نگاه سنجیده تهران به کاخ سفید
آمریکا نمی‌تواند ایران را برای خروج از برجام عصبانی کند
تهران (پانا) - کاخ سفید طبق روال همیشگی خود حداقل درباره ایران، روز دوشنبه آنچه را که وعده داده بود عملی کرد، معافیت تحریم‌های نفتی ایران را لغو و اعلام کرد فشار حداکثری بر تهران را ادامه خواهد داد.
البته که تصمیم تازه رئیس‌جمهوری آمریکا طبق روالی که در سال‌های اخیر درباره برجام و مقابله با ایران داشته است قابل پیش‌بینی بود گو اینکه از روز قبل نیز اخباری به نقل از سه دیپلمات آمریکایی از جلسه‌ای محرمانه منتشر شد که پیش از اعلام کاخ سفید و نشست وزیر امور خارجه این کشور برای تکرار ادعاهایش علیه ایران فضای رسانه‌ای آماده باشد.
شرکای همراه
اقدام واشنگتن هر چند در ساعات اولیه با واکنش سریع جهانی مواجه نشد اما تا چند ساعت بعد شرکای ایران بودند که شروع به اعتراض کردند. ترکیه سردمدار اعتراض‌ها بود، چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه این کشور حداقل در سه نشست با خبرنگاران بعد از اعلام آمریکا این اقدام را محکوم کرد و «بچه‌گانه» خواند.
او گفت: «چیزی که به ذهن خطور می‌کند این است که چون ایران با آن کشورها دارای تنش است، پس از ایران نفت نخرید و از آن کشورها بخرید چون آنها با آمریکا همکاری نزدیکی دارند. این از لحاظ اخلاقی و سیاسی درست نیست. از بعد تجاری اصلا درست نیست و با قوانین سازمان تجارت جهانی در تضاد و یک ریسک برای ثبات منطقه است.»
چین بزرگترین خریدار نفت خام ایران یکی از کشورهایی بود که واکنشی محتاطانه‌تر نسبت به این تصمیم کاخ سفید اتخاذ کرد. گنگ شوانگ، سخنگوی وزارت خارجه چین تصمیم آمریکا را باعث تشدید تنش‌ها در خاورمیانه خواندو گفت که پکن مخالف اجرای تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران است.
او گفت: «آمریکا با تحریم‌ها و اقدامات یکجانبه آمریکا درباره نفت ایران، خارج از حوزه صلاحیت قانونی خود عمل می‌کند.»
هند یکی ازخریداران بزرگ نفت خام ایران است و صراحتا اعلام کرد که حاضر به پذیرش تحریم نفت آمریکا و تحقق رویاهای واشنگتن نیست. دارمند پراداهان، وزیر نفت این کشور روز سه‌شنبه اعلام کرد که کشورش مشکلی در تامین منابع نفتی نخواهد داشت و پالایشگاه‌های نفت هند می‌توانند تقاضای نفت و گاز و سایر محصولات پتروشیمی را تامین کنند.
ژاپن نیز شریک دیگر نفتی ایران است. هیروشیگه سکو، وزیر صنعت و تجارت ژاپن اعلام کرد که این کشور انتظار دارد تصمیم آمریکا در عدم تمدید معافیت مشتریان نفتی ایران تأثیر محدودی به‌همراه داشته باشد.
او گفت که دولت ژاپن پس از تصمیم آمریکا نیازی به استفاده از ذخایر داخلی نفت خود نمی‌بیند.
سکو بدون توضیح بیشتر دراین‌مورد گفت: «ما به‌دقت بازارهای بین‌المللی نفت را تحت نظر داشته و به تبادل نظر با شرکت‌های ژاپنی فعال در زمینه واردات نفت ادامه می‌دهیم و در صورت لزوم اقدامات لازم را اتخاذ خواهیم کرد.»
کره جنوبی که یکی دیگر از خریداران نفت ایران و در میان هفت کشور مشمول معافتی بود، هر چند واکنش رسمی نشان نداد اما هیاتی از مقامات این کشور را در هفته جاری راهی واشنگتن می‌کند تا برای رایزنی درباره تصمیم جدید آمریکا در زمینه عدم تمدید معافیت‌های نفتی ایران مذاکره کنند.
روسیه دیگر شریک استراتژیک ایران، از تمامی نیروهای صلح‌طلب جهان خواست تا از اجرای برجام حمایت کنند. روسیه گفت که از استقامت ایران در برابر تحریم‌های شدید آمریکا حمایت می‌کند.
وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد، ایالات متحده که از برجام خارج شده است تلاش می‌کند تا جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیک خود را تحقق ببخشد.
مسکو اعلام کرد: «این کار به منظور محروم کردن ایران از درآمد صادراتی و تضعیف اقتصاد این کشور انجام شده است، زیرا سیاست مستقل تهران بارها موجب خشم امریکا شده است، از جمله این که ایران آمریکا را از قدرتمند شدن در منطقه مهم منطقه خاورمیانه باز می دارد.»
اما هر اندازه که شرکای ایرانی از این اقدام آمریکا ابراز نارضایتی کردند، رقیبان میدان خاورمیانه استقبال کردند. مایک پمپئو در همان نشست خبری روز دوشنبه اعلام کرد که آمریکا با حمایت عربستان و امارات برای تأمین نفت جهانی خواهان به صفر رساندن صادرات نفت ایران است، پس، استقبال ریاض از تصمیم آمریکا دور از انتظار نبود.
ابراهیم العساف، وزیر امور خارجه عربستان از اقدام جدید آمریکا شدیدا استقبال کرد و آن‌را گامی ضروری برای مقابله با آنچه «سیاست‌های بی ثبات‌کننده ایران در منطقه» نامید، دانست. وزیر خارجه عربستان در بیانیه‌ای ضمن اعلام حمایت کامل این کشور از تصمیم جدید آمریکا آن‌را اقدام مهم و کلیدی برای قرار دادن مسئولیت سیاست‌های بی ثبات کننده منطقه برعهده ایران خواند.
وزیر امور خارجه عربستان همچنین بر اظهارات وزیر انرژی این کشور مبنی بر ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت و همکاری با دیگر تولیدکنندگان به منظور تأمین نفت برای مصرف‌کنندگان تاکید کرد.
اسرائیل، امارات و دیگر دنباله‌روهای منطقه‌ای‌شان هم فرصت را غنیمت شمردند و از استقبال و تمجید از تصمیم هم‌پیمان کاخ سفیدشان دریغ نکردند.
تهران در برابر واشنگتن
اولین واکنش رسمی از سوی تهران به اقدام کاخ سفید از سوی سید عباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه انجام شد. او اعلام کرد که تهران تحریم‌ها را «غیرقانونی» می‌داند و «ارزش و اعتباری هم برای معافیت‌ها در تحریم‌ها قائل نبود و نیست.»
موسوی گفت وزارت خارجه «به صورت مستمر با تمامی نهادهای ذیربط داخلی در تماس بوده و نیز رایزنی‌های فشرده‌ای با بسیاری از شرکای خارجی، اعم از اروپایی، بین‌المللی و همسایگان صورت داده است.»
عباس موسوی افزود «نتیجه این تماس‌ها و رایزنی‌های داخلی به مراجع عالی تصمیم‌گیری منعکس شده و به زودی تصمیم مقتضی در این خصوص اتخاذ و اعلام خواهد شد.»
در حالی که دیگر مقام‌های کشور به شکلی این اقدام را محکوم کردند و مجلس نیز تلاش کرد با مصوبه‌ای تازه به آمریکا واکنش نشان دهد، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که صبح سه‌شنبه و بعد از اعلام آمریکا راهی نیویورک شد تا در حاشیه نشست سازمان ملل متحد رایزنی‌های جدی را از نزدیک دنبال کند، در صفحه توئیتر خود نوشت: «تشدید تروریسم اقتصادی علیه مردم ایران نشانگر استیصال و دستپاچگی رژیم آمریکا و شکست‌های مزمن اذناب و شرکای جرم منطقه‌ای آن است.
خبر واقعی آقای ترامپ: میراث‌داران تمدن کهن ایرانی راهبرد خود را بر اساس راهنمایی خارجی‌ها - چه رسد به آمریکایی‌ها- تعیین نمی‌کنند.»
اما شاید یکی از مهم‌ترین واکنش‌ها به این اقدام آمریکا را وزیر نفت ایران داشت. بیژن نامدار زنگنه بعد از ظهر روز سه‌شنبه در جلسه علنی مجلس آب پاکی را بر همه آرزوهای آمریکا ریخت. او شرایط کنونی بازار نفت را شکننده خواند و بیانیه‌های آمریکا و هم‌پیمانان این کشور را ناشی از نگرانی نسبت به واکنش بازار دانست. زنگنه، قصد آمریکا در به صفر رساندن صادرات نفت ایران را «رویای بدون تعبیر» خواند و گفت: «آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای آن، از نفت به عنوان سلاح سیاسی استفاده می‌کنند اما منتظر باشند که دود این تصمیم به چشم خودشان برود.»
چرا نباید از برجام خارج شد؟
در حالی که ایران همواره تحریم‌های یکجانبه را نه برای تهران که برای هر کشوری از سوی آمریکا غیرقانونی دانسته و از هیچ تلاشی برای اجماع جهانی علیه این تحریم‌ها دریغ نکرده است اما پاسخ روشن به اقدام روز دوشنبه آمریکا با پیام‌های صریح شرکای نفتی و تهران ارسال شد. با این حال همچنان و با توجه به آنچه سخنگوی وزارت امور خارجه ایران اعلام کرد، برخی در داخل و خارج در انتظار واکنش عملی‌تری از سوی تهران هستند، واکنشی که به تعبیر بسیاری از کارشناسان هر گونه لغزش در آن را با تبعات تقابل نظامی بین دو کشور مواجه می‌کند. هر چند در این مورد نیز منابع دیپلماتیک بر این باورند که نه واشنگتن تا کنون هیچگونه تمایلی برای اقدام نظامی وجود ندارد.
بر همین اساس نیز بسیاری بر این باورند که اقدام متقابل ایران می‌تواند خروج از برجام باشد. اقدامی که حداقل به ظن گروه بسیاری از مخالفان داخلی برجام باید مدت‌ها پیش از سوی تهران انجام می‌شد.
اما آیا امروز همان روزی است که ایران باید زیر میز مذاکرات بزند و از توافق هسته‌ای خارج شود؟
بر اساس متن توافق هسته‌ای برجام تحریم‌های تسلیحاتی ایران در اکتبر سال ۲۰۲۰ به پایان می‌رسد. در ۲۰۲۵ یعنی ۵ سال بعد قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران به طور کامل از بین می‌رود و دیگر امکان بازگشت ندارد. بر این اساس حدود یک سال دیگر بر اساس توافق هسته‌ای که البته اکنون هیچ امتیاز اقتصادی برای تهران ندارد، کشور می‌تواند از چهره امنیتی و تهدید که سال‌ها آمریکا و غرب با حمایت برخی از شرکای منطقه برای نمایش آن تلاش کرده‌اند، خارج شود. آنها بر اساس آنچه خود پای میز مذاکره پذیرفته‌اند باید از همه ادعاهای خود دست بکشند، اتفاقی که واشنگتن تلاش می‌کند به هر قیمتی از آن جلوگیری کند.
دونالد ترامپ و مشاورانش بارها توافق هسته‌ای را به همین دلیل زیر سوال برده و به هم‌پیمانان غربی خود فشار آورده‌اند که ایران باید بار دیگر پای میز مذاکره بنشیند تا نتواند در زمان‌های اعلام شده برنامه هسته‌ای خود را به حال عادی بازگرداند و تحریم‌های تسلیحاتی‌اش به پایان برساند. آمریکا که سیاسیت فشار به غرب را بی‌نتیجه دید، راه‌حل پیش‌روی خود را عصبانی کردن تهران برای خروج از برجام دید، راهی که با خروجش از برجام آغاز، با بازگشت تحریم‌ها تشدید شد و در روزهای اخیر با قرار دادن سپاه ایران در لیست گروه‌‌های تروریستی و لغو تمدید تعلیق تحریم‌های نفتی ایران آن را به اوج رساند.
منفعت سیاسی از توافق هسته‌ای که آمریکا قصد پاره کردن آن را دارد، مانع به آتش کشیدن آن از سوی ایران می‌شود و به همین دلیل نیز آنچه تفکرات تند داخلی و خارجی در روزهای اخیر انتظار دارند احتمالا محقق نخواهد شد، نگاه سنجیده‌ای که کشور در بحران کنونی به آن نیاز دارد.
در حالی که توهین و بی احترامی آمریکا راه هر گونه مذاکره را بر خلاف ادعای کلامی مقامات واشنگتن به روی دو کشور بسته است به نظر می‌رسد ایران باید حداقل در ماه‌های پیش‌رو با نگاهی مدبرانه مانع از تحقق تحریک‌هایی که آمریکا در سطح جهانی و اسرائیل و عربستان در سطح منطقه‌ای انجام می‌دهند، شود.
ارسال دیدگاه