اجرای سند تحول بنیادین پس از یک دهه غفلت

بهنام آقاجانلو - سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، یک سند تحولی و چندساحتی است که به تمام ابعاد و زوایای تعلیم و تربیت کشور پرداخته و پس از بررسی‌های کارشناسی فراوان در سال 1390 به تصویب نهایی شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید و جهت اجرا ابلاغ شد. در بخشی از مقدمه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آمده است: «تحقق ارزش‌ها و آرمان‌های متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه‌جانبه در تمام ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و اقتصادی است. عرصه تعلیم و تربیت از مهمترین زیرساخت‌های تعالی همه‌جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقای سرمایه انسانی شایسته کشور در عرصه‌های مختلف است. تحول بنیادین در نظام آموزش و پرورش مبتنی بر آرمان‌های بلند نظام اسلامی باید معطوف به چشم‌اندازی باشد که در افق روشن 1404 ترسیم‌گر ایرانی توسعه‌یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی و انقلابی، الهام‌بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و موثر در روابط بین‌المللی است.»

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان نقشه راه ترسیم‌گر ایران توسعه‌یافته و رسیدن به حیات طیبه دارای 6 ساحت تربیتی شامل: 1- اعتقادی، عبادی و اخلاقی 2- زیبایی‌شناختی و هنری 3- اقتصادی و حرفه‌ای 4- علمی و فناورانه 5- اجتماعی و سیاسی 6- زیستی و بدنی است.

اهمیت اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بارها مورد تاکید قرار گرفته و حتی رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با معلمان و فرهنگیان در 11 اردیبهشت 1398 فرمودند: «سند تحوّل، یک ریل‌گذاری است و می‌تواند آموزش و پرورش را به آن سرمنزل مورد نظر برساند و ما باید کاری کنیم که این اتفاق بیفتد. سند تحول، ابلاغ شده لکن ابلاغ کافی نیست و ابلاغ، قدم اول است. باید کاری کنیم که این سند محقّق بشود. جوری عمل کنید که بدنه آموزش و پرورش این سند را بخواند و بشناسد و بفهمند که چه کار بنا است در آموزش و پرورش انجام بگیرد. سند، سند بسیار خوبی است و این دنبالگیری می‌خواهد، کار می‌خواهد. اولین چیزی که لازم است و نیاز اصلی این حرکت است، روحیه انقلابی است. خداوند نخواهد گذشت از آن کسانی که با قلمشان با بیانشان سعی می‌کنند روحیه انقلابی را در بین مردم ما و جوان‌های ما تضعیف کنند. خدا از این‌ها نمی‌گذرد. این انقلاب به وسیله جان‌های مردم همین کشور تحقق پیدا کرد. این انقلاب بود که توانست کشور را از زیر سلطه و بار حکومتی که به وسیله بیگانگان در این کشور بر سر کار آمده بود و برای بیگانگان کار می‌کرد را خارج کند.»

ایشان همچنین در بخش دیگری از همین دیدار با تذکر و هشدار نسبت به اجرای سند بیگانه و غربی 2030 در مدارس فرمودند: «لُبّ کلام و جان کلام در این سند ۲۰۳۰ که فصل مهمی مربوط به آموزش و پرورش دارد این است که نظام آموزشی باید سبک زندگی و فلسفه حیات را بر اساس مبانی غربی به کودک بیاموزد. یعنی جنابعالی، انسان متدین و علاقه‌مند به کشورتان، علاقه‌مند به آینده‌تان در کلاس درس‌تان، سرباز برای غرب درست کنید.»

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش علی‌رغم ابلاغ در اوایل دهه 90 متاسفانه آنطور که باید اجرا نشد و همانطور که گفته شد حتی در برخی موارد، سندهای بیگانه از جمله 2030 در مدارس کشور ترویج شده بود که سبب تذکر رهبر معظم انقللاب اسلامی شد.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم نسبت به اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تاکید شد و به عنوان یکی از رویکردهای اصلی در وزارت آموزش و پرورش به عنوان متولی نظام تعلیم و تربیت کشور قرار گرفت.

اصرار وزیر آموزش و پرورش به اجرای سند تحول بنیادین

رضامراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش بارها در سخنان خود نسبت به اجرای کامل سند تحول بنیادین تاکید کرده و حتی پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش را مسئول تدوین نقشه راه اجرای این سند تعیین کرده است.

وی اخیراً در یکی از سخنان خود با تاکید بر اینکه یک دقیقه تاخیر در اجرای سند تحول بنیادین، خیانت به آینده ایران است، گفت‌ پیام این سند این است که اگر سند اجرا شود، مدرسه قوی می‌شود و مدرسه قوی یعنی ایران قوی؛ شهدا همان کسانی هستند که سند تحول بنیادین می‌خواهد امثال همین امیدآفرینان را تربیت کند. این سند می‌گوید دانش‌‌آموزانی را تربیت کنیم که در 6 ساحت، تربیت شوند که هم خود قوی شوند و هم ایران را قوی کنند. این سند وقتی اجرا شود دانش‌آموز وطن‌دوست، بانشاط، با اعتماد به نفس و جهانی‌اندیش تربیت خواهد شد.

صحرایی همچنین در یک برنامه تلویزیونی گفت سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، سندی فاخر، بومی، تربیتی، جهانی‌اندیش و مبتنی بر تربیت اسلامی و هویت ملی است و تمام اصرار ما بر اجرای سند تحول بنیادین است و برخی از این مساله ناراحتند.

وی با تاکید بر اینکه باید به ریشه، تاریخ، ملت و فرهنگ کشور برگردیم، خاطرنشان کرد: سند تحول بنیادین ۶ ساحتِ اعتقادی، عبادی اخلاقی؛ تربیت اجتماعی و سیاسی؛ زیستی و بدنی؛ زیبایی‌شناختی و هنری؛ اقتصادی و حرفه‌ای و علمی و فناورانه دارد و اگر دانش‌آموزان طبق این ساحت‌ها تربیت شوند، چه انسان‌های فرهیخته، غنی، قوی و جامع تربیت خواهند شد. وزارت آموزش و پرورش، مسئولیت نهادی سند تحول بنیادین را دارد و وزیر آموزش و پرورش باید سالیانه به رئیس‌جمهوری گزارش دهد که وزارتخانه‌های دیگر چقدر تکالیف‌شان درباره سند تحول را اجرا کرده‌اند.

وزیر آموزش و پرورش، سند تحول را تکامل‌یافته همه سندهای کشور دانست و از تشکیل ستاد راهبری سند تحول بنیادین آموزش و پرورش خبر داده است.

وی با بیان اینکه این سند شامل ۲۳ هدف عملیاتی و ۱۳۱ راهکار است، افزود: ۷ طرح ملی در جهت اجرای سند تحول تدوین شده که عبارتند از مهارت‌آموزی، تربیت معلم، اوقات فراغت، فضا و تجهیزات تربیتی، انسداد مبادی بی‌سوادی، گفتمان‌سازی سند تحول و استقرار نظام سنجش و تضمین کیفیت نظام آموزش عمومی کشور؛

اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مورد تاکید دولت مردمی بوده و آموزش و پرورش بارها در دولت سیزدهم مورد تاکید دولتمردان قرار گرفته است.

دستور مخبر برای ارائه برنامه‌ای عملیاتی در اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهوری نیز طی روزهای گذشته در جلسه ستاد هماهنگی و پشتیبانی اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با اشاره به عدم اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر لزوم آسیب‌شناسی این موضوع تاکید و وزیر آموزش و پرورش را مکلف کرد برنامه‌ای عملیاتی و زمانبندی‌شده برای اجرای این سند تدوین و ارائه کند.

وی با تاکید بر اینکه اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش نیازمند کمیته و دبیرخانه‌ای چابک است که بر ترسیم نقشه راه متمرکز شود، افزود: این کمیته باید اولویت‌ها و وظایف هر یک از دستگاه‌ها را به طور دقیق مشخص کند؛ چرا که اجرای سند تحول موضوعی فرادستگاهی است و نقش و تکلیف هر دستگاه باید کاملا مشخص باشد.

معاون اول رئیس‌جمهوری بر اهمیت و نقش آموزش و پرورش در توسعه و پیشرفت کشور تاکید کرد و گفت: اینکه بتوانیم بدون تحول در آموزش و پرورش، کشور را توسعه دهیم تصوری نادرست است چراکه موتور محرک و پیشران پیشرفت کشور از آموزش و پرورش آغاز می‌شود. اینکه مقام معظم رهبری در بیانات خود بارها بر اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و نقش این دستگاه اجرایی در پیشرفت کشور تاکید داشته‌اند بدین خاطر است که ایشان به درستی، نقطه آغازین پیشرفت و توسعه همه‌جانبه کشور را تحول در آموزش و پرورش می‌دانند.

نقشه‌راه اجرای سند تحول بنیادین تا یک ماه آینده نهایی و ابلاغ می‌شود

علی محبی، رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش در خصوص آخرین وضعیت تدوین نقشه راه اجرایی‌سازی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به پانا گفت: «سطح حوزه ستادی و مدرسه‌ای در اجرای سند تحول بنیادین جدا و متفاوت از همدیگر است و نسخه مدرسه‌ای برای اجرای سند آماده شده و مدارس بر اساس این نسخه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. کارهای اولیه تدوین نقشه راه را با تشکیل کارگروهی در پژوهشگاه و مشارکت نمایندگان همه حوزه‌های ستادی وزارت آموزش و پرورش شروع کرده و انجام دادیم و پیش‌نویس آن را آماده کرده‌ایم.»

محبی با بیان این‌که نقشه راه اجرایی‌سازی سند تحول بنیادین در چندین جلسه شورای راهبری تحول به ریاست وزیر آموزش و پرورش مطرح شده است، افزود: «کار را به‌صورت گام‌به‌گام زیر نظر این شورا پیش برده‌ایم و سپس به تمام استان‌ها فرستاده شده و هم‌اکنون بدون استثنا نظرات تمام استان‌ها در خصوص این نقشه اخذ شده است و اکنون در مرحله اعتباربخشی هستیم که نظرات استان‌ها و تمام صاحب‌نظران را جمع‌بندی و آماده کنیم.»

رئیس پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش با بیان اینکه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش تاکنون به‌صورت ناقص اجرا شده است، اظهار کرد: «برای اولین بار علل کم‌توفیقی در اجرای سند تحول را بررسی کردیم که یکی از علت‌های اصلی این بود که نسخه مدرسه‌ای برای سند تحول بنیادین درنیامده بود. به همین دلیل مدرسه تراز تحول مشخص نبود که چه ابعاد، ویژگی‌ها و استانداردهایی دارد که همه این‌ها الان احصا شده و نسخه مدرسه‌ای سند آماده است و بعد از آن تمام مدارس بر اساس نسخه مدرسه تراز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و به این ترتیب، وضعیت موجود مدارس و همچنین برنامه تحولی هر مدرسه برای رسیدن به وضعیت مطلوب نیز متناسب با زیست‌بوم خودش در آن‌جا نوشته می‌شود.»

وی با بیان این‌که سطح حوزه ستادی و مدرسه‌ای جدا و متفاوت است، افزود: «اجرای نقشه راه در عمل شروع شده و به صورت خیلی جدی هم ظرف حداکثر یک ماه آینده نهایی می‌شود. نقشه راهی که تدوین می‌شود باید به هیات دولت پیشنهاد شده و پس از تصویب در آن‌جا کارش انجام شود.»