نزاع آذربایجان و ارمنستان در قره باغ به سمت فراگیر شدن یک جنگ نمی رود

حسن بهشتی پور کارشناس اوراسیا با اشاره به پیشینه تاریخی بحران قره باغ میان دو کشور همسایه آذربایجان و ارمنستان به خبرنگار سیاسی پانا گفت: درگیری ها بر سر قره باغ بحران ریشه ای است که از سال ۱۹۸۸ و ۳ سال پیش از فروپاشی شوروی آغاز شده است. آن زمان و در سایه اصلاحات گورباچف در شوروی، عده ای از ارامنه قره باغ شورش کردند.

وی ادامه داد: اکثریت مردم ساکن در منطقه قره باغ ارمنی هستند و از آنجا که این منطقه در آذربایجان واقع بود، مردم آن خواهان آن بودند که زیر نظر ارمنستان بروند و بحران از اینجا آغاز شد. اما چون مرزهای ۱۸گانه شوروی در پیمان آلماتی به رسمیت شناخته شد و همه کشورها بر حفظ آن تاکید داشتند، بر این اساس قره باغ همچنان جزئی از آذربایجان باقی ماند و این موضوع حل نشد.

این تحلیل گر مسائل بین الملل به منازعات اولیه میان آذربایجان و ارمنستان در سال ۱۹۹۱ اشاره و اظهار کرد: در این سال شبه نظامیان ارمنی -با کمک ارتش ارمنستان- شورش کردند و علاوه بر قره باغ بخشی از خاک آذربایجان را که حدود ۲۰ درصد اراضی این کشور می شد، به تصرف خود درآوردند. در این وضعیت و در شرایط آتش بس بود که گروهی برای حل بحران با عنوان گروه مینسک (Minsk) در سال ۱۹۹۴ تشکیل شد تا تلاش برای حل و فصل مسائل صورت گیرد.

بهشتی پور در تحلیل عوامل برای باقی ماندن این بحران ۲۸ ساله سه مورد را برشمرد که اولین آن نبود توانایی اجماع در دستیابی به یک راه حل برای تامین منافع بازیگران داخلی این بحران است. وی در این خصوص گفت: کشورهای ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ساکنان قره باغ هنوز نتوانسته اند روی یک مدل توافق کنند که بتواند منافع همگی شان را برآورده کند.

وی در ادامه این گفت و گو افزود: ارامنه قره باغ می گویند باید به حقوق ارامنه توجه شود و چون این مساله صورت نگرفته، آن ها برانگیخته شده اند. استدلال آن ها این است که ما ۹۰ درصد جمعیت منطقه را تشکیل می دهیم و حق داریم سرنوشتمان را خودمان تعیین کنیم؛ آن ها اعتقاد دارند می توانند مانند جمهوری خودمختار آبخازیا در گرجستان، یک کشور مستقل تشکیل دهند.

او در ادامه از جانب جمهوری آذربایجان نیز به بیان استدلال پرداخت و بیان کرد: از طرفی برای کشور آذربایجان حفظ تمامیت ارزی کشورش مهم است و مردم و دولت این کشور اعتقاد دارند که صرف برگزاری یک همه پرسی نمی تواند بخشی از خاک یک کشور را مستقل کرد.

بهشتی پور در ادامه این تحلیل، دلیل دوم حفظ بحران در این منطقه را بازیگران خارجی مانند امریکا، روسیه، فرانسه و ترکیه عنوان و تصریح کرد: این ها نیز نمی توانند به مدلی مشترک برای تامین منافعشان برسند و این مساله سبب شده تا حل و فصل آن به درازا بکشد.

این کارشناس اوراسیا فقدان توجه سازمان های بین المللی از جمله سازمان امنیت و همکاری اروپا، گروه مینسک و شورای امنیت سازمان ملل و رها کردن این مساله به عنوان یک بحران را در حل این موضوع موثر دانست و ضرورت همکاری های بیشتر نهادهای بین المللی را برای حل و فصل این مساله مهم تلقی کرد.

بهشتی پور در بخش دیگری از این گفت و گو به وضعیت داخلی جمهوری آذربایجان و ارتباط آن به باز شدن زخم بحران قره باغ اشاره و خاطرنشان کرد: با کاهش فاحش قیمت نفت و بودجه این کشور، دولت آذربایجان در اداره کشور دچار معضل اساسی شده است و می توان این گونه تحلیل کرد که دولت علی اف که در یک بحران بزرگ اقتصادی به سر می برد، با ایجاد این تحرک سعی کرده افکار عمومی و ملی را تهییج و به سمت مسائل ملی منسجم و کنترل کند.

او اضافه کرد: علی اف مشروعیت داخلی سیاسی خود را به دلیل سرکوب اسلام گراها و ندادن اجازه فعالیت به غرب گرا به خطر انداخته است و می توان در این شرایط به بهره برداری های سیاسی و تبلیغاتی دولت آذربایجان از این ماجرا اشاره کرد؛ بر این اساس باید گفت این نزاع ها به سمت فراگیر شدن یک جنگ نمی رود.

این کارشناس خاورمیانه در خاتمه به ضرورت نشان دادن واکنش از سوری نهادهای بین المللی همچنین ایران تاکید کرد و گفت: باید ابتکارهای سریعی در این خصوص صورت گیرد و پیشنهاد می شود، با توجه به اثر گذاری شرایط هر یک از کشورها بر امنیت همسایگان، وزارت امور خارجه کشورمان و شخص وزیر نیز وارد عمل شوند.