نوذر شفیعی*
برجام و سناریوهای پیش روی ایالات متحده
ماموریت آقای امانوئل مکرون و خانم آنگلا مرکل آن‌طور که اعلام شده در وادار کردن دونالد ترامپ به عدم خروج از برجام با شکست مواجه شده است. این آن چیزی است که همه اخبار به آن استناد کرده و به صورت شفاف اعلام کردند. اما به نظر می‌رسد که این همه کار نیست. یعنی اینکه هنوز هم می‌شود در موضع‌گیری ترامپ تشکیک کرد. احتمالا هنوز ترامپ تصمیم خود را اتخاذ نکرده لذا به نظر می‌رسد که نسبت به برجام دو سناریو را در پیش خواهد گرفت که البته هر دو سناریو به نتیجه واحدی منجر خواهد شد.
سناریوی اول اینکه واقعا تصمیم به خروج از برجام بگیرد و متعاقب این خروج فشارهای زیادی را برای وادارکردن ایران به تن دادن برجام‌های دیگری وارد کند. لذا سناریوی اول خروج از برجام به قصد اعمال فشار جهت تجدیدنظر در برجام و یا اضافه کردن ضمائم دیگری بر آن است. مثل ضمائم موشکی، حقوق بشری، مسائل خاورمیانه و از این قبیل. یا اینکه ترامپ در برجام می‌ماند و مجددا مثل دور قبل ماندن خود را مشروط به اعمال فشار بیشتر بر ایران برای تن دادن به برجام‌های دیگر می‌کند. اگر چنین چیزی رخ دهد، یعنی آمریکا در برجام بماند و درعین حال انتظارات جدیدی را مطرح کند، زمان ماندن در برجام محدود خواهد بود. یعنی برخلاف اینکه در گذشته طبق قانون باید بعد از سه ماه بحث تمدید یا عدم تمدید تعلیق تحریم‌ها صورت می‌گرفت، این بار ممکن است آن را به مدت زمان کمتری تقلیل دهد و مثلا به اروپایی‌ها یک ماه به جای سه ماه فرصت دهد.
هرکدام از این سناریوها که رخ دهد، خروجی‌اش تلاش برای اعمال فشار بیشتر بر ایران است. لذا باید انتظار داشته باشیم که بعد از ۲۲ اردیبهشت احتمالا هماهنگی بین اروپا و آمریکا بر اعمال فشار بر ایران اجرایی شود. ایران هم در مقابل سه سناریو را در دستور کار خود قرار داده است؛ باقی ماندن در برجام بدون حضور ایالات متحده آمریکا، خروج از برجام براساس مصوبات خود برجام چون در برجام قبلا هم دکترین ماشه مطرح بوده و هرکس خارج شود، سایرین هم می‌توانند خارج شوند و سناریوی سوم، نه تنها بحث خروج از برجام بلکه توسعه فعالیت‌های هسته‌ای ایران در حدی که برنامه‌ها و طرح‌های هسته‌ای ایران از سر گرفته شود؛ به اضافه خروج از ان‌پی‌تی هم می‌تواند در دستور کار جمهوری اسلامی ایران قرار بگیرد .
اما از آنجا که پدیده‌های سیاسی به هم مرتبط هستند ولی اینکه تصور کنیم الزاما خروج آمریکا از برجام مساوی با درگیری بین ایران و اسرائیل باشد، نخواهد بود. هرچند ممکن است با بودن آمریکا در برجام اتفاقاتی میان ایران و اسرائیل هم حادث شود. قدر مسلم اینکه ما نمی‌توانیم خروج آمریکا از برجام را نشانه‌ای از احتمال وقوع درگیری بین ایران و اسرائیل قملداد کنیم. چون درگیری هزینه‌ای به مراتب بیش از خروج آمریکا از برجام، هم برای ایران و هم برای آمریکایی‌ها خواهد داشت. ممکن است بین ایران و اسرائیل با توجه به رفتارهای اسرائیل در سوریه اتفاقاتی حادث شود که بعید است این اتفاقات به یک درگیری تمام نظامی منجر شود ولی به هر حال سایه تهدید را بر روابط ایران و رژیم صهیونیستی حکمفرما خواهد کرد. درواقع زمانی می‌توانیم انتظار داشته باشیم که بین ایران و اسرائیل درگیری حادث شود که نیروهای آمریکایی از سوریه، خلیج فارس و افغانستان خارج شوند. هرجا که این نیروها در تیررس ایران هستند باید صحنه‌ها را ترک کنند. لذا این نشانه‌ها را بیشتر می‌توان به عنوان احتمال درگیری بین ایران و اسرائیل درنظر گرفت تا خروج آمریکا از برجام .
منبع: آرمان
* استاد دانشگاه
ارسال دیدگاه