تحریم، ترامپ و نزدیکی دوباره ایران و کره شمالی

«دشمن مشترک»؛ در روابط بین‌الملل عوامل زیادی کشورها را گاه از دو قاره با فرسنگ‌ها فاصله در کنار هم قرار می‌دهد و گاهی در همسایگی، فرسنگ‌ها از هم دور می‌کند.

دشمن مشترک یکی از اساسی‌ترین این عوامل است که کشورهایی را از قاره آفریقاگرفته تا همین آسیا در کنار جمهوری اسلامی ایران قرار داده است،‌ هر چند با اختلاف‌های فرهنگی و ایدئولوژیک بسیار.

کره شمالی تا پیش از انقلاب اسلامی رابطه ویژه‌ای با ایران نداشته است، تنها گفت‌و‌گوهایی در دهه ۵۰ که منجر به توافق سیاسی برای راه اندازی سفارت بین دو کشور شد که تا انقلاب سال ۱۳۵۷ ایران به نتیجه نرسید.

با پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا دشمن مشترکی بود که ایران و کره شمالی را با همه اختلاف‌ها پای میزی نشاند که کنار یکدیگر به دنبال راه‌هایی برای مقابله با یکجانبه‌گرایی واشنگتن در جهان باشند.

شانزده هیأت ایرانی در همان سال ابتدایی به پیونگ یانگ رفتند و سفارت دو کشور بنا شد. این روابط در ۴۰ سال گذشته با یک هدف مشترک و با وجود انزوای جهانی کره شمالی ادامه داشت. اکبر هاشمی رفسنجانی در زمان ریاست جمهوری، آیت الله علی خامنه‌ای در زمان ریاست جمهوری، میر حسین موسوی به عنوان نخست وزیر ایران و مهدی کروبی در جایگاه رئیس مجلس ایران از مقام‌های ارشدی بوده‌اند که در این سال‌ها راهی پیونگ یانگ شده‌اند. یک رئیس مجلس و نخست وزیر کره شمالی نیز به تهران سفر داشته‌اند.

با این همه، اوج ارتباطات بین ایران و کره شمالی در سال‌هایی بود که آمریکا و غرب در یک دوره ۸ ساله و در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در ایران شدیدترین تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کردند، زمانی که جرج بوش، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا در اعمال تحریم‌ها علیه کره شمالی نیز دریغ نداشت و به ارتباط بین تهران و پیونگ یانگ نیز حساسیت نشان می‌داد.

در حالی که دو کشور ایران و کره شمالی در سال ۹۱ تفاهم نامه‌ای را برای توسعهٔ روابط اقتصادی، ارتباطات فن‌آوری و تبادل دانشجو با حضورمحمود احمدی‌نژاد و کیم یونگ نام، رئیس مجمع عالی کره شمالی توسط فرهاد دانشجو، وزیر علوم و تحقیقات و وزیر امور خارجه کره شمالی امضا کردند، آمریکا مدعی بود که این کشور از طریق فروش سلاح‌های کشتار جمعی ارز زیادی به دست می آورد که این سلاح ها به ایران و سوریه فروخته می شود.

در حالی که به نظر می‌رسید بعد از توافق هسته‌ای بین ایران و غرب از جمله آمریکا، دوران روابط بر مبنای دشمن مشترک رو به افول است و حتی آمریکا از ایران خواست که با پیونگ یانگ قطع رابطه کند اما روابط دیپلماتیک در دولت تدبیر و امید در ایران و بعد از توافق هسته‌ای نیز هر چند غیرعلنی‌تر ادامه داشت.

اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری ایران در آذر ۹۲ با جونگ یونگ سو، وزیر کار کره شمالی دیدار داشت و در این دیدار به خاطر حضور هیئت کره شمالی در مراسم تحلیف روحانی، قدردانی کرد. بعد از آن در سال ۹۵ روسای مجلس دو کشور دیدار کردند و در سی و چهارمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ۲۳ اسفند ۱۳۹۵ کره شمالی از انتشار گزارش‌های نقض حقوق بشر علیه ایران انتقاد کرد. در سال ۹۶ هیأتی از کره شمالی به ریاست معاون وزیر امور خارجه این کشور در تهران مذاکره کرد.

یکی از پرحاشیه‌ترین اتفاق ها نیز هدیه‌ای بود که حزب موتلفه اسلامی به مناسبت تولد کیم جونگ اون، رهبر کره با اعزام هیأتی قائم مقام دبیر کل حزب و با شرکت در مراسم تولد اون به این کشور ارسال کرد.

از سنگاپور تا تهران

با همه این احوالات، مذاکرات بین کیم جونگ اون و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا فضای تازه‌ای بود. در حالی که دونالد ترامپ به محض ورود به کاخ سفید سیاست ضد ایرانی را تشدید کرد از مذاکره با کره شمالی و حل مسأله جهانی با این کشور دم زد.

ترامپ در حالی که جلوی دوربین‌های بین‌المللی در کنار اون لبخند زد و برای دوستی چند ساعته‌شان دست دادند از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و اعلام کرد که شدیدترین تحریم‌های تاریخ را علیه جمهوری اسلامی اعمال خواهد کرد مگر آنکه تهران برای مذاکرات تازه‌ای با شروط آمریکا پای میز مذاکره بنشیند.

تهران شروط آمریکا را نپذیرفت، واشنگتن تحریم‌ها را آغاز کرد، تحریم‌های قبلی بازگشتند، سپاه را در لیست گروه‌های تروریستی قرار داد و با ادعای رساندن صادرات نفت ایران به صفر هر گونه معافیت برای کشورها برای خرید نفت ایران را لغو کرد.

در سوی دیگر میدان البته مذاکره پر سر و صدای اون و ترامپ به دور دوم کشید اما بی‌نتیجه. سنگاپور و ویتنام هیچکدام نتوانستند واشنگتن و پیونگ یانگ را به آنچه ترامپ می‌خواست تا در رقابت با باراک اوباما (رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا که مذاکرات برجام برا به عنوان یک توافق بین‌المللی به ثمر رساند) به دست آورد و در مقابل برجام قرار دهد نرساندند.

ترامپ اعلام کرد که نمی‌تواند تحریم‌ها را لغو کند و اون نیز اعلام کرد دیگر با ترامپ دور میز مذاکره نمی‌نشیند.

هر چند این مذاکرات، کره شمالی را از انزوای مطلقی که گریبانگیرش بود رها کرد و باعث شد همین چند روز پیش حتی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در ولادیوووستوک این کشور با اون دیدار کند، دیداری که به نظر می‌رسد نتایج بهتری از دیدار ترامپ خواهد داشت اما نتوانست «دشمن مشترک» را از لیست اهدافی که ایران و کره را در کنار هم قرار می‌دهد خارج کند.

لغو معافیت‌های آمریکا از تحریم‌های نفتی ایران فضای تنش بین ایران و آمریکا را تشدید کرد و حالا زمان تازه‌ای است برای اینکه هدف مشترک مقابله با آمریکا، کره شمالی را بار دیگر به ایران بکشاند.

روز دوشنبه بود که رسانه‌های پیونگ یانگ از سفر هیأتی از کره شمالی به تهران خبر دادند. به نوشته این رسانه‌ها هیأت کره‌ای به ریاست معاون وزیر امور خارجه این کشور روز شنبه پیونگ یانگ را ترک کرده است.

گفته می‌شد که این هیأت قرار است به ایران و سوریه سفر کند.

منابع مطلع به خبرنگار پانا اعلام کردند که هیأت کره‌ای روز شنبه به تهران می‌رسد و در وزارت امور خارجه با مقام‌های ایرانی دیدار می‌کند.

هنوز جزئیاتی از دستور کار دیدارهای هیأت کره‌ای در تهران منتشر نشده اما به نظر می‌رسد که موضوع دور زدن تحریم‌های آمریکا به ویژه در خرید نفت ایران از دستور کارهای مشترک دو طرف باشد.

با همه این تفاسیر در حالی که تحلیل‌های بین‌المللی حاکی از آن است که دولت ترامپ حداقل در دو سال آینده از هر تلاشی برای فشار به ایران دریغ نمی‌کند احتمالا شاهد دور تازه‌ای از دیدارهایی از این دست بین تهران و پیونگ یانگ با همه رموزش در پشت درهای بسته خواهیم بود. هفته گذشته وزیر امور خارجه ایران از سفرش در آینده نزدیک به کره شمالی خبر داد و این همه آغازی برای روابطی است که در ایران هم مخالفان زیادی دارد. مخالفانی که بر این باورند که توسعه ارتباط با کشوری منزوی به انزوای سال‌های تحریم در دولت گذشته ختم خواهد شد و ایران پس از برجام حتی برجام بدون آمریکا و منفعت اقتصادی با چرخش افکار عمومی جهانی برای تهران مواجه شده است و این ایران باید به هر قیمتی این نگاه جهانی به ویژه دوستی با اروپا را حفظ کند.