرات می‌توانم بگویم ۹۵ درصد از داروهای تولید داخل کشور همسان با کیفیت خارجی آن است. زیرا مواد اولیه آنها کاملا از خارج وارد می‌شوند و فقط فرمولاسیون تهیه دارو در کشور انجام می‌شود.

اما آیا مردمی که با پوست و گوشت خود کیفیت و عوارض جانبی این داروها را لمس می‌کنند، به این اطمینان و باور رسیده‌اند؟ وزارت بهداشت به گفته کارشناسان متعدد حوزه سلامت باید تغییراتی در این سیاست ایجاد کند. چرا که توان تولید همه داروها چه به لحاظ امکانات سخت‌افزاری و دانش‌بنیان، چه به لحاظ امکانات دیگر و تحریم‌ها، در داخل امکان‌پذیر نیست.