پرونده تکمیل خطوط متروی اقماری پایتخت همچنان خاک می خورد

طی دهه‌های گذشته شهرها و شهرک‌های اقماری بسیاری در اطراف شهر تهران ساخته شده است که یکی از بهترین راه‌های اتصال این شهرک‌ها، تأمین زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی به ویژه سامانه‌های ریلی است. اما در تهران با وجود آنکه چهار خط متروی اکسپرس در طرح جامع ترافیکی آن پیش‌بینی شده هنوز بودجه‌های لازم برای ایجاد این ارتباط ریلی اختصاص نیافته است. این در حالی است که هم دولت هم پارلمان شهری و هم شهرداری بر توسعه متروهای اقماری تأکید داشته‌اند.

کارشناسان ترافیکی معتقدند تکمیل این خطوط ۳۰ درصد از ترافیک پایتخت می‌کاهد و خودروهایی را که تنها برای کار وارد تهران می شوند، و مبدا آنها بیشتر هشتگرد، شهریار، پرند و پردیس هستند، به سمت ریل هدایت می‌کند. تجربه متروی کرج هم نشان می‌دهد استقبال از این خطوط، می‌تواند مترو را به یک وسیله اصلی تردد که دارای ارزش افزوده هم باشد تبدیل کند.

به غیر از ترافیک، ورود این چندصد هزار خودرو به داخل شهر تهران منشاء بسیاری از آلودگی‌های زیست‌محیطی است. در شرایطی که در کلان‌شهری مانند تهران همواره در صبح‌ها و عصرها شاهد ترافیک سنگین ورودی و خروجی از تهران هستیم، می‌توان با راه‌اندازی ارتباط ریلی بین تهران و این شهرها تسهیلات ریلی ارزان، سریع و در دسترس برای عموم مردم ایجاد کرد اما این اقدام از سوی دیگر می‌تواند باعث افزایش جمعیت شهرک‌های اقماری شود.

خطوط پیشنهادشده شامل خط تهران - قزوین است که از شهرک قدس به کرج و هشتگرد خواهد رفت. خط تهران - پیشوا و خط تهران - پرند که از اسلامشهر، نسیم شهر، نصیرشهر و رباط کریم نیز عبور می‌کند. خط تهران - گلشهر که از محمد شهر عبور کرده و خط فرودگاه امام و شهر پرند نیز از خطوط پیشنهادی اقماری مترو است.

مطالعات خطوط ریلی حومه‌ای در کشورهای اروپایی نشان می دهد تعداد خطوط ریلی سنگینی که مناطق حاشیه‌ای را به شهر مادر متصل می‌کند، از تعداد خطوط متروی درون‌شهری بیشتر است.

به گفته کارشناسان حوزه ترافیک ایجاد زیرساخت های ریلی برای اتصال شهرک‌های اقماری به شهر مادر در صورتی که این شهرک‌ها دارای طرح جامع مشخص و دقیقی باشند اجتناب ناپذیر است اما در صورت نبود تفکر و سیاست‌گذاری صحیح در آن ممکن است پیامدهای نامطلوبی را در پی داشته باشد.

مثل عینی آن خط تهران - کرج است که در سال‌هایی که بزرگراه‌ها و شریان‌های ارتباطی این دو شهر ظرفیت‌های کافی را برای تردد خودرو داشت، استقبال از این خط ریلی به قدری کم بود که موج انتقادات در آن زمان را در پی داشت اما امروز پس از گذشته حدود ۲۰ سال از فعالیت های این طرح، شاهد تراکم در همه خطوط ارتباطی میان این دو کلان شهر هستیم.

یکی از مهم ترین دلایل و چالش های توقف خطوط اقماری تأمین اعتبارات لازم برای احداث این خطوط است. به نظر می آید بهترین روش الگوبرداری از روش‌های جهانی است. بدین معنا که هزینه ساخت خطوط ریلی در محدوده های شهری را شهرداری‌ها پرداخت کنند و مسئولیت توسعه این خطوط در محدوده‌های برون‌شهری به نهادهای مرتبط واگذار شود همچنین در موضوع بهره‌برداری یک شرکت مستقل از همه نهادها تشکیل شود و مسئولیت بهره برداری را برعهده گیرند.

محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران، در خصوص لزوم تکمیل خطوط اقماری مترو به پانا می گوید: جذابیت تهران باعث شده که جمعیت کثیری به سمت آن بیایند و بسیاری از این افراد در خود تهران اقامت نمی‌کنند. با در نظر گرفتن این موضوع جمعیت تهران براساس اسناد بالادستی باید هشت‌ونیم میلیون نفر باشد و در اکنون نیز این‌گونه است. زیرساخت‌های تهران نیز عمدتاً متناسب با این جمعیت است ولی جذابیت تهران باعث شده است این افراد نتوانند در خود تهران اقامت کنند و به شهرهای اقماری رفته‌اند. از همین رو جمعیت اقمار و تهران حدود ۱۵ میلیون شده است. ضمن اینکه پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۹ جمعیت شهرهای اقماری تهران از تهران بیشتر شود.

او ادامه می دهد : اگر به این مساله توجه کنیم می‌بینیم که باعث شده تهران دچار هجمه ویژه‌ای شود. مسائل مختلفی مانند حمل‌ونقل، آموزش و بیمارستان از جمله مواردی است که در شهرهای اطراف تهران باید به آن توجه شود و فلش این مساله به سمت دولت است. بنابراین اگر امروز بخواهیم به مشکلات بپردازیم باید تهران را با فرض جمعیت ۲۰ میلیونی و مشکلات اطراف آن در نظر بگیریم.

هاشمی به حمل‌ونقل حومه شهر تهران اشاره می کند و می گوید: دولت وظیفه دارد در این حوزه کارهایی را انجام دهد و این در شرایطی است که اکنون بیش از ۷۵۰ هزار خودرو روزانه وارد شهر می‌شود و پیش‌بینی می‌شود که این میزان به سه تا چهار میلیون برسد. تنها ریلی که ساخته شده است ریل تهران- کرج است و به نظر می‌رسد که دولت وظایف خود در زمینه ترافیک و حمل‌ونقل تهران را به خوبی انجام نداده است.

به گفته وی اکنون در تهران نزدیک ۲۰۰ کیلومتر مترو داریم که ظرفیت هفت میلیون سفر را دارد ولی اکنون دو میلیون سفر انجام می‌شود زیرا تجهیز نشده و این مربوط به دولت است که وظیفه خود را انجام نداده است. ضمن اینکه شهرداری به خاطر حمل‌ونقل ریلی بدهی‌هایی را متحمل شده است و اینها در بخشی صورت گرفت که دولت باید آن را تجهیز می‌کرد.

تکمیل خطوط متروی اقماری که مدت هاست مورد غفلت قرار گرفته می تواند اثر قابل توجهی در کاهش آلودگی هوا و ترافیک داشته باشد.