چرا ایران از میانجی‌گری میان تهران- واشنگتن استقبال نمی‌کند

این اظهارات رئیس مجلس عراق در حالی مطرح شده است که به‌تازگی بن علوی،‌ وزیر امور خارجه عمان نیز سفری به تهران داشت که جزئیاتی از آن منتشر نشد اما با توجه به سابقه مسقط در تلاش برای میانجیگری بین ایران و آمریکا همه نگاه‌ها به اختلاف بین تهران و واشنگتن معطوف شد. با این حال، گفته می‌شود که وزیر امور خارجه عمان در مسیرش به لندن یک شب در تهران اقامت داشته و حامل پیام ویژه‌ای از سوی آمریکا نبوده و تنها به ابراز نگرانی نسبت به اوضاع منطقه و عواقب گسترش تنش بین ایران و آمریکا با مقامات تهران دیدار کرده است.

هیأتی از آلمان نیز اواخر هفته گذشته به تهران سفر کرد. سفر هیأت آلمانی نیز هر چند که انتظار می رفت با پیام تازه ای از سوی اروپا برای اجرای تعهدات و یا کاهش تحریم‌ها و فشار آمریکا باشد، به گفته منابع آگاه پیام تازه‌ای نداشت. مسیر اینستکس نیز به گفته مذاکره‌کنندگان پیشرفت تازه‌ای نداشته است و طرف‌ها در حال مذاکره برای دست‌یابی به راه‌های عملی‌تر هستند.

با همه این احوالات دیپلماسی با سرعت بسیاری در جریان است. وزیر امور خارجه در هفته‌های اخیر روزهای کمتری را در تهران بوده است. سفرهای ظریف به ویژه به کشورهای استراتژیک همسایه حاکی از مذاکرات فشرده ایران با هم‌پیمانان برای کاهش فشارهای آمریکاست. ظریف روز گذشته در راستای همین سفرها از پاکستان راهی عراق شد.

عراق که یکی از هم‌پیمانان اصلی ایران در منطقه است، در پی اعمال تحریم های آمریکا علیه تهران و فشار مضاعف به ایران تلاش زیادی کرده است که از این تنش دور بماند و از منافعی که ایران برای این کشور تأمین می‌کند، بهره‌مند شود. مقام‌های عراقی در هفته‌های اخیر چند بار به موضوع میانجیگری و تلاش عراق برای ایفای این نقش اشاره کرده‌اند،‌ از عمار حکیم، رئیس جریان حکمت عراق تا عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق که گفته بود نمایندگانی را برای مذاکره با هدف «توقف تنش‌ها» میان ایران و آمریکا به تهران و واشنگتن می‌فرستد. حالا نیز محمد حلبوسی، رئیس مجلس این کشور گفته عراق می‌تواند نقش میانجی را میان تهران و واشنگتن ایفا کند بلکه تنش میان دو کشور را به طور مستقیم بر عراق هم تاثیر گذاشته کاهش دهد.

با این حال به نظر نمی‌رسد که ایران تمایلی به این نقش میانجیگری که عراق و عمان و برخی دیگر از کشورهای منطقه به دنبال آن هستند، داشته باشند. در حقیقت در حالی که سیاست جمهوری اسلامی ایران بر اساس اعلام رهبری انقلاب نه به جنگ و نه به مذاکره است، میانجی‌گری نتیجه‌ای خاصی برای کاهش تنش ها در پی نخواهد داشت.

نکته‌ای که شاید بسیاری از کشورها نیز فراموش کرده‌اند این است که میز مذاکره میان ایران و آمریکا باز بود و این واشنگتن بود که میز مذاکره را با خروج از برجام رها کرد؛ بنابراین بازگشت به میز مذاکره‌ای که یک طرفه رها شده و اعتماد را از میان برده است اصولا نیازمند میانجی نیست.

آنچه در این بین فراموش شده و نیازمند توجه اصلی اروپا و کشورهای منطقه است فشار اقتصادی و تحریم های آمریکاست. در حالی که واشنگتن و تهران هر دو اعلام کرده‌اند که سیاست جنگ را پیگیری نمی‌کنند رایزنی اصلی باید حول محور عمل به تعهدات از سوی طرف های دیگر برجام و فشار به آمریکا برای کاهش تحریم ها باشد نه میانجیگری.

آنچه وزیر امور خارجه ایران و معاونش در سفر منطقه‌ای که از امروز به عمان، کویت و قطر آغاز می‌کند به دنبال آن هستند نیز به نظر همین امر است.

حسن روحانی، ر ئیس‌جمهوری کشورمان روز گذشته بار دیگر بر تأکید آژانس بر پایبندی ایران به تعهدات اشاره کرد و اعلام کرد که افتخار دولت آن است که هیچ کشوری در دنیا نمی‌تواند و نگفته است که مقصر نقض برجام ایران است. همه کشورها آمریکا را مسئول می‌دانند و به نظر می‌رسد اکنون انتظار ایران نیز این است که کشورها با محکوم کردن مقصر اصلی به دنبال راهی برای کاهش فشار به ایران باشند.

در حقیقت همان طور که همیشه سیاست جمهوری اسلامی حل موضوعات منطقه در داخل منطقه بوده است، اکنون نیز به دنبال همین سیاست راه حل کاهش تنش در منطقه را میانجیگری کشورهای منطقه برای مذاکره تهران و واشنگتن نمی‌داند و احتمالا بهتر است که کشورهای منطقه برای جلوگیری از تنش در منطقه راه تازه‌ای برای خروج آمریکا از این مناسبات بیابند.

هشدار نظامیان و سیاسیون آمریکا به ترامپ

علاوه بر اینکه در منطقه و اروپا مسئول تنش تازه میان ایران و آمریکا بر دوش واشنگتن است، در داخل آمریکا نیز بسیاری از تحلیلگران دولت دونالد ترامپ را مسئول هر گونه تنش و احتمال درگیری می دانند.

۷۶ تن از مقامات سیاسی و نظامی بازنشسته ایالات متحده آمریکا اخیرا در نامه‌ای سرگشاده خطاب به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری این کشور درباره سرانجام تنش‌های ایران و آمریکا هشدار دادند.

به گزارش تسنیم، این نامه با هماهنگی «کالج آمریکایی رهبران امنیت ملی» تهیه شده است و امضاکنندگان آن نگرانی عمیق خود را از افزایش تنش‌ها با ایران در منطقۀ خلیج فارس اعلام کرده‌اند.

کالج آمریکایی رهبران امنیت ملی، کنسرسیومی متشکل از ژنرال‌ها، دریاداران، سفرا و مقامات دولتی بازنشسته آمریکا است و اعضای آن متعهد به تقویت امنیت ملی آمریکا از مسیرهایی همچون برگزاری جلسات گفتگو و تاثیرگذاری بر تصمیم‌گیران و سیاستگذاران، اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی هستند.

در این نامه آمده است: «خصومت متقابل ایران و آمریکا، اعزام شتابندۀ هواپیماهای جنگنده و بمب افکن‌های B-۵۲ به منطقه و دریافت گزارش‌هایی مبنی بر آمادگی ایران برای حمله به تاسیسات نظامی و دیپلماتیک آمریکا، بسیار نگران‌کننده است و باعث یک رویارویی بالقوه مرگبار می‌شود.»

امضاکنندگان در ادامه هشدار می‌دهند که جنگ با ایران، چه یک انتخاب باشد و چه حاصل یک محاسبۀ غلط، پیامدهایی غم‌انگیز در منطقۀ خاورمیانه که هم اکنون بی‌ثبات است به همراه دارد و آمریکا را وارد درگیری مسلحانه دیگری آن هم با هزینه‌های سنگین نظامی، انسانی و ژئوپولیتیک می‌کند.

آنها می‌نویسند: «ما به عنوان متخصصان امنیت ملی با سابقۀ فعالیت طولانی در نیروهای مسلح آمریکا و در بخش دیپلماتیک، شاهدانی دست اول در این باره هستیم که چگونه اختلافات ممکن است به سرعت از کنترل خارج شوند.»

آنها تاکید می‌کنند که نبود ارتباط مستقیم میان آمریکا و رهبران سیاسی و نظامی ایران آن هم در دوران لفاظی‌های شدید، تنها باعث افزایش احتمال اشتباه در جمع‌بندی‌ها و در نتیجه وقوع یک درگیری نظامی ناخواسته می‌شود.

در حالی که تناقض گویی‌ها در دولت ترامپ باعث شده تا جامعه بین‌المللی نتواند نسبت به آینده آنچه آمریکا خواهان آن است به نتیجه‌گیری درستی دست یابد، به نظر نمی‌رسد بعد از بیش از ۴۰ سال تنش میان تهران و واشنگتن، زمانی که کفه ترازوی افکار عمومی در جهت ایران سنگین‌تر است، تهران پیش‌قدم هر گونه مذاکره‌ای با‌شد که توانسته است به جهان ثابت کند قابل اطمینان نیست. شاید راه‌حل‌های نظامیان و متخصصان آمریکایی برای دونالد ترامپ کارگشا باشد و همه اینها در حالی است از مهلت تعیین شده از سوی ایران تنها چند هفته دیگر باقی مانده است و احتمالا گام بعدی کاهش تعهدات ایران بر اساس برجام بسیاری از مناسبات را تغییر خواهد داد و مسیر حرکت بسیار ناهموارتر خواهد شد.