هشدار درباره بروز پدیده جدید ریزگردی در ایران

به گزارش روابط عمومی دانشگاه آزاد، رضا ارجمندی دانشیار گروه مدیریت محیط زیست واحد علوم و تحقیقات با بیان اینکه عدم احیاء دریاچه ارومیه منجر به فاجعه زیست‌محیطی خواهد شد، گفت: با توجه به اینکه عمق نمک موجود در دریاچه ارومیه در بخش‌هایی از آن بالغ بر ۵ متر و حجم آن حدود میلیون‌ها تن است، اگر اقدام به احیای این دریاچه نکنیم، با پدیده ریزگردهای نمکی روبرو خواهیم شد که نه تنها برای سلامت انسان و سایر موجودات زنده مخاطره‌آمیز است، بلکه تأثیر بسیار مخربی بر بخش وسیعی از محیط زیست منطقه خواهد داشت.

وی افزود: انواع بیماری‌ها نظیر بیماری‌های پوستی، ریوی، چشمی و ...، از بین رفتن پوشش گیاهی، مهاجرت پرندگان و سایر موجودات زنده منطقه و در نهایت محکومیت ۵ میلیون نفر از ساکنین پیرامون دریاچه ارومیه به مهاجرت که هزینه‌ای میلیارد دلاری در بر خواهد داشت از جمله عوارض عدم احیای دریاچه ارومیه است.

ارجمندی با بیان اینکه اگرچه بحث دریاچه ارومیه در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است، ولی مشکلات و معضلات مرتبط با آن از حدود ۱۶ سال پیش آغاز شده است، ادامه داد: در حدود ۱۶ سال قبل، ارتفاع آب دریاچه ارومیه حدود ۱۲۷۸ متر از سطح دریا بود که به مرور زمان تحت تأثیر عوامل گوناگون و در نهایت عدم توجه به معضلات این دریاچه، طی ۱۲ سال، حدود ۸ متر از ارتفاع آن کاسته و بخش جنوبی آن خشک شد.

وی با اشاره به مهم‌ترین دلایل خشک شدن بخش وسیعی از مساحت دریاچه ارومیه، اضافه کرد: اولین و مهم‌ترین عامل خشکی دریاچه ارومیه، کاهش میزان آب ورودی رودخانه‌ها به آن است. ساخت بالغ بر ۲۰ سد جدید در مسیر رودخانه‌های ورودی به دریاچه ارومیه در سه استان کردستان، آذربایجان شرقی و غربی را می‌توان مهمترین عامل در کاهش میزان آب ورودی به دریاچه دانست.

عضو هیأت علمی واحد علوم و تحقیقات، افزود: تغییر الگوی کشت و افزایش سطح زیرکشت زراعی و باغی نیز دلیل دیگری در کاهش میزان آب ورودی به دریاچه ارومیه است. جایگزینی محصولات زراعی و باغی کم‌آب‌بَر نظیر انگور، گندم و جو با محصولات پرآب‌بَر مانند سیب، گلابی، گیلاس، ذرت و چقندرقند که تا چهار برابر نیازمند آبیاری بیشتر هستند و افزایش سطح زیر کشت از ۱۵۰ هزار هکتار به حدود ۴۵۰ هزار هکتار در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، بدون شک باعث کاهش حق آب (سهم آب ورودی) دریاچه ارومیه شده است.

وی حفر بالغ بر ۲۲ هزار حلقه چاه غیرمجاز در مسیر رودخانه‌های حوزه‌های آبریز دریاچه ارومیه را عامل دیگری در کاهش حجم آب ورودی به این دریاچه عنوان کرد و افزود: خشکسالی چندسال اخیر نیز از عوامل مهمی است که در کاهش سهم آب ورودی به دریاچه ارومیه نقش ویژه‌ای داشته است.

ارجمندی با اشاره به فرآیند احیای دریاچه ارومیه توسط ستاد احیاء این دریاچه، افزود: پس از مطالعات کارشناسی در این ستاد، برنامه‌ای ۱۰ ساله برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده که از حدود ۲ سال پیش وارد فاز اجرایی شده است. بر همین اساس در ابتدای امر اقدام به جلوگیری از عقب‌نشینی و کاهش سطح آب دریاچه شد، پس از آن تا کنون با افزایش میزان حجم آب ورودی، حدود ۴۰ سانتی متر به ارتفاع سطح آب دریاچه ارومیه افزوده شده است.

وی ادامه داد: برای احیای کامل دریاچه ارومیه نه تنها مسئولان بلکه خود مردم نیز باید مشارکت داشته باشند، انجمن‌های مردم‌نهاد می‌توانند در این حوزه کمک شایانی کنند. همچنین تغییر الگوی کشت، کاهش سطح زیرکشت، خرید حقابه برخی از کشاورزان، کاهش تعداد حلقه‌ چاه‌ها و از همه مهمتر تأمین منابع مالی ... از جمله برنامه‌هایی است که باید در راستای احیاء دریاچه ارومیه درنظر گرفته شود.

ارجمندی با اشاره به اهمیت محیط زیست در سلامت و زندگی تمامی موجودات زنده، اضافه کرد: یکی از مهمترین اقداماتی که باید برای حفظ محیط زیست در نظر گرفته شود، تأمین سهم آب (حقابه) آن است، متأسفانه هرگاه سخن از آب و میزان مصرف آن به میان می‌آید، هیچ سهمی برای محیط زیست درنظر گرفته نمی‌شود. بر اساس محاسبات صورت گرفته سالانه حدود ۱۳ میلیارد متر مکعب سهم آب محیط زیست است.

وی خاطرنشان کرد: امیدوارم تمامی اقشار جامعه خود را در قبال حفاظت از محیط‌زیست مسئول بدانند. همه مردم حق زندگی در محیط زیست سالم را دارند و این مهیا نخواهد شد مگر با مشارکت تک تک افراد جامعه.