نگاهی به نهمین دوره حراج تهران با آثار استاد محمود فرشچیان

شاید گاهی هنرمندی در خارج از مرزهای ایران با حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی و فروش آثارش توجهات را به خود جلب می‌کرد اما این اتفاقات گاه و بی‌گاه تبدیل به جریان هنری ماندگاری نشده بود. جریانی که همه‌ی طیف‌های هنرمندان تجسمی را تحت تاثیر قرار دهد. اما «حراج تهران» رویدادی بود که جان دوباره به هنرهای تجسمی دمید و زندگی بسیاری از هنرمندان آثار تجسمی را در حالی تغییر داد که هنوز در قید حیات هستند و می‌توانند ارزش دوباره داده شده به آثارشان را تجربه کنند. و شاید که همین جریان‌سازی «حراج تهران» به قوت گرفتن خلق آثار تجسمی کمک کرده باشد و هنرمندان را امیدوارتر.

سال ۱۳۹۰ بود که قانون خرید آثار هنری به دستگاه‌های دولتی ابلاغ شد تا دستگاه‌های دولتی با یک‌دهم بودجه سالیانه‌شان اقدام به خرید آثار تجسمی کنند. شاید که هم بازگشتی به هویت فرهنگی صورت بگیرد و هم در سایه این قانون هنرمندان تجسمی مورد حمایت قرار بگیرند. قرار بود، اما اتفاق نیافتاد. قانونی که قرار بود طی هفت ماه اجرایی شود، طی هفت سال گذشته به فراموشی سپرده شد. اما آنچه هویت دوباره به هنرهای تجسمی ایران بخشید و هنرمندان تازه وارد شده به این عرصه را به آینده این هنر امیدوار کرد؛ «حراج تهران» بود. حراجی که از سال ۱۳۹۱ در تهران با فروش آثار هنرمندان شناخته شده‌ای همچون آیدین آغداشلو، غلامحسین نامی، پرویز تناولی، محمد احصایی، پرویز کلانتری، عباس کیارستمی، سهراب سپهری و... شروع شد و با فروش ۲ میلیارد و بیست و چهار میلیون تومانی خودش سر‌و‌صدایی به پا کرد و توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران، هنرمندان و علاقه‌مندان به هنرهای تجسمی را به خود جلب کرد. پرتره‌ای از مجموعه «سفید برفی» اثری از کیارستمی که ۳۶ میلیون تومان قیمت‌گذاری اولیه شده بود، ۱۹۰ میلیون تومان به فروش رفت و بالاترین رقم فروش نخستین دوره حراج تهران از آن خود کرد.

بدین ترتیب هنرهای تجسمی و هنرمندان، جان دوباره‌ای گرفتند. به طوری که در آخرین دوره برگزاری حراج تهران که در دی ماه ۱۳۹۶ اتفاق افتاد، فروش کل آثار این دوره به ۱۴ میلیارد و ۹۵۲ میلیون تومان رسید. آنهم در حالی که این دوره با نام «هنر معاصر ایران» برگزار شد و آثار هنرمندان جوانی از متولدین ۱۳۷۱ تا متولدین ۱۳۰۱ در کنارهم به فروش رسید.

«حراج تهران» علی رغم تمام حاشیه‌ها و چانه‌زنی‌ها دستاوردهای دیگری هم داشت، مثل بیرون آمدن جریان هنرهای تجسمی از زیر اعمال قدرت‌های دولتی. در واقع اگر قرار بود دستگاه‌های دولتی قانون خرید آثار هنری را اجرایی کنند شاید به وضعیت اقتصادی هنرهای تجسمی بهبود می‌بخشید اما از طرف دیگر، نگاه دولتی را با خودش به همراه می‌آورد که موجب از هم گسیختگی جریان هنر می‌شد. هنر و هنرمند را مجبور به تبعیت از نگاه دولتمردان می‌کرد. در شرایطی که حراج تهران با حضور بخش خصوصی توانست از این نوع نگاه‌ها دور بماند و تمام هنرمندان با هر گرایش فکری، مذهبی، هنری و از هر دوره‌ای را در کنار هم جمع کند و به آثار آن‌ها تنها از دریچه هنر و قدرت هنرمند نگاه کند. به طوری که اثری از سهراب سپهری در کنار عکسی از سعید صادقی که متعلق به «عملیات کربلای ۵» است در کنار هم در دوره هشتم حراج تهران عرضه شد. حتی صادقی هم از فروش عکسش به قیمت ۵۵ میلیون تومان شوکه شد و در گفت‌وگوهای خبری‌اش اشاره کرد که این اتفاق برایش غیرمنتظره بوده است.

حتی حراج تهران در دوره‌های اخیرش توانست با حراج کریستیز دوبی که مختص به آثار خاورمیانه است رقابت کند و گاهی موقعیت این حراجی را متزلزل کند. اگرچه که همچنان رکورد فروش آثار هنری در حراج کریستیز خاورمیانه به آثار هنرمندان ایرانی اختصاص دارد اما در این حراجی از آثار هنرمندان جوان ایرانی استقبال چندانی نمی‌شود. اتفاقی که در حراج تهران بسیار متفاوت‌تر است.

نهمین دوره حراج تهران به زودی برگزار خواهد شد تا در دوره‌ای که وضعیت اقتصادی نابه سامان است بازهم تاثیری بر جریان هنرهای تجسمی بگذارد. در این دوره هم که با نام «هنر کلاسیک و مدرن ایران» برگزار می‌شود ۸۰ اثر از هنرمندانی همچون پرویز کلانتری، غلامحسین نامی، محسن وزیری‌مقدم، عباس کیارستمی،‌ منیر فرمانفرماییان، پرویز تناولی، کمال‌الملک، محمود فرشچیان، جلیل رسولی، محمد احصایی و... عرضه خواهند شد.

* روزنامه‌نگار فرهنگی