30درصد جنگل‌های بلوط خشک شدند/ ایلام در شرایط بحرانی

این ناحیه با مساحتی حدود ۱/۶ میلیون هکتار از کیلومتر ۲۵ پیرانشهر به سردشت در استان آذربایجان غربی شروع و به شهرستان فیروزآباد فارس ختم می شود. جنگل های این ناحیه در استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، اصفهان، کهکیلویه و بویر احمد و قسمتی از استان فارس پراکنده هستند. البته علاوه بر استان های فوق هنوز بقایای گونه اصلی زاگرس یعنی بلوط در استان های همدان و مرکزی رویش دارد که دلیل قابل مشاهده ای بر گستره وسیع تر جنگل های زاگرس از گذشته تا به امروز است.

در واقع بلوط مهمترین و فراوانترین گونه‌ درختی موجود در غرب کشور، به ویژه در منطقه زاگرس محسوب می‌شود.

ایلام دارای بیشترین سطح خشکیدگی درختان بلوط

اما بر اساس آخرین آمار و بررسی های صورت گرفته در استان های زاگرس نشین کشور بالغ بر ۱ میلیون هکتار از سطح جنگل های زاگرس تاکنون خشکیده و یا در معرض خشکیدگی است. این سطح خشکیدگی عمدتا در استان های ایلام، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه، فارس، چهارمحال و بختیاری و خوزستان پراکنده شده به طوری که ایلام ۶۴۱ هزار هکتار از این سطح خشکیدگی را به خود اختصاص داده و دارای شرایط بحرانی در این زمینه و چالش زیست محیطی است.

در استان لرستان نیز به عنوان دومین استانی که بیشترین آسیب را از این ناحیه دیده، گستره ای به وسعت ۵۶۰ هزار هکتار یعنی ۵۰ درصد جنگل های این استان خشکیده است و این بیماری تاکنون به مرگ ۸۰ هزار اصله بلوط انجامیده است. با این همه تا کنون هیچ راهکار جدی برای مقابله با پدیده زوال درختان بلوط ارائه نشده است.

در شهر سردشت که جنگل های بلوط شمال غرب از آن آغاز می شود و مهم ‌ترین عامل سرسبزی اش، د‌‌‌رختان بلوط هستند نیز شاهد تخریب درختان بلوط هستیم که به گفته رئوف آذری فعال محیط زیست، بلوط برای مردم کرد، نماد و سمبل پایداری و مقاومت است که برای جایگزینی آن غرس نهال بلوط پیشنهاد شده است.

این فعال محیط زیست درخصوص عوامل تأثیرگذار در تخریب جنگل ‌های بلوط به خبرنگار پانا می گوید: عوامل طبیعی و انسانی را می توان در تخریب جنگل های بلوط اثرگذار دانست. در بین عوامل طبیعی، فرسایش خاک، طوفان و سرمای شدید یا آفات جنگلی حیات این درختان را با چالش روبرو می کند. از طرفی عوامل انسانی نیز به شیوه ‌های گوناگون بیش از عوامل طبیعی روند تخریبگری را دنبال کرده است.

تخریب یک سوم درختان بلوط در سردشت

رئیس سابق دانشگاه آزاد سردشت با اشاره به اینکه حدود 100 هزار هکتار از جنگل های بلوط در منطقه سردشت واقع شده است، بیان می کند: حدود یک سوم از این جنگل ها در تخریب و آتش سوزی و آفت زغالی از بین رفته است. در پی این مساله ایده ای به نام چالش بلوط در سطح استان مطرح شد که هم اکنون این ایده در سطح جهانی و به چهار زبان دنیا ترجمه شده است. متأسفانه امسال وسعت آتش سوزی و تخریب ها در منطقه سردشت به حدی زیاد بود که اگر این روند ادامه یابد 10 سال آینده جنگل بلوطی در منطقه باقی نمی ماند، در حالی که جنگل های اینجا جزو سرسبز ترین جنگل های زاگرس هستند.

طرح احیا، غنی‌ سازی و بازسازی، جنگل ‌ها و مراتعی که از عوامل چون آتش‌ سوزی، خشک‌ سالی، آفت، ریزگردها و سایر عوامل آسیب‌ دیده اند در دستور کار نهادهای مربوطه قرار دارد که با اجرای عملیاتی چون نهال و بذرکاری، سرشاخه زنی، هرس، بریدن قسمت ‌های خشک و بیمار احیا و بازسازی می ‌شود.

آذری با بیان اینکه در منطقه سردشت در سال گذشته 5 هزار دانه بلوط کاشته شد، می گوید: طرح دانه کاری بلوط از سال گذشته آغاز شده و هم اکنون ادامه دارد.

از طرفی طرح جنگلانه در کشور مطرح شده که یک طرح ملی با هدف احیاء و بازیابی جنگل ‌ها و مراتع مخروبه نقاط مختلف کشور است و بنا دارد در تمامی مناطقی که دارای پوشش جنگلی است اجرا شود. البته رئوف آذری درباره این طرح تصریح می کند: فعالیت های مدنی در رابطه با چالش بلوط به سایر انجمن ها زیست محیطی کشیده و بسترساز ایده جنگلانه شد اما ما نیازمند حمایت NGO ها هستیم تا بتوانیم جنگل ها را احیاء کنیم.

نقش نهادهای مدنی و دولتی در حمایت از چالش بلوط

او درباره نقش نهادهای مدنی و دولتی در حمایت از چالش بلوط نیز می گوید: نهادهای مدنی با تشکیل کمپین‌های حمایتی و تشویق اعضایشان به ایجاد لینک‌های منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی می‌توانند نقش بی‌بدیلی ایفا کنند و از طرفی نهادهای دولتی و به ویژه سازمان حفاظت از محیط زیست، جنگل‌ها و مراتع کشور، شهرداری‌ها و هلال احمر با بسیج امکانات و نیز وزارتخاهای علوم و راه و شهرسازی و کشور و امور خارجه و اطلاعات نیز با حساسیت‌زدایی و برقراری لینک‌های اداری در حوزه‌ی ملی و بین‌الملل می‌توانند ایفاگر نقش بی‌بدیل و حمایتی باشند.

این فعال حوزه محیط زیست با ابراز تأسف از رابطه ادارات و فعالان مدنی توضیح می دهد: متأسفانه ارتباطات بر پایه اعتماد نیست و این مساله به فعالیت های مدنی ضربه می زند، بنابراین باید اقدامی شود که منجر به اعتمادسازی شود. اگر قرار است دریاچه ها و تالاب ها و جنگل های ما خشک شود همه شهروندان متضرر می شوند و همه ما در برابر حفاظت از طبیعت مسئول هستیم.

همچنین توکلی کارشناس منابع طبیعی درباره ضرورت احیاء جنگل های بلوط به خبرنگار پانا می گوید: کمیته ای در رابطه با حفظ جنگل های بلوط در منابع طبیعی تشکیل شده که یکی از اولویت ‌های این کمیته، بررسی عوامل موثر در بحران زوال و خشکیدگی بلوط است که با استفاده از روش‌ های زیست ‌فناوری می توان به احیاء این جنگل ها کمک کرد.

به گفته او، حفظ و ارزیابی ذخایر ژنتیکی و ایجاد بانک ژنی بلوط با استفاده از روش ‌های زیست ‌فناوری و بررسی زوایای مختلف کنترل آفات قارچ، حشره و...درختان بلوط مد نظر قرار دارد.

30 درصد جنگل‌های بلوط خشک شده است

توکلی معتقد است: بی ‌توجهی ‌به احیاء درختان بلوط در کنار خشکسالی و آتش ‌سوزی آن ها به نابودکردن جنگل ‌های بلوط منجر می شود. به طوری که 30 درصد از جنگل های بلوط خشک شده و در استان ایلام این رقم بیش از 50 درصد اعلام شده است.

اما عباس قائید رحمت نماینده مردم لرستان در مجلس نیز که از وضعیت جنگل های بلوط در این منطقه ابراز نگرانی می کند به خبرنگار پانا می گوید: شرایط فعلی جنگل های بلوط باعث شده تا 18 میلیون درخت بلوط و بنه خشک شود. از طرفی طرح‌ های انتقال آب بین حوزه ‌ای، جاده ‌سازی ‌ها و استقرار غلط شهرک‌ های صنعتی در این مناطق موجب تشدید پدیده خشکی بلوط ‌ها می شود.

او همچنین می افزاید: اقدامات احیایی برای این درختان در استان های مربوطه در حال اجراست تا از ابتلای سایر درختان به بیماری آفت زغالی جلوگیری شود. برای جلوگیری از ادامه روند نابودی جنگل‌ های بلوط و مدیریت صحیح جنگل ‌ها هنگام خشکسالی و تغییر جمعیت اقلیمی، باید مدیریت اکوسیستم‌ های جنگلی را به صورت یکپارچه و متناسب با تغییرات اقلیمی اعمال شود.

به گفته این نماینده مجلس، برای احیاء و نجات جنگل ها نیاز به نگاه فرابخشی و تهیه و تدوین برنامه اقدام ملی کوتاه، میان و بلند مدت داریم که این مساله با همراهی و تعامل کلیه دستگاه ها و نهادهای مسئول میسر می شود.

همانطور که گفته شد امروزه رویشگاه های جنگلی زاگرس تحت تاثیر عوامل مخرب متعددی قرار گرفته که ادامه چنین روندی تا چند سال آینده مطمئنا سبب نامناسب شدن شرایط زیست گونه ها شده و انهدام کلی گونه های گیاهی و جانوری را در پی خواهد داشت، علاوه بر این باید در زمینه اقدامات جهت فرهنگ حفاظت و حمایت از منابع طبیعی به ویژه در سطح مدارس کوشید.