ماجرای بنای مسجد مقدس جمکران به امر امام زمان(عجل الله تعالی فرجه)

به مناسبت فرا رسیدن هفدهم ماه مبارک رمضان، سالروز بنای مسجد مقّدس جمکران به امر و فرمایش حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه) و به منظور تحلیل جایگاه موقعیت این مکان مقّدس در مهندسی مهدویت و انتظار، گفت وگویی با حجت الاسلام والمسلمین مالک روشنی، استاد حوزه و دانشگاه انجام شده است.

*مسجد مقدس جمکران با چه کیفیتی بنا شده است و منابع شیعی اسلامی چه روایتی از این اتفاق مهم دارند؟
در تاریخ در باب بنیانگذاری مسجد مقدس جمکران وارد است که این مکان مقدس در سال ۳۹۳ یا ۳۷۳ هجری قمری یعنی بیش از هزار سال پیش، در هفدهم ماه مبارک رمضان و توسط شخصی به نام حسن مثله جمکرانی(ره) و به امر و فرمایش مستقیم حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه) بنا نهاده شده است.
حسن بن مثله(ره) نقل می کند: در این شب در سرای خویش مشغول استراحت بودم که توسط اشخاصی از خواب بیدار شدم و به مکان کنونی مسجد جمکران هدایت گشتم. وی در ادامه بیان می دارد با ورود به محل مشخص شده، با صحنه ای شگرف مواجه شدم. در روی تختی زیبا، فرشی فاخر گسترده شده بود و جوانی سی و اندی ساله در کنار پیری نورانی نشسته بود. حسن بن مثله(ره) ادامه می دهد: در این زمان به امر آن پیر که بعداً متوجه شدم که حضرت خضر(علیه السلام) هستند؛ در کنار تخت نشستم. آن جوان نورانی با نام مرا به نزد خود فراخواند و بیان داشت که ای حسن! به نزد زارع این زمین که روی آن کشاورزی می کند برو و بگو این زمین را برای احداث یک مسجد به تو واگذارد.
وی ادامه می دهد: آن آقا سپس فرمودند: ای حسن! بعد از منزل زارع زمین، به نزد سید ابوالحسن (که یکی از علمای شهر مقّدس قم بودند) برو و به او نیز بگو که از سود حاصله از زراعت این زمین، مسجدی در این محل بنیان نهد. حسن بن مثله(ره) روایت می کند: بعد از این گفت وگو و زمانی که من قصد ترک آن محل را داشتم دوباره از جانب آن آقای جوان مورد خطاب قرار گرفتم که به من فرمودند: حسن؛ شخصی به نام جعفر کاشانی در این حوالی به دامداری مشغل است، به نزد او برو و حیوانی با این شرایط نزد او وجود دارد، آن را از او بخر و به این مکان بیاور و ذبح کن و از گوشت آن به مردم بده که آن قربانی، همانند قربانی قوم حضرت موسی(علیه السلام) که مردم را شفا داد، مردم این سامان را نیز شفاء خواهد بخشید.
حسن بن مثله(ره) می گوید: من بعد از بازگشت به منزل تا سپیده صبح منتظر ماندم و سپس با طلیعه سپیده دم به منزل سید ابوالحسن فقیه رفتم. با ورود به منزل ایشان دریافتم که ایشان نیز همانند من از جریان آگاه است و با مشایعت و همراهی سید ابوالحسن به مکان کنونی مسجد جمکران وارد شدیم. حسن بن مثله روایت می کند با ورود من و سید ابوالحسن به محل مشخص شده دیدیم که دور تا دور محل ملاقات شب گذشته، با زنجیری حریم بندی شده است. وی ادامه می دهد: در همان زمان، رمه جعفر کاشانی از همان محل در حال عبور بود. به نزد گله بان رفتم و از او حیوان مشخص شده را طلب کردم. چوپان با تعجب گفت یک رأس حیوان با مشخصاتی که شما می گویید در گله من وارد شده است که به من نیز تعلق ندارد. او از آنِ شما. ما نیز آن قربانی را از او گرفتیم و همانگونه که حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه) فرموده بودند آن را ذبح کردیم و از گوشت آن به مردم بخشیدیم که موجب شفاء و عافیت جمع کثیری شد.

بنا بر این قول مشهور و روایت صحیح که جناب حسن مثله روایت می کند، این واقعه در بیداری کامل واقع شده و هیچ خواب و رویایی در کار نبوده است. بدین ترتیب، بنیانگذاری مسجد مقّدس جمکران به امر و فرمایش حضرت حجت(عجل الله تعالی فرجه) در همان سال واقع می گردد.

*آداب تشرف به این مسجد مقدس و زیارت آن چیست؟ چه اعمالی برای بهره مندی از فضای معنوی آن توصیه شده است؟
حضرت حجت(عجل الله تعالی فرجه) در بیان چگونگی احداث این مسجد به حسن مثله بیان می دارند که این مکان برای زیارت و استغاثه بنیان نهاده شود. ایشان خطاب به حسن بن مثله بیان می دارند که هر شخصی به این مکان وارد شود و نماز تحیت در این مکان اقامه نماید؛ همچنان است که در«بیت العتیق» نماز به جای آورده است.
در باب چگونگی نماز تحّیت وارد است که این نماز همانند نماز صبح دو رکعت است که در هر رکعت، یک بار سوره حمد و هفت بار سوره « قُلْ هُوَ اللَّهُ» خوانده می شود و در هر رکوع و سجده نیز، هفت مرتبه تسبیح می بایست قرائت شود.
در ادامه حضرت حجت(علیه السلام) نماز استغاثه به حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه) را، به حسن بن مثله تعلیم می دهند که آن نیز همانند نماز تحّیت، دو رکعت است و در هر رکعت، چون سوره حمد قرائت می شود و به آیه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ» می رسند، این آیه شریفه را یکصد مرتبه تکرار می کنند. سپس رکوع و سجود را همانند نماز تحیت با ذکر هفت باره تسبیح ادا می نمایند و چون نماز به پایان رسید، تهلیل می گویند.

*جایگاه این مسجد مقّدس، نزد متکلّمین و فقها و مراجع عظام تقلید، چگونه ترسیم شده است؟ آیا در این باب، بین علما، نقطه اشتراکی وجود دارد؟
در باب جایگاه مسجد مقّدس جمکران در کُتب روایی؛ می توان به کتاب گرانقدر «مونس الحزین فی معرفه الحق والیقین» مرحوم شیخ صدوق(ره) و اثر گرانسنگ جناب سید محمد تقی موسوی اصفهانی(ره)، متوفی ۱۳۴۸ه.ق؛ یعنی کتاب شریف «مکیال المکارم» اشاره داشت.
مرحوم محمدتقی اصفهانی در این اثر در تکالیف مردم در زمان غیبت و در باب شصت و هشتم، بزرگداشت امکانی را که به قدوم مبارک حضرت صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه) مزّین شده است، توصیه و تأکید می نماید. ایشان به عنوان نمونه به مساجد شریف سهله و مسجد اعظم کوفه و مسجد مقّدس جمکران اشاره می کند. این اشارات بوضوح مقام و موقعیت این ناحیه مقّدسه را نزد شیعیان تبیین می کند.
از فقیه عالیقدر جهان تشیع و زعیم بنام حوزه علّمیه قم، مرحوم آیت الله بروجردی(ره) نقل است که ایشان فرمودند: «اگر برای من میسور می شد، تمایل داشتم تمامی نمازهای یومیّه خود را در مسجد مقّدس جمکران اقامه می کردم». تمامی علمای معاصر، ازجمله حضرت آیت الله مرعشی نجفی(ره) و مرحوم آیت الله بهاءالدینی(ره) همگی متفق القول، به جایگاه و موقعیت شریف این مسجد مقّدس اشاره و توجه داشته اند.
علاوه بر این، از رهبری معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای(دامت برکاته) نیز نقل شده است که ایشان هر زمانی که متوجه امر و حادثه ای حاد و عظیم می شوند، به مسجد مقّدس جمکران مشرف می شوند و در این محل، نماز اقامه می نمایند.
بنابراین، اتقان و اصالت این مکان مقّدس به تأیید و تصدیق عالمان دین رسیده است. همین امور است که همه ساله جمعیت چند میلیونی از اقصی نقاط ایران و حتی سایر کشورهای جهان به این مکان مقدس مشرف می شوند. شیعیان و منتظران حضرت ولی عصر(عجل الله تعالی فرجه) با استغاثه به ساحت مقّدس امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) گشایش و فرج امور خود را در این مسجد گرامی، از خداوند منان مسئلت می کنند.

ان شاءالله با الطاف خفیّه حضرت رحمان و عنایات خاصّه حضرت ولی عصر(ارواحنا له الفداء) همگی ما در زُمره منتظران و یاوران حقیقی آن حضرت(عجل الله تعالی فرجه) قرار بگیریم.