مجید ابهری*
جای‌خالی برنامه‌ریزی در استفاده از فضای مجازی
ورود هر فناوری به جامعه مستلزم بسترسازی فکری و فرهنگی برای کاربرد آن است، در غیر این صورت عوارض و آسیب‌های این گونه فرآیندها بیشتر از محاسن و امتیازات آنها خواهد بود، در جامعه ما ترافیک و خودرو بدون بسترسازی فکری و فرهنگی وارد جامعه شد. آپارتمان نشینی، تلفن‌های همراه و مهم‌تر از همه فضای مجازی مشمول این نظریه رفتاری هستند.
به‌طور کلی فضای مجازی امروزه نیازمند برنامه‌ریزی و مدیریتی است که بتواند از طریق آن، بیش از پیش از خطرات این تیغ دو لبه به سوی مزایای آن حرکت کند. فضای مجازی همچون سونامی به یک‌باره وارد جامعه شد، البته حدود شش سال قبل نخبگان و صاحب نظران تذکرات لازم را به نهادهای فرهنگی و مدیران فکری جامعه داده بودند، منتهی گوش شنوایی برای این موضوع نبود یا شاید باور نمی‌کردند، به این زودی و سرعت فضای مجازی و اینترنت توسط تلفن‌های هوشمند و همراه به دورترین روستاها و شهرهای کشور منتقل شود. بی‌توجهی در عصر حاضر تا جایی پیشرفته است که کودکان به راحتی و با کمترین زحمت می‌توانند به هر گونه محتوا و بازی دسترسی داشته باشند و ناگفته نماند که ۸۵درصد از این محتواها خشونت‌آمیز،کشتار،تیراندازی و امثال آن را تشکیل می‌دهد.
اوقات جوانان در فضای مجازی صرف می‌شود
فضای مجازی و اینترنت به عنوان شریک اصلی فکری بسیاری از افراد شده است، یعنی حدود ۲۰ میلیون از جوانان ما بین چهار تا ۹ ساعت وقت خود را در این فضا سپری میکنند در چت روم‌ها و اتاق‌های گفت و گوی بی در و پیکر و بی در و دروازه در گروه‌هایی که هیچ کنترلی بر آنها نیست. نمی‌خواهم محاسن و امتیازات فضای مجازی را انکار یا نقد کنم، اما برای بهره‌برداری از محاسن این فرآیند باید آموزش‌های لازم به جامعه داده می‌شد در آن صورت محاسن و امتیازات در ارتباطات آسان، دسترسی به اقیانوس اطلاعات و دانش بسیار زیاد بود، اما در حال حاضر با یک ترند در موتورهای جستجوگر می‌توانید ببینید که بیشترین کلماتی که مورد جست‌و‌جو قرار می‌گیرند، عبارت‌های غیر اخلاقی و مستهجن، عکس‌های مبتذل و امثال آن مقام اول را در جست‌و‌جو در کشور ما دارد. امروز وقتی وارد خانواده یا مهمانی خانوادگی می‌شویم، همه سرها در گوشی‌هاست، در یک خانواده مرد خانواده همراه با گوشی خود در حال چت است، بچه‌های خانواده به دنبال بازی در گوشی هستند و خانم خانواده نیز در گروه‌های مختلف به دنبال آشپزی، گلدوزی و خیاطی است. در حالی که شانس ورود به این گروه‌های تخصصی بسیار اندک است.
فضای مجازی و ارتباطاتش را جدی بگیرید
فضای مجازی باعث ورود دوستی‌های ناخواسته به زندگی زناشویی شده است، نمی‌خواهم بگویم که چند درصد از طلاق‌ها ریشه در این فضا دارند، اما می‌گویم این گونه فرآیندها تاثیر در افزایش طلاق عاطفی، طلاق روانی و طلاق حقوقی نیستند. بارها در این رابطه به اینجانب مراجعه شده است، خانمی که به عنوان دوستی اجتماعی یا دوستی اینترنتی وارد گفت و گو با فردی شده سپس ادامه یافته و به دوستی‌های نوع دیگر ختم شده است و در سایه آن طلاق صورت گرفته است.
بی‌اعتمادی در روابط مجازی
از سوی دیگر تجربه‌های به‌دست آمده در این زمینه نشان می‌دهدکه ۹۰ درصد از ازدواج‌های اینترنتی منجر به طلاق می‌شوند. در واقع نتیجه این تحقیق که در سال ۸۹ و ۹۰ انجام شد، نشان داد اغلب ازدواج‌هایی که با زمینه آشنایی در اینترنت شکل گرفته، با شکست مواجه می‌شوند و تا جایی که ۸۵ درصد ازدواج‌های پستی و اینترنتی در کمتر از سه سال منجر به طلاق و جدایی می‌شود و عواقب آزار دهنده روانی و رفتاری آنها تا مدت‌ها با زوج باقی می‌ماند. همچنین نتایج برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که فعالیت در چت روم‌ها و شبکه‌های اجتماعی برای کسانی که به این نحو با همسر خود آشنا شده‌اند، بعد از ازدواج هم ادامه پیدا می‌کند و این موضوع باعث ایجاد بی‌اعتمادی در طرفین می‌شود. این اتفاق موجب خواهد شد تا همسران در ازدواج‌های اینترنتی همواره در فضای تردید زندگی کنند و هیچ گاه اعتماد کامل به یکدیگر پیدا نکنند.
وقتی روابط عاطفی سرد و سردتر می‌شود
گذران وقت در فضای مجازی در مهمانی‌های خانوادگی و در خانوادهها بعد از جمع شدن در کنار هم غیر قابل انکار است. کاهش عاطفه گفتاری در خانواده و رسیدن زمان گفت وگو در خانواده‌های ایرانی به ۱۷دقیقه نشان می‌دهد که بدون ارتباط و گفتمان روابط عاطفی سرد و سردتر شده است و پیش بینی می‌شود که از این بدتر نیز خواهد شد، بنابراین باید تا دیرتر از این نشده است نهادهای فرهنگی و تربیتی، رسانه‌ها و به ویژه صدا و سیما آموزش‌های لازم را به دهه ۸۰و ۹۰ارائه دهند و آنها را در مقابل ویروس‌های فرهنگی وارد شده از این فضا واکسینه کنند، در غیر این صورت تا چند سال دیگر حتی شرکت در مراسم عروسی یا عزا نیز اینترنتی خواهد شد و با یک پیام اینترنتی به همه چیز اکتفا خواهند کرد.
به عبارت ساده‌تر افزایش استفاده از اینترنت و به ویژه فضای مجازی این روزها به رغم استفاده‌های مفیدی که دارد، در کنار اشتغال به کار طولانی والدین و تغییر نگرش والدین به تربیت فرزندان، موجبات دوری اعضای خانواده از یکدیگر را فراهم ساخته است، به گونه ای که به رغم نزدیکی فیزیکی و در زیر یک سقف بودن در داخل خانواده، گاه فاصله عاطفی و معنوی زیادی را از یکدیگر تجربه میکنند. افراد خانواده کمترین مراودات و گفت و گوی همدلانه را با هم دارند. این موضوع آسیب هایی را نیز در خانواده ها به وجود آورده که در کنار سایر عوامل مخرب در روابط خانوادگی، موجبات سست شدن بنیاد خانوادهها و طلاق عاطفی زوجین و کمرنگ شدن صمیمیت میان اعضای خانواده و همچنین گسترش شکاف نسلی را فراهم کرده است.
خودمان به داد خودمان برسیم
بنده به عنوان یک رفتار شناس و کسی که ۴۰ سال از عمر خود را در حوزه آسیب شناسی اجتماعی در کشور گذرانده است. به تمام متولیان فرهنگی و خانوادهها اعلام خطر می‌کنم که دیگر باید منتظر این باشیم که حتی دیدار با والدین نیز در فضای اینترنتی انجام شود، فضای مجازی می‌تواند بسیاری از مشکلات روزمره را حل کند، اما نباید در این نقطه از کلاهبرداری‌های اینترنتی غافل شد، اگر چند دقیقه در کریدورهای دادسرای رایانه یا پلیس فتا قدم بزنیم آنگاه شاهداین مصیبت خواهیم بود که چه کلاهبرداری‌های کلانی در این فضا از شرط بندی، اعزام به مسافرت، برنده شدن، انتخاب شدن برای مسابقات جهانی و امثال آنها گوش مردم بریده شده است، چرا باید در جامعه این گونه مسائل پیش بیاید. البته در کشورهای پیشرفته نیز این گونه حوادث اتفاق می‌افتد، اما نه به اندازه ما، در کشور ما که معروف به روابط عاطفی و انسانی بوده امروزه شاهد فاجعه تخلفی به نام گسست نسل‌ها هستیم، بیاییم تا مصیبت بیشتر از این نشده است خودمان به داد خودمان برسیم.
منبع:آرمان
* رفتار شناس و آسیب شناس اجتماعی
ارسال دیدگاه