چرایی تعطیل نشدن ادارات در روزهای خاکستری پایتخت

تهران از ابتدای سال ۹ روز هوای پاک، ۱۷۹ روز هوای قابل قبول، ۶۲ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس جامعه و ۸ روز هوای ناسالم برای همه افراد داشته است. عدد روزهای آلوده در تهران با سرد شدن هوا رو به افزایش است. در حالی پایتخت‌نشینان در این شرایط زندگی می‌کنند که تنفس انواع و اقسام آلاینده‌ها آسیب‌های بعضا جبران‌ناپذیری را برای سلامت آنان در پی دارد. از طرفی 6 سال است که قانون هوای پاک تصویب شده اما هنوز بسیاری از مواد آن اجرایی نشده این در حالی است که بر اساس این قانون 18 دستگاه مکلف هستند که هر یک به‌ تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور انجام دهند، آن هم در شرایطی که کیفیت هوای تهران وضعیت خوبی ندارد و امروز(14 آذر) ششمین روز پیاپی آلودگی هوا در تهران است و کیفیت هوا در شرایط ناسالم قرار دارد و طبق پیش‌بینی سازمان هواشناسی آلودگی هوا در کلانشهرها همچون تهران تا ظهر فردا چهارشنبه ادامه دارد.

در این روزهای آلوده، جلسات کارگروه اضطرار آلودگی هوا به رسم هر ساله تشکیل شده است و مدیران، نسخه همیشگی تعطیلی مدارس و محدودیت برخی فعالیت‌ها را تجویز کرده‌اند. در آخرین جلسه کارگروه نیز که روز گذشته برگزار شد، اعضای کارگروه با دورکاری یک سوم از کارمندان دولت با اولویت زنان باردار و بیماران قلبی موافقت کرده‌اند. البته امسال نیز همچون سال گذشته آموزش تعطیل نشده و فعالیت مدارس به‌صورت غیرحضوری و در شبکه شاد دنبال می‌شود اما واقعیت این است که موضوع تشدید آلودگی هوا و غلظت آلایندگی‌ها تأثیر بسیاری بر بخش‌های مختلف جمعیتی می‌گذارد ولی فقط به تعطیلی مدارس پرداخته می‌شود. با این حال تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها و ایجاد محدودیت‌های زمانی و مکانی در شرایط اضطراری، به اذعان رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست صرفا یک اقدام عاجل باهدف کاهش مواجهه شهروندان با خطرات بهداشتی و پیشگیری از تشدید آلودگی هوا است نه یک اقدام اساسی برای حل مساله.

محمد حیدری، کارشناس محیط‌زیست با اشاره به فعالیت کمیته اضطرار آلودگی هوا به پانا می‌گوید: تعطیلی مدارس و اماکن دیگر بر اساس دستورالعمل‌های قانونی و در قالب کمیته اضطرار آلودگی هوا انجام می‌شود که این کمیته به ریاست استاندار تشکیل می‌شود و در این کمیته نهادهایی چون محیط‌زیست، هواشناسی، دانشگاه علوم پزشکی، اداره کل مدیریت بحران و آموزش‌وپرورش عضو هستند. تعطیلی‌ها بر اساس تصمیم فردی نیست و بر اساس شاخص آلاینده‌های هوا هستند که میزان تعطیلات و مقاطع و دستگاه‌ها را مشخص می‌کنند.

شاخص کیفیت هوا (AQI) به پنج دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شود. بر اساس این تقسیم‌بندی از عدد صفر تا ۵۰ هوا پاک، از ۵۱ تا ۱۰۰ هوا قابل قبول(سالم) یا متوسط، از ۱۰۱ تا ۱۵۰ هوا ناسالم برای گروه‌های حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰ هوا ناسالم برای همه گروه‌ها، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ هوا بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰ شرایط کیفی هوا خطرناک است. حیدری می‌گوید: در شرایطی که هوا در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشته باشد، عموم مردم باید از هرگونه فعالیتی که منجر به آلودگی هوا شود، خودداری و با رعایت نکات بهداشتی، از وسایل نقلیه استفاده کمتری کنند. در شرایط هوای بسیار ناسالم، علاوه بر انجام موارد ذکرشده، باید از ورزش‌های همگانی در فضای آزاد و از هرگونه تردد خودروهای شخصی و دولتی خودداری شود. تعطیلی واحدهای صنعتی و تجاری اثرگذار بر تشدید آلودگی هوا که در محدوده شهر مستقر هستند نیز از دیگر مواردی است که در شرایط هوای بسیار ناسالم اعمال می‌شود.

در چه شرایطی باید شهر را تخلیه کرد؟

این کارشناس محیط‌زیست در پاسخ به این سوال که در چه شرایطی باید شهر را تخلیه کرد، می‌گوید: وقتی میزان شاخص آلودگی هوا به شرایط بسیار خطرناک رسید، همان شرایطی است که دیگر حتی خانه ها نیز امن نیستند و باید به مناطق دیگر عزیمت کنند.

او همچنین درباره اینکه چرا با تداوم آلودگی هوا ادارات تعطیل نمی‌شوند، می‌افزاید: بر اساس دستورالعمل آیین‌نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۳ قانون هوای پاک تنها درصورتی که شاخص کیفیت هوا بین ۲۰۱ تا ۳۰۰ باشد، ادارات تعطیل می‌شوند و اکنون به دلیل اینکه شاخص به این میزان نرسیده فقط غیرحضوری شدن مدارس در دستور کار قرار گرفته است.

چرا تهران در روز‌های آلوده تعطیل نشد؟

علیرضا فخاری، استانداری تهران با اشاره به آلودگی هوا در استان تهران و نحوه تصمیم‌گیری پیرامون صدور دستور تعطیلی مدارس می‌گوید: براساس قانون هوای پاک، کارگروهی با حضور همه دستگاه‌های متولی که وظیفه و ابزار کنترل آلودگی را دارند، تشکیل و بر اساس استعلاماتی که از اعضای کارگروه اخذ می‌شود، درباره تعطیلی تصمیم‌گیری خواهد شد.

او با بیان اینکه تصمیمات براساس شاخص‌های دریافتی از ایستگاه‌های کنترل آلودگی هوا اتخاذ می‌شود، می‌افزاید: گاهی ممکن است هواشناسی شرایط ناپایدار، غیرثابت و سیال را پیش‌بینی کند که آلودگی را با خود می‌برد، لذا تصمیم‌گیری‌ها نیز باید بر اساس گزارش هواشناسی انجام شود.

استاندار تهران ادامه می‌دهد: دستور تعطیلی مدارس و در ادامه آن سایر دستگاه‌های اداری در آخرین مرحله و در صورت افزایش آلایندگی صادر می‌شود. در صورت تعطیلی ناگهانی مدارس خانواده‌هایی که شاغل هستند و امکان همراهی فرزندان خود در خانه را ندارند، دچار بلاتکلیفی می‌شوند.

لزوم تعطیلی ادارات در آلودگی هوای تهران

سید محمدآقامیری، رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران در جلسه اخیر شورای شهر تهران با انتقاد از تعطیلی مدارس تهران تاکید می‌کند: این چه کار اشتباهی است که در اولین اقدام مدارس را تعطیل می کنند؟ ما تجربه اشتباهی در دوران کرونا شاهد بودیم که به افت تحصیلی منجر شد و از کمیته اضطرار درخواست داریم دست از این کار بردارد.

همچنین مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران می‌گوید: تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج و فرد، شاید تأثیر موقتی داشته باشد ولی در طولانی‌مدت اثرگذار نخواهد بود. لذا با توصیه وزارت صمت مقرر شد ۲۰۰۰ اتوبوس وارداتی باوجود هزینه دو برابری نسبت به اتوبوس‌های گازسوز، برقی باشند، با این اقدامات می‌توان امیدوار بود تا از آلودگی کاسته شود؛ البته اگر مردم نیز همراهی کرده و از خودروهای شخصی استفاده نکنند.

نوسازی اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها، ارتقای استاندارد خودروها و موتورسیکلت‌ها، اصلاح سوخت نیروگاه‌ها، اسقاط خودروهای فرسوده، ‌ممنوعیت تولید موتورسیکلت‌های کاربراتوری، الزام انجام معاینه فنی از جمله اقداماتی است که طبق قانون هوای پاک باید اجرا شود اما بسیاری از این موارد قانونی یا ناقص اجرا می‌شود یا اجرای آن مسکوت مانده و اقدام خاصی صورت نگرفته است و اگر قانون به درستی اجرا می‌شد، کیفیت هوا در این شرایط قرار نمی‌گرفت. در عین حال هرچند که ابتدایی‌ترین راه‌حل برای حفظ سلامت شهروندان در هر کشوری، تعطیلی یک‌روزه یا پیاپی است اما کاهش آلودگی نیازمند اقدامات و اجرای برنامه‌های بر زمین‌مانده از جمله قانون هوای پاک است تا بتوان آلودگی هوا را مدیریت کرد.