۷ ایراد بسیج حقوقدانان به طرح استانی شدن انتخابات

در بخشی از این نامه آمده است: «مشارکت و حضور حداکثری که مطالبه جدی مقام معظم رهبری(مد الظله العالی) است، (در این طرح) محقق نمی‌گردد.»

متن کامل نامه به شرح زیر است:

بسمه تعالی

چند نکته راجع به استانی شدن انتخابات:

راجع به استانی شدن انتخابات نکات ذیل خدمتتان تقدیم می گردد.

۱- طراحان طرح دلیل خود برای استانی شدن انتخابات را توجه نمایندگان به وظایف محلی و بی توجهی به مسائل ملی عنوان می کنند. این یک مسئله درست است و اشکال است. اما سوال این است که چرا این اتفاق افتاده؟ و آیا راه حل آن این است؟ آیا این بهترین راه حل است ؟ دیگر کشورها برای حل این مشکل چه اقداماتی انجام داده اند؟

برای پاسخ به این پرسش باید دید چرا مردم منطقه از نماینده خود پیگیر حل مسائل و مشکلاتشان هستند؟ چرا اینقدر که از نماینده توقع دارند از فرماندار و شهردار و امام جمعه و ... توقع ندارند؟ دلیل آن این است که در نظام اداری متمرکز کشورکه همه تصمیم گیری ها در تهران متمرکز است، نماینده مردم تنها فردی در آن حوزه انتخابیه است که به مسئولان تراز یک کشور اعم از رئیس جمهور و وزیر و معاون وزیر و ... دسترسی دارد. هیچ یک از مسئولان محلی چنین دسترسی ای به مرکز تصمیم گیری کشور ندارند. طبیعی است که در این نظام اداری متمرکز، مردم از نماینده بیشترین توقع را دارند و او هم به دنبال حل این مشکلات خواهد رفت. کشورهای توسعه یافته جهان برای حل این مشکل اختیارات بیشتری را به ایالت ها)معادل استانداری در کشور ما( و شوراهای شهر داده اند تا بخش زیادی از مشکلات مردم در همان سطح محلی حل و فصل شود. در چنین شرایطی مردم دیگر از نماینده توقع حل مشکلات محلی را نداشته و نماینده نیز وقت بیشتری برای پیگیری مسائل ملی خواهد داشت.

۲- بزرگ کردن حوزه های انتخابیه تنها صورت مساله را پاک خواهد کرد. مشکلات مردم همچنان باقی خواهد ماند، با این تفاوت که دیگر مردم مأمنی برای طرح مشکلاتشان نخواهند یافت. با پاک کردن صورت مسئله مشکلی حل نخواهد شد، تنها صدای مردم مناطق محروم و دورافتاده در ساختار تصمیم گیری. در هیچ کشور توسعه یافته ای چنین نظام انتخاباتی ای که در طرح ارائه شده وجود ندارد. در هیچ کشور توسعه یافته ای نظام انتخاباتی در سطح استان بر مبنای نظام انتخاباتی اکثریتی [۱]برگزار نمی شود. در کشورهایی که انتخابات پارلمانی بر مبنای نظام اکثریتی برگزار می شود، حوزه های انتخابیه، اکثریت ی تک نماینده ای هستند. به عبارت بهتر هیچ کشور توسعه یافته ای نظام انتخاباتی اکثریتی را در حوزه های انتخابیه چند نماینده ای اجرا نمی کند. دلیل آن اینست که نظامات اکثریتی این ویژگی را دارند که جناح اقلیت در آن به طور کامل حذف می شود. اگر انتخابات در یک حوزه انتخابیه با چند نماینده برگزار شود، اکثریت تمامی کرسی ها را از آن خود خواهد کرد و اقلیت به طور مطلق حذف خواهد شد. هر چقدر حوزه ی انتخابیه بزرگ تر شود و تعداد نمایندگان آن افزایش یابند، اقلیت های بیشتری حذف می گردند و آراء هدر رفته[۲]، در انتخابات افزایش میابد. لذا کشورهای توسعه یافته برای کاهش آراء هدر رفته به منظور تطابق بیشتر نتایج انتخابات اکثریتی بر واقعیات اجتماعی، آن را در حوزه های تک نفره برگزار می کنند.

۳- با استانی شدن انتخابات، تعیین کننده ی اصلی نمایندگان یک استان، رای مرکز استان خواهد بود. اگر چه نامزدها باید ۱۰ % رای حوزه های انتخابیه خودشان را بدست آورند، اما در همان حوزه انتخابیه فردی پیروز می شود که بیشترین تعداد رای استان را آورده باشد. با این مدل چه اتفاقی می افتد؟ با توجه به اینکه در بسیاری از استانها( بالاخص استانهایی که مرکز استان جزو کلانشهرهاست) قریب به ۵۰ % جمعیت استان در مرکز استان زندگی می کنند، رای مرکز استان و گرایش سیاسی یا مذهبی یا قومی مرکز استان تعیین کننده ی کل نمایندگان استان خواهد شد.

برای مثال در یک حوزه انتخابیه ۵ نفر بالای ۱۰ % رای می آورند، کدام یک از آنها انتخاب می شود؟ آنکه همراهی گرایش غالب در مرکز استان را با خود به همراه داشته باشد! از آنجا که در چنین سازوکاری اقلیت ها (اعم از اقلیت سیاسی، قومی، مذهبی در استان) حذف می شوند، سطح بالایی از تنازعات سیاسی، مذهبی، قومیتی در استانها بوجود خواهد آمد. وقتی مردم در یک حوزه ی انتخابیه به فردی بیشتر رای می دهند اما از آن حوزه انتخابیه فرد دیگری به پشتیبانی رای مرکز استان انتخاب می شود طبیعی است که باعث ایجاد نارضایتی شدید در مردم آن منطقه می شود. ضمن اینکه انگیزه ی حضور مردم برای مشارکت در انتخابات را هم کاهش خواهد داد.

۴- در سازوکارهای انتخاباتی در جهان، بین وسعت یک حوزه انتخابیه با میزان مشارکت در انتخابات یک نسبت معکوس وجود دارد. یعنی هرچه وسعت حوزه انتخابیه گسترش یابد مردم هم به دلیل شناخت کمتر از نامزدهای انتخاباتی مشارکت کمتری در انتخابات دارند. به همین دلیل در کشورهای توسعه یافته حوزه های انتخاباتی اکثریتی را کوچک و تک نماینده ای در نظر می گیرند تا رای دهی مردم نیز آگاهانه صورت گیرد و مردم بر مبنای شناخت از نامزدها به انتخاب نماینده مورد نظر خود بپردازند.

طبق این طرح، شهروندان در یک حوزه انتخابیه چه شناختی از نامزدهای دیگر حوزه های انتخابیه استان دارند؟ با چه شناختی باید به آنان رای بدهند؟ از کجا بدانند باید به چه کسی رای بدهند یا ندهند؟

۵- در طراحی نظامات انتخاباتی بین وسعت حوزه انتخابیه با تاثیر پول در انتخابات یک نسبت مستقیم وجود دارد. یعنی هرچه حوزه انتخابیه بزرگ تر شود، تاثیر پول در انتخابات نیز افزایش میابد. با گسترش حوزه های انتخابیه در این طرح، هزینه های انتخاباتی نامزدهای انتخاباتی نیز به شدت افزایش میابد.

- در سازوکارهای انتخاباتی در جهان، بین وسعت یک حوزه انتخابیه با میزان مشارکت در انتخابات یک نسبت معکوس وجود دارد. یعنی هرچه وسعت حوزه انتخابیه گسترش یابد مردم هم به دلیل شناخت کمتر از نامزدهای انتخاباتی مشارکت کمتری در انتخابات دارند. به همین دلیل در کشورهای توسعه یافته حوزه های انتخاباتی اکثریتی را کوچک و تک نماینده ای در نظر می گیرند تا رای دهی مردم نیز آگاهانه صورت گیرد و مردم بر مبنای شناخت از نامزدها به انتخاب نماینده مورد نظر خود بپردازند. طبق این طرح، شهروندان در یک حوزه انتخابیه چه شناختی از نامزدهای دیگر حوزه های انتخابیه استان دارند؟ با چه شناختی باید به آنان رای بدهند؟ از کجا بدانند باید به چه کسی رای بدهند یا ندهند؟

۶- در مرکز شهرستان‌ها مردم بیشتر به فرد رای می‌دهند تا به حزب، اما در مراکز استان‌ها رای مردم لیستی و حزبی است. بنابراین با این مدل قطعا افرادی رای می‌آوردند که نامشان در لیست‌های ائتلافی قرار گیرند و اینجاست که بخاطر رشد نیافتگی احزاب، تجربه برخی از انتخابات تکرار می شود و خرید فروش لیست با هزینه های بالا رقم می خورد که برای انقلاب آورده ای نخواهد داشت ضمن اینکه نارضایتی مردم را بدنبال دارد.

۷- در طراحی نظامات انتخاباتی بین وسعت حوزه انتخابیه با تاثیر پول در انتخابات یک نسبت مستقیم وجود دارد. یعنی هرچه حوزه انتخابیه بزرگ تر شود، تاثیر پول در انتخابات نیز افزایش می یابد. با گسترش حوزه های انتخابیه در این طرح، هزینه های انتخاباتی نامزدهای انتخاباتی نیز به شدت افزایش میابد.

[۱] نظام انتخاباتی اکثریتی یک از انواع نظام های انتخاباتی است. در این مدل انتخاباتی اکثریت به طور مطلق پیروز خواهد شد و گروههای اقلیت حذف می شوند.

[۲] آراء هدر رفته جزو مهمترین شاخص های ارزیابی کارآمدی نظام های انتخاباتی در جهان است. در نظام های اکثریتی به دلیل آنکه گروههای اقلیت حذف می شوند، آراء هدر رفته زیاد است که نشان از عدم کارآمدی نظام انتخاباتی است.»