مروری بر بزرگترین و مرگبارترین زلزله‌های ۱۱۰ سال اخیر ایران
تهران (پانا) - عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی گفت: طبق بررسی‌های آماری بزرگترین و مرگبارترین زلزله‌های ۱۱۰ سال اخیر ایران در مجموع ۱۴۸ هزار و ۴۷۱ کشته به جا گذاشته‌اند.
به گزارش ایسنا، حسین مهرجردی در ششمین میزگرد "زمین‌شناسی زلزله"، نخستین زلزله بزرگ و مرگبار یکصد و ده سال اخیر کشور را زلزله ۷.۴ ریشتری ۳ بهمن ۱۲۸۷ عنوان کرد و گفت: این زلزله در سیلاخور-جنوب شرق بروجرد در استان لرستان به وقوع پیوست و ۸۰۰۰ کشته بر جای گذاشت.
سپس به یکی از دیگر زلزله‌های پرتلفات کشور در ۱۰ شهریور ۱۳۴۱ اشاره کرد و توضیح داد: این زلزله ۷.۲ ریشتری که در بویین زهرا، در استان قزوین اتفاق افتاد، موجب کشته شدن ۱۲ هزار و ۲۵۵ نفر شد.
وی تصریح کرد: عامل این زلزله گسل "ایپک" با طول تقریبی ۸۵ کیلومتر و راستای تقریباً غربی-شرقی و ساز و کار فشاری بوده که در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب بویین زهرا قرار دارد.
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه روزنامه‌های سال ۱۳۵۷ از زلزله طبس به عنوان بزرگترین زلزله تاریخ ایران یاد کرده‌اند، تلفات این زلزله را ۱۹ هزار و ۶۰۰ نفر عنوان کرد و افزود: گسل عامل این زلزله به طول حدود ۸۵ کیلومتر، در عمق حدود ۱۰ کیلومتری سطح زمین واقع شده و از حدود ۱۰ کیلومتری شهر طبس نیز عبور می‌کند.
مهرجردی، وقوع زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۶.۴ ریشتر در ۷۰ کیلومتری غرب دشت بیاض و ویران شدن شهر فردوس در تاریخ ۱۰ شهریور ۱۳۴۷ را متأثر از زلزله ۷.۱ ریشتری ۲۱ ساعت قبل آن در دشت بیاض در استان خراسان دانست و اضافه کرد: این دو زلزله پیاپی نمونه‌ای از چکانش یا شلیک جنبش در یک گسل (فردوس) در اثر گسلش منجر به زمین‌لرزه‌ای در گسل نزدیک آن است که به فاصله چند ساعت رخ داد.
مهرجردی با تأکید بر اینکه پرتلفات‌ترین زلزله ۱۱۰ سال اخیر کشور، زلزله ۶.۶ ریشتری ۵ دی سال ۱۳۸۲ بم، با حدود ۴۰ هزار کشته بوده است، به مقایسه این زمین‌لرزه با زلزله ۷.۸ ریشتری سراوان پرداخت و گفت: آنچه در مورد زلزله سراوان شایان توجه است، دوری کانون زمین‌لرزه از مناطق مسکونی و خالی از سکنه بودن محل وقوع آن (نزدیک مرز ایران و پاکستان) است.
مهرجردی از جمله دلایل پرتلفات بودن زلزله بم را عمق کانونی کم (۱۳.۲ کیلومتر)، نزدیکی کانون زمین‌لرزه به مناطق مسکونی، تراکم جمعیتی زیاد، بافت قدیمی و غیرمقاوم ساختمان‌ها، زمان وقوع زلزله (زمانی که اکثر مردم خواب بوده‌اند) و جنس زمین (بیشتر آبرفتی با ذرات منفصل) برشمرد و افزود: این در حالی است که زلزله ۷.۸ ریشتری سراوان با عمق کانونی حدود ۸۰ کیلومتر که در روز اتفاق افتاد، تنها ۴۱ کشته (۴۰ نفر در پاکستان و ۱ نفر در ایران) به جای گذاشت.
وی تصریح کرد: بر طبق محاسبه، انرژی آزاد شده بر اثر رخ دادن زلزله بم معادل انرژی آزاد شده ناشی از انفجار حدود ۵۰ هزار تن ماده منفجره T.N.T است. این در حالی است که در زلزله سراوان انرژی‌ای معادل انفجار ۳ میلیون تن ماده منفجره T.N.T آزاد شده است.
عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی در خصوص زمان وقوع زلزله‌های بزرگ ۱۱۰ سال اخیر ایران، با بیان اینکه تاکنون هیچ قاعده خاصی در این رابطه پیدا نشده است، توضیح داد: از مجموع ۳۲ مورد زلزله با بزرگی بیش از ۶ ریشتر در مدت ۱۱۰ سال اخیر، ۱۷ مورد آن در روز (۵۳ درصد) و ۱۵ مورد در شب (۴۷ درصد) رخ داده است. این در حالی است که با بررسی مقایسه‌ای میزان تلفات بزرگترین زلزله‌های بزرگ ۱۱۰ سال اخیر، این نتیجه به دست می‌آید که ۸۵ درصد کشته‌ها مربوط به زلزله‌های شب و ۱۵ درصد مربوط به زلزله‌های روز بوده است.
مهرجردی همچنین به وقوع بزرگترین زلزله ثبت‌شده در تاریخ (زمین‌لرزه ۹.۵ ریشتری شیلی در می ۱۹۶۰) در روز اشاره کرد و گفت: مسلماً اگر این زلزله که بزرگترین زلزله تاریخ ژاپن بوده است (۹.۱ ریشتری سال ۲۰۱۱) در شب اتفاق می‌افتاد، تلفات بسیار بیشتری را بر جای می‌گذاشت. این نیز بیان‌گر این است که تاکنون بین روزهای سال و ساعت وقوع زمین‌لرزه هیچ الگو و ارتباطی کشف نشده است.
وی تاریخ احداث اولین ایستگاه لرزه‌نگاری در کشور را سال ۱۳۳۷ هجری شمسی بیان کرد و افزود: این ایستگاه در تهران و به منظور ثبت و تعیین محل زمین‌لرزه‌ها راه‌اندازی شد. طبق اعلام مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در حال حاضر ۱۰۸ ایستگاه لرزه‌نگاری رقمی در قالب ۲۰ شبکه لرزه‌نگاری محلی، چهار پایگاه لرزه‌نگاری تک‌ایستگاهی و یک ایستگاه درون‌چاهی در کشور فعال است.
عضو هیأت علمی جهاددانشگاهی با بیان اینکه در بازه زمانی دی ماه ۱۳۸۷ تا دی ماه ۱۳۹۶ (مدت ۱۰۸ ماه معادل ۹سال) تعداد ۹۶ هزار و ۵۱۴ زمین‌لرزه توسط مرکز لرزه‌نگاری کشوری گزارش شده است، تعداد زمین‌لرزه‌های با بزرگی بیش از ۴ ریشتر را ۱۶۱۱ مورد عنوان کرد و افزود: بر اساس این آمار تعداد متوسط زمین‌لرزه در هر ماه حدود ۸۹۴ مورد و زلزله‌های بیش از ۴ ریشتر نیز حدود ۱۵ مورد در هر ماه محاسبه شده است. این در حالی است که با توجه به موقعیت زمین‌شناسی ایران، به طور میانگین در هر سال دو زلزله بین ۶ تا ۶.۹ ریشتر و در هر ۱۰ سال دو زلزله بالای ۷ ریشتر قابل انتظار است.
وی خاطرنشان کرد: ایران در سال ۲۰۱۷ میلادی به لحاظ وقوع زلزله‌های بالای ۷ ریشتر در بین کشورهای جهان رتبه پنجم را به خود اختصاص داده است؛ به عبارتی در این سال ۸ زلزله بالای ۷ ریشتر در جهان رخ داده که مکزیک با زلزله ۸.۱ ریشتری ۸ سپتامبر در جایگاه نخست و ایران با زلزله ۷.۳ ریشتری ۲۱ آبان ۹۶ (۱۲ نوامبر) ازگله - سرپل‌ذهاب در رتبه پنجم قرار دارد.
مهرجردی کم‌خطرترین مناطق ایران به لحاظ لرزه‌خیزی را مناطق کویری و زون سنندج-سیرجان برشمرد.
مهرجردی در پایان به برخی نکات مورد توجه در طرح‌های عمرانی پرداخت و گفت: از جمله این نکات می‌توان به بررسی‌های زمین‌شناسی منطقه (بررسی نوع موادی که ساختمان روی آن قرار دارد؛ مثلاً رسوبات نرم و ناپیوسته یا سنگ‌های سخت)، بررسی‌های زمین‌ساختی (مطالعه و بررسی دقیق عوامل لرزه‌خیزی منطقه و شناخت گسل‌ها و ارزیابی فعالیت آن‌ها؛ طول، شیب و امتداد گسل، نوع گسل، سازوکار گسل)، بررسی‌های لرزه‌خیزی (تعیین زلزله با بیش‌ترین احتمال؛ بزرگترین زلزله طرح، شدت، بزرگی و مدت ارتعاشات)، اطلاع از اثرات تخریبی امواج زمین‌لرزه بر روی سازه، استفاده از مصالح مرغوب و استاندارد، نقشه مناسب، اجرا و نظارت و نهایتاً پرهیز از احداث سازه و ساختمان در نزدیکی و روی گسل‌ها در زمین‌های سست و خاک‌های رسی و نخاله‌های ساختمانی، لبه پرتگاه‌ها و زمین‌های با شیب تند و ناپایدار اشاره کرد.
ارسال دیدگاه