دستاوردهای نشر قرآن کریم به خط بریل در عرصه ملی و بین المللی بررسی شد

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، نشستِ تخصصی «بررسی آخرین دستاوردهای نشر قرآن کریم به خط بریل» به مناسبت سی و یکمین دوره هفته کتاب با حضور عصمت مؤمنی معاون کتابخانه ملّی ایران، محمد بابایی مدیر اجرایی طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی، صادق عباسی مدیر مرکز رودکی، مجید مشایخی کارشناس منابع بریل مرکز رودکی و جمعی از فعالان حوزه نشر و طبع قرآن به خط بریل برگزار شد.

قانون ثابت و جامع برای کتابت و آموزش خط بریل وجود ندارد

یعقوب عبدی پور کارشناس آموزش و پرورش استثنایی (نابینایان) که مدیریت این نشستِ تخصصی را به عهده داشت، با بیان این مطلب که نحوه کتابت قرآن به خط بریل از مهمترین موضوعات است، گفت: قدمت خواندن قرآن در ایران به خط بریل به بیش از ۵۵ سال قبل باز می گردد. از آن زمان تا امروز آموزش خواندن قرآن به خط بریل همواره محل بحث بوده است؛ زیرا اساساً به دلیل اینکه افزودن زیر و زبَر در خط بریل ممکن نیست، خواندن قرآن به این خط سخت است و افراد نابینا یا کم بینا همیشه با مشکل مواجه بوده اند.

وی افزود: خواندن خط بریل پیچیدگی و سختی های خاص خودش را دارد و در این زمینه همواره تکثر آرا وجود دارد. در واقع قانون ثابت و جامعی برای کتابت و آموزش خط بریل وجود ندارد. به همین منظور برای آسان خوانی خط بریل باید دایره المعارفی از قواعد بریل نویسی تهیه می شد تا جملگی کتب بر پایه آن قواعد نوشته شود. البته در ۳۰ سال گذشته این دایره المعارف نوشته شده که امیدوارم به چاپ و نشر نیز برسد.

وحدت رویه در قرآن به خط بریل وجود ندارد

در ادامه این نشست صادق عباسی مدیر بریل مرکز رودکی با اشاره به تشکیل اتحادیه ای در کشورهای اسلامی برای رسیدن به وحدت رویه در ارائه قرآن به خط بریل گفت: افرادی که با «رسم المصحف» و یا نشر قرآنی آشنا هستند، به این موضوع وقوف کامل دارند. خط قرآن در نگارش برای افراد بینا با نگارش به خط بریل برای نابینایان تفاوت های قابل توجهی دارد و آن دسته از علائمی که برای نابینایان قابل اجرا است، در جهان اسلام وحدت رویه ای ندارد.

وی ادامه داد: یکی از مشکلات بزرگ در رویه نگارش، توجه به این موضوع است که کسانی در این باره تصمیم گرفته اند که «رسم المصحف» را دقیق نمی دانستند و این مسئله باعث شده تصمیم های مختلف در این زمینه گرفته شود. مثلا قرآن اردن با قرآن دیگر کشورهای غیر عرب متفاوت است. یا کشور مصر اساساً اِعراب را بالای خطوط اصلی گذاشته و قرائت قرآن با این رسم الخط، برای افرادی که با آن آشنایی ندارند، مقدور نیست.

مدیر بریل مرکز رودکی اظهار داشت: توجه به کاستی هایی از این دست موجب شد اتحادیه کشورهای اسلامی برای «رسم المصحف» بریل و با هدف دستیابی به تصمیم واحد شکل بگیرد تا قرآن هایی که در کشورهای مسلمان نشین منتشر می شود، از یک رویه واحد برخوردار شوند. اهمیت دسترسی به وحدت رویه برای کشورهای اسلامی به خصوص کشورهایی که توان چاپ قرآن به خط بریل را ندارند و مجبورند آن را از کشورهای ناشر تهیه کنند، بسیارمهم است.

قرآن در مدارس بر اساس شیوه کم علامت تدریس می شود

محمد بابایی مدیر اجرایی طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی ضمن ارائه گزارشی از فعالیت این مؤسسه گفت: در کتابت قرآن از صدر اسلام و همزمان با نزول قرآن، کتابت با خط رایج خطّ حجازی و بعد خطّ کوفی انجام می شد که نقطه و اِعراب نداشت. اعراب در آن زمان قرآن را به راحتی می خواندند و مشکلی نداشتند. اما با گسترش اسلام، نقطه گذاری و اِعراب گذاری قرآن، برای تازه مسلمانان به یک ضرورت تبدیل شد.

وی ادامه داد: در حال حاضر در کشورهای مختلف مسلمان نشین چند نوع اِعراب گذاری وجود دارد: در کشورهای عربی شیوه مصری رایج است و قرآن را به خط عثمان طه کتابت می کنند؛ یک شیوه هم وجود دارد که به شیوه هندی معروف است و در کشورهای شبه قاره هند مرسوم است که حدود یک میلیارد مسلمان در آن زندگی می کنند. این شیوه، پراِعراب و شلوغ است. کشورهای تونس، الجزایر و ترکیه هم روش خاص خود را دارند.

مدیر اجرایی طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی اظهار داشت: مرکز طبع و نشر قرآن کریم حدود ۳۰ سال پیش به دستور رهبر معظم انقلاب تاسیس شد و هدف آن تهیه مصحف جمهوری اسلامی ایران بود. تحقیق و بررسی کارشناسی در زمینه رسم قرآن، به این جمع بندی منتج شد که قرآنی تهیه شود که هر فردی که سواد فارسی دارد، بتواند با کمترین نیاز به آموزش، آن را قرائت کند. لذا شیوه مصحف جمهوری اسلامی ایران شیوه کم علامت است که در حال حاضر قرآن در آموزش و پرورش بر اساس شیوه کم علامت تدریس می شود و دانش آموزان بر این اساس تعلیم می بینند که شیوه ای خودآموز و راحت است.

بابایی درباره قرآن کم علامت به خط بریل بیان کرد: در سال ۱۳۹۰ ، کارشناسان مؤسسه روشندلان اصفهان با توجه به شناختی که از مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی داشتند، موضوع چاپ قرآن کم علامت به خط بریل را مطرح کردند که پس از بحث و بررسی های متعدد، دریافتیم که شیوه کم علامت برای خط بریل موفق و عملیاتی است و در نهایت کارشناسان این مؤسسه، قرآن کم علامت را تبدیل به خط بریل کردند.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۹۱ نیز کنفرانسی در کشور ترکیه برگزار شد که حدود ۱۵ کشور اسلامی در آن شرکت کردند و قرآن های خود را عرضه کردند. در آن زمان قرآن کم علامتِ ایرانی برای معرفی در این کنفرانس عرضه شد که به عنوان قرآن برگزیده شناخته شد. سال ۱۳۹۳ هم یک شرکت دانش بنیان در اصفهان با کار کارشناسی حدود ۱۰ هزار ساعت کار، چاپگر قرآن به خط بریل را تولید کرد و در حال حاضر قرآن هایی که به خط بریل چاپ می شود با چاپگرهای ایرانی است.

نبود وفاق ملی در کتابت قرآن به خط بریل، از خلأهای موجود در این عرصه است

خوانین زاده مدیر مرکز نابینایان با بیان جایگاه قرآن به خط بریل در سطح بین المللی گفت: وحدت رویه در قرآن به خط بریل، در سطح ملّی و بین المللی باید به سمتی برود که هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور همسو و هم راستا باشد تا متن قرآن با یک وحدت و یکپارچگی به دست مسلمانان نقاط مختلف دنیا برسد.

وی تاکید کرد: یکی از خلأهای موجود در این عرصه، نبود وفاق ملی در کتابت قرآن به خط بریل برای ارائه به اتحادیه بین المللی است.

مجید مشایخی کارشناس منابع بریل مرکز رودکی گفت: موضوع آسان سازی قرائت قرآن پیش تر از طرح آن به اتحادیه بیان شده بود؛ منتها نسبت به علائم خط الرسم جاافتاده تعصباتی وجود دارد که اصلاً نمی توان خلاف آن عمل کرد. در نتیجه نمی توان به توافق رسید. ضمن اینکه نابینایان با وجود اینکه بریل را به خوبی می دانند، اما اطلاعات فنی و علمی اندکی در حوزه دانش رسم المصحف دارند.

سپهری کارشناسِ قرآن به خط بریل الکترونیکی درباره مشکلات موجود در استفاده از این فناوری گفت: یکی از مباحثی که برای خط بریل مطرح می شود، استفاده از بریل الکترونیک و اتصال مانیتور به کامپیوتر و یا هر وسیله هوشمند دیگری است. زیرا بریل کاغذی به دلیل حجم و استهلاک، قابل استفاده نیست و اکنون برجسته نگار هوشمند همراه مورد استفاده قرار می گیرد. نکته ای که تسهیل کننده و ساده ساز خواندن قرآن برای نابینایان است، قرآن بریل دیجیتال است که این امکان را فراهم می کند تا با یک دستگاه کوچک، کل قرآن در دسترس افراد نابینا قرار گیرد.