آسیب های اجتماعی، تهدید زیر پوستی مدارس

آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می‌شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی رسمی و غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنشگران قرار نمی‌گیرد و کجروان سعی دارند کجروی‌های خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند؛ زیرا در غیر این صورت با پیگرد قانونی، تکفیر اخلاقی و طرد اجتماعی مواجه می‌شوند.

از نظر بروس کوئن نظریه پرداز و جامعه شناس، یک رفتار انحرافی با توجه به هنجارهای موجود در فرهنگ تعریف می‌شود که از جمله انحرافات در فرهنگ ما قتل عمد، تجاوز به عنف، دزدی، ناراحتی روانی جنون آمیز، بزهکاری جوانان، اعتیاد، فحشا و امثال آن است.

اگرچه آسیب های اجتماعی از نزدیک به یک دهه قبل در جامعه و مدارس نمود بیشتری یافته است اما اقدامات به ظاهر پیشگیرانه مدارس موفق به کنترل آن نبوده است. امروز اگر در مدارس شهر به دنبال آسیب های اجتماعی باشیم ، از اول ابتدایی تا دبیرستان، از مدارس غیر انتفاعی تا دولتی و خاص، مدارس دخترانه و پسرانه و از شهر تا روستا ها ریشه های پنهانی از زیرشاخه های آسیب های اجتماعی را زیر پوست مدرسه می توان دید.

عوامل فردی مثل سن و جنس، عوامل روانی مثل اضطراب و قدرت طلبی، عوامل محیطی اوضاع و شرایط اقلیمی و عوامل اجتماعی مثل رسانه، طلاق، خانواده، فقر، مهاجرت و ... به عنوان مقصر ترین عامل بزهکاری دانش آموزان شناخته می شوند که البته به نظر می رسد نقش عوامل اجتماعی و رسانه ها پررنگ تر است.

از طرفی دیگر والدین به دلیلی عدم اطلاع از آسیب های اجتماعی و عوامل دخیل در آن، از بروز این آسیب ها در فرزندان خود آن قدر که باید نگران نیستند و در صورت بروز در جمع خانواده آن را عادی تلقی کرده و مسئولیت آن را برگردن مدرسه و معلم می دانند. اغلب مدرسه ها نیز در این وضع، فاقد مشاورین تربیتی بوده و مربیان پرورشی فارغ از رسالت خود، درگیر امور آموزشی و کاغذ بازی و گزارش نگاری اند و یا در اغلب موارد فاقد توانایی های لازم برای پرورش دانش آموزان اند.

چه کسی مسئول است؟

عموم جامعه بر این باورند که وزارت آموزش و پرورش به عنوان دومین مرجع تربیتی پس از خانواده، در امر تربیت و پرورش نوجوانان و جوانان نقش مهمی برعهده‌ دارد و با داشتن جمعیت صدها هزار نفری از معلمان در مقاطع مختلف به همراه مشاوران مدیران مدارس می‌تواند راهنما و الگوی مناسبی برای دانش‌آموزان باشد و آنها را از بزنگاه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی نجات دهد .

آموزش و پرورش نقش برجسته تری نسبت به سایر مراکز و دستگاه‌های فرهنگی برخوردار است؛ چراکه بیش از ۱۳ میلیون دانش‌آموز در ۱۰۵ هزار مدرسه روزانه و به مدت ۵ ساعت حضور دارند و معلمان، مدیران و به ویژه مشاوران می‌توانند در آگاهی بخشی در خصوص مسائل و مشکلات مبتلابه جامعه به دانش آموزان نقش آفرینی خوبی داشته باشند.

برخی از جامعه شناسان نیز معتقدند که آگاه سازی دانش آموزان از جرم و مجازات و راههای پیشگیری از آن در مدارس، باید توسط قضات دادگاههای اطفال و نوجوانان صورت گیرد، چون تجربه کافی در برخورد با کودکان بزه دیده را دارند و طبیعتاً نتیجه بهتری حاصل میشود. اگر قاضی، تجربه دادگاه های اطفال را داشته باشد، میتواند به راحتی اعمال مجرمانه را به آنها گوشزد کند و تمامی مواردی که کودکان حتی نمیدانند که این موارد جرم است را به آنها بیاموزد.

همچنین در کنار رسانه‌ها، دستگاه‌های فرهنگی مانند سازمان تبلیغات اسلامی سازمان بهزیستی و نیروی انتظامی می‌توانند با آگاهی‌بخشی نسبت به ناهنجاری‌های اجتماعی به دانش‌آموزان زمینه‌ بروز آنی را در بین نسل نوجوان و جوان را از بین ببرند.

ناآگاهی خانواده ها دست مدارس را بسته است

لطف علی قربانی، استاد دانشگاه و مشاور تربیتی مدارس است. وی بر این باور است که بسیاری از آسیب هایی که در گروه سنی دبیرستان بروز پیدا می کرد، امروزه به دبستان ها راه پیدا کرده و ماهواره ها، زمیست که نه اصلی بروز بلوغ های زودرس جنسی را فراهم کرده است.

قربانی تصریح کرد: عدم اطلاعات و راهنمایی خانواده و مربیان مدارس، نتایج منفی شدیدی را در مقطع ابتدایی برجای گذاشته است؛ اگر خانواده آگاه باشد، بسیار از مشکلات امروزی رفع شده و بروز نمی کند.

وی با بیان این مطلب که امروزه به دلیل عدم آگاهی و جهل بسیاری از خانواده ها،­ در مقاطع پیش دبستانی نیز شاهد رشد آسیب های اجتماعی و انحرافی هستیم، افزود: متاسفانه با استفاده از فضای باز اینترنت، ماهواره و برخی از شبکه های مجازی، می بینیم که بسیاری از مشکلات اخلاقی در جامعه عادی شده و حتی گاهی با مقابله مربیان در مدرسه، اولیا اعتراض می کنند، چراکه رویه عادی زندگی آنان است؛ مثلا تماشای ماهواره اکنون دیگر برای برخی خانواده ها عادی است.

این مشاور تربیتی با اشاره به رشد آسیب های اخلاقی در مدارس اظهار داشت: عدم اطلاعات صحیح در خانواده آسیب های اخلاقی را در فرزندان و در سنین کودک افزایش داده است. به طوری که بسیاری از آسیب های اخلاقی نیز حتی در مدارس اسلامی هم رشد کرده است.

قربانی همچنین در ادامه با اشاره به نقش خانواده ها در مدارس اضافه کرد: بسیاری از خانواده های دانش آموزان از شرکت در جلساتی که مشاوران مدرسه برگزار می کنند، سرباز زده و مورد اهمیت قرار نمی دهند.

اهمیت بیش از حد آموزش در طی سال های اخیر، مسیر یک طرفه ای را در مقابل دانش آموزان و اولیا قرار داده که بدون پرورش و تربیت های لازم، راهی کسب مدرک های دانشگاهی می شوند. نداشتن مهارت‌های عملی زندگی و ارتباطی توسط دانش‌آموزان و بی توجهی به تسلیح شدن آنان به ابزار و مهارت‌های زیست در اجتماع و نگرانی نسبت به آینده تحصیلی و شغلی، همه و همه باعث شده است تا شاهد بروز آسیب‌های اجتماعی در اشکال مختلف آن باشیم و این چالش نامحسوسی که آینده اجتماع را هر روز بیشتر از دیروز تهدید می کند.

شادی غلامی