ایمانی، پژوهشگر حوزه علوم اجتماعی: از مراسم چهارشنبه‌سوری فقط یک نام باقی مانده است

محمدرضا ایمانی در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه آیین چهارشنبه سوری که سالیان طولانی در کشور برگزار می‌شده اکنون تغییر کرده است، گفت: این آیین هم‌اکنون به شکل نامطلوب و هنجارشکنانه در جامعه بروز کرده است. ما سنت‌ها، آیین‌ها و فرهنگ‌های خاصی در کشور داریم که هر کدام از آن‌ها دارای ریشه‌های تاریخی است و برخی از آن‌ها ماندگاری و مانایی بیشتری نسبت به بقیه داشته‌اند. امروز اثری از جشن مهرگان در کشور نمی‌بینیم اما نوروز همچنان پابرجاست. علاوه بر این برخی از سنت‌ها همچون شب یلدا و چهارشنبه‌سوری نیز هنوز پابرجاست و موضوعی که باعث شده این مراسم ماندگار شوند، تعلق خاطر مردم به این مراسم بوده است.

ایمانی در ادامه خاطرنشان کرد: هر یک از مراسم‌های آیینی که در ایران وجود دارد کارکردهایی دارد که این کارکردها در طول تاریخ اثرگذار بوده است. به عنوان مثال در نوروز همه خانواده‌ها معتقد بودند که باید تا چهارشنبه پایان سال تمام کارهای مربوط به آمدن سال جدید را انجام دهند تا به نیکی، آمدن سال جدید را جشن بگیرند. بنابراین از رسومی همچون خانه‌تکانی و زیارت اهل قبور در پنج شنبه آخر سال که همچنان وجود دارد به عنوان یک اتفاق خوب یاد می‌شود.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه ماندگاری برخی آیین‌ها به دلیل پیوند عمیق مردم با سنت‌ها و آداب و رسوم بوده است، گفت: امروز می‌بینیم که برخی مراسم همچون چهارشنبه‌سوری هنوز پابرجاست اما تغییرات زیادی در آن شکل گرفته که هنجار شکن و نامطلوب است. تغییراتی که نشان می‌دهد سنت‌ها دستکاری یا محدود شده است. یعنی اگر نمی‌توانیم در خیابان شادی کنیم، به جایش به صورت جمعی ترقه می‌اندازیم و مردم را می‌ترسانیم و با آن خوشحال می‌شویم. این نوع رفتار بازخورد تغییراتی است که در این مراسم آیینی صورت گرفته است.

وی نبود نشاط اجتماعی را از دلایل دخیل در تغییر آیین چهارشنبه سوری عنوان کرد و گفت: ما مردم خوشحال و شادی نیستیم. مراسمی هم که می‌توانستیم در کنار آن احساس شادی کنیم بنا به دلایل مختلفی با آسیب‌هایی مواجه شده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه از مراسم چهارشنبه سوری فقط اسمی باقی مانده است، گفت: خانواده‌ها دیگر مثل گذشته با اطمینان خاطر در کوچه‌ها آتش روشن نمی‌کنند و خبری از مراسم قاشق‌زنی در سطح شهر وجود ندارد. این مراسم را نمی‌بینیم و به جای آن فقط ترقه و نارنجک و ... جایگزین شده است. در واقع می‌بینیم مراسم چهارشنبه‌سوری به سمت وسایل خطرناک هدایت شده است در حالی که باید خودمان این مراسم را به سمت مراسمی شاد هدایت می‌کردیم.

ایمانی همچنین درخصوص احیای مراسم چهارشنبه‌سوری نیز گفت: باید مراکزی همچون وزارت ارشاد و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری که در این راستا تأثیرگذار هستند به موضوع ورود کنند تا مراسم آیینی به همان شکل قدیم احیا شود اما متأسفانه به این موضوع توجهی نمی‌شود.

وی درخصوص اقدامات انجام شده برای فرهنگسازی برگزاری مراسم چهارشنبه‌سوری یادآور شد: در زمینه پیشگیری از حوادثی که اکنون در مراسم چهارشنبه‌سوری اتفاق می‌افتد کاری انجام نشده است و فقط در زمینه سوانح و سوختگی کارهایی انجام شده و به مردم اطلاع رسانی می‌شود.