پانا گزارش می دهد؛
جوانانی با رویای خاطرات مدرسه
مرکز آمار ایران: آمار بازماندگان از تحصیل سال گذشته ۱۰.۷۱ درصد از دانش‌آموزان بود/معصومه نجفی: برای تک تک دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شخص پیگیری کننده تعیین شد
تهران(پانا) - ساماندهی «بازماندگان از تحصیل» همواره موضوعی نگران‌کننده برای مسئولان آموزش و پرورش و افکار عمومی بوده است، نوجوانانی که به هر دلیل در سنین کودکی و نوجوانی از مدرسه بازمانده‌اند، شاید به اقتضای سن خود چندان اهمیتی به این حق قانونی ندهند؛ اما در بزرگسالی درمی‌یابند که از بزرگترین نعمت که همانا دانش و یادگیری است، محروم مانده‌اند. چالشی که بارها درباره آن صحبت و چاره‌اندیشی شده، اما هنوز هم در مناطق مختلف کشور افراد زیادی وجود دارند که با وجود میل باطنی از تحصیل محروم هستند.
هر ساله آمارهای متفاوتی از بازماندگان از تحصیل توسط دستگاه های مختلف اعلام می‌شود، آماری که شاید همیشه قابل اعتماد و دقیق نباشد، اما همین تعداد هم باید مورد بررسی دقیق علمی قرار گرفته و دلایل اصلی آن استخراج و در نهایت به راهکار عملی منجر شود. در عصر کنونی با توجه به دسترسی همگان به وسایل و امکانات مختلف آموزشی، اما همچنان به دلایل مختلف اقتصادی و فرهنگی، دانش آموزان زیادی از تحصیل محروم می‌مانند، ازاین رو این معضل باید به گونه‌ای مدیریت شود که هر کسی در هر شرایط زندگی و موقعیت جغرافیایی امکان تحصیل داشته باشد.
وزارت آموزش و پرورش هر سال پس از گذشت چند ماه از سال تحصیلی آمارهایی را اعلام و دلایل این امر را شرایط فرهنگی، فقر، ازدواج زودهنگام، تعصبات قومی و دوری مسافت خانه تا مدرسه عنوان می‌کند. جدیدترین آمارهای آموزشی در ایران نشان می‌دهد در سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ نرخ باسوادی در نقاط شهری و روستایی دارای روند افزایشی بوده به طوری که نرخ باسوادی در کل کشور از ۸۷.۹ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۹۰.۴ درصد در سال ۱۴۰۱ رشد کرده است.
پسران بیشتر ترک تحصیل کرده اند
مرکز آمار ایران در جدیدترین داده‌های آماری خود برگرفته از آمارهای وزارت آموزش و پرورش درباره نرخ ترک تحصیل دانش‌آموزان نیز آمارهایی به تفکیک مقطع تحصیلی و جنسیت ارائه کرده است که در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ در دوره ابتدایی این نرخ ۱.۲۰ درصد، متوسطه اول ۵.۴۷ درصد و متوسطه دوم ۴.۰۴ درصد اعلام شده است. در این آمارها در دوره ابتدایی تغییر چندانی در وضعیت ترک تحصیل در میان دختران و پسران نیست، اما در دوره متوسطه اول دختران ۴.۳۳ و پسران ۶.۵۴ درصد، در دوره متوسط دوم نیز ترک تحصیل در میان دختران با نرخ ۳.۵۶ و پسران ۴.۵۰ درصد نشان داده شده است.
معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش نیز با بیان اینکه طبق آخرین آمار مرکز پژوهش‌های مجلس در سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ بیش از ۹۰۰ هزار دانش‌آموز از تحصیل بازماندند، اما در سال جاری تنها در مقطع ابتدایی ۱۶۰ هزار کودک به مدرسه نرفتند، گفت: «روند بازماندگی از تحصیل در پنج سال اخیر یکسان بوده است، اما داده‌های مرکز آمار ایران این موضوع را تایید نمی‌کند. بر اساس این آمار، بازماندگان از تحصیل در مقطع ابتدایی در سال تحصیلی ۹۶- ۱۳۹۵، ۱۶۱ هزار و ۸۶۷ نفر بودند اما این رقم در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به ۲۱۰ هزار و ۲۲۱ نفر افزایش پیدا کرد.»
۷۰ درصد ترک تحصیل کرده‌ها از پایین‌ترین دهک‌ها هستند
۷۰درصد از کسانی که مجبور به ترک تحصیل شده‌اند مربوط به دهک‌های درآمدی یک تا پنج، یعنی پایین‌ترین دهک‌ها هستند. این در حالی است که در سال تحصیلی ۱۴۰۲ـ ۱۴۰۱ سامانه‌ای برای شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل با عنوان سامانه شهید محمودوند طراحی شد. در آن زمان یعنی مهرماه ۱۴۰۱ این سامانه آمار کودکان بازمانده از تحصیل مقطع ابتدایی یعنی بازه ۶ تا ۱۱ سال را ۲۰۴ هزار نفر نشان می‌داد که به گفته مسئولان، وزارت آموزش و پرورش برای تک تک این ۲۰۴ هزار نفر شخص پیگیری کننده در استان‌ها قرار داده است که نجفی پازوکی در خصوص روند احصای دقیق آمار بازماندگان از تحصیل گفت: «اسامی افراد بین ۶ تا ۱۱ سال را از ثبت احوال گرفتیم و آمار ثبت احوال را با سامانه دانش آموزی سیدا مقایسه کردیم. در واقع آماری که در ثبت احوال وجود داشت، اما در سامانه سیدا ثبت نام نشده بود، آمار بازمانده از تحصیل محسوب می‌شد که همان رقم ۲۰۴ هزار نفر بود. در واقع این ۲۰۴ هزار نفر در سن مدرسه بودند اما در مدارس ثبت نام نکرده بودند.»
معاون ابتدایی وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: «ما برای تک تک این افراد یک شخص پیگیری کننده از طرف استان‌ها تعیین کردیم که آن شخص یا از معلمان و یا از میان افراد محلی انتخاب شده بود که به آدرس دانش آموز مراجعه می‌کرد تا ببیند این دانش آموز چرا در مدرسه ثبت نام نکرده است. در این فرآیند متوجه شدیم همه این آمار ۲۰۴ هزار نفر بازمانده از تحصیل نیستند. تعدادی از این افراد مهاجرت کرده و از ایران رفته‌اند، تعدادی بیماری صعب العلاج دارند و مریض هستند، تعدادی فوت کرده‌اند و تعدادی در مدارس دیگر مثل مدارس خاص که آمار آن در سامانه سیدا ثبت نمی‌شود مشغول تحصیل هستند.»
برای جذب دانش آموزان بازمانده از تحصیل بسته‌های حمایتی و آموزشی طراحی کردیم
نجفی پازوکی با بیان اینکه سال گذشته در مرحله شناسایی و امسال در مرحله جذب این دانش آموزان اقدام می‌کنیم، افزود: «برای جذب این دانش آموزان بسته‌های حمایتی و آموزشی طراحی کردیم. در واقع تاکید ما بر حضور فیزیکی دانش آموز در مدرسه نیست؛ بلکه به هر نحوی این دانش آموز باید آموزش را دریافت کند. در همین راستا جلسات متعدد با نهادهای مختلف از جمله سازمان آموزش و پرورش استثنایی، کمیته امداد، سازمان امور عشایر، وزارت بهداشت و... داشته‌ایم. حتی ما در زمینه کودکان بازمانده از تحصیل اتباع غیر ایرانی هم ورود کردیم و جلساتی با پلیس مهاجرت داشتیم.
ماموریت ذاتی آموزش و پرورش فراهم کردن دسترسی به آموزش برای همه کودکان است
در این راستا در‌می یابیم که ماموریت ذاتی وزارت آموزش و پرورش فراهم کردن فرصت‌های دسترسی به آموزش برای همه کودکانی است که در این سرزمین هستند و این موضوع فقط شامل حال کودکان ایرانی نمی‌شود. در این مسیر مشکلات اقتصادی و خانوادگی از مهم‌ترین علل بازماندن کودکان از تحصیل است و آموزش و پرورش باید با بررسی مشکلات اقتصادی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل، شرایط را برای حضور کودکان در مدارس فراهم کند؛ چرا که چتر آموزش و پرورش ایران بسیار گسترده است.
به گفته مسئولان آموزش و پرورش جمعیت کل دانش‌آموزان در این سال تحصیلی حدود ۱۵ میلیون و ۳۷۶ هزار نفر عنوان شده است. با این حساب، حدودا از هر ۱۶ دانش‌آموز در این سال تحصیلی یک نفر ترک تحصیل کرده است. به‌گونه‌ای که طبق آمار مرکز داده‌های باز ایران (IOD) این نسبت در بین دانش‌آموزان دختر یک به ۱۱ است، یعنی از هر ۱۱ دختر دانش‌آموز یک نفر مجبور به ترک تحصیل شده است و نگارنی زیاید برای انها وجود دارد. این مساله در میان خانواده‌هایی که تمایل به ادامه تحصیل فرزندان خود به ویژه دختران ندارند تحت تاثیر مواردی مختلفی از جمله اعتقادات قومی و محلی است.
از این رو باید علل موانع تحصیلی و بازماندگی از تحصیل هر دختر به شکل خاص با روش مصاحبه و پرسشنامه مشخص و به عبارتی علل ترک و بازماندگی از تحصیل دختران شناسایی شود. بعد از بررسی علل و موانع ترک و بازماندگی از تحصیل دختران باید با کمک خانواده‌ها و خود آنها و کارشناسان منطقه‌ای، راهکاری برای بازگرداندن دختران به تحصیل پیدا شود. در این میان ازدواج زودهنگام دختران یکی از دلایل و موانع بازماندن آنها از تحصیل است و دانش‌آموزان دختر بازمانده از تحصیل باید تحت حمایت دولت قرار گیرند.
ناآگاهی خانواده ها منجر به ترک تحصیل بیشتر دانش‌آموزان می‌شود
یک دختر کودک یا نوجوان ممکن است به دلیل اجبار خانواده همسر و سپس مادر شود؛ عناوینی که به‌دلیل فقر فرهنگی و ناآگاهی خانواده نصیب این کودکان می‌شود. افراد خانواده هرگز گمان نمی‌کنند که با اتخاذ این تصمیم چه اثرات مخربی بر فرزندان خود می‌گذارند. در نهایت، سرنوشت و آینده این کودکان در دست خانواده‌های آنهاست، بنابراین باید خانواده‌ها را از عواقب ناپسند تصمیم خود آگاه کرد، در برخی خانواده‌ها به‌ویژه در شهرهای کوچک، کودکان پسر بازوی کار خانواده محسوب می‌شوند، به عنوان مثال در فصل برداشت محصول کشاورزی، این کودکان باید در کنار خانواده‌ها باشند که شاید انعطاف‌پذیری در زمان و مکان آموزش بتواند این مسئله را حل کند یا در برخی استان‌ها به دلیل تعصباتی که وجود دارد، ممکن است دخترانشان را به مدارس مختلط یا جایی که معلم خانم ندارد، نفرستند. از سویی دیگر نبود مدرسه کافی در روستاها برای دختران مقطع متوسطه، عامل دیگری برای ترک تحصیل دختران است؛ چرا که یا مدرسه مقطع بالاتر در روستا نیست یا باید چند ده کیلومتر برای تحصیل هر روز به شهر بروند که خانواده های زیادی حاضر نیستند دختران خود را هر روز به مناطق شهری بفرستند و ناگزیر آن دختر مجبور به ترک تحصیل می شود.
در این میان شناسایی این کودکان، توجیه خانواده برای ضرورت حضور آنها در کلاس درس و همچنین ایجاد مدارس برای کودکان بازمانده از تحصیل باید از جمله اهداف آموزش و پرورش دانسته شود؛ چرا که این مسئله بسیار حائز اهمیت است و باید برای آن برنامه ریزی‌های ویژه‌ای شود تا دیگر کودک و دختر بازمانده از تحصیل نداشته باشیم. شاید با تصویب قوانین لازم، آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی خانواده‌ها، این امکان وجود داشته باشد که ما بتوانیم از طریق تغییر نگرش و رفتار والدین، فرصتی را برای حضور دختران در مدرسه ایجاد کنیم.
خبرنگار: عطیه چوپانی
ارسال دیدگاه