علی رستگار: تبلیغات در اختیار سینمای داستانیست و اکران محدود در اختیار سینمای مستند

علی رستگار روزنامه‌نگار درباره وضعیت اکران فیلم‌های مستند گفت: «طبیعتا اکران فیلم‌های مستند در جذب مخاطب موثر خواهد بود. پیش از این بیشتر فضا به این شکل بود که آثار مستند منحصر به جشنواره سینماحقیقت می‌شد و علاقه‌مندان به سینمای مستند در طول سال منتظر می‌ماندند تا آثار خوب را در جشنواره ببینند. یعنی فضایی فراهم نبود که مخاطبان بخواهند خارج از ایام جشنواره هم به فیلم‌های مستند دسترسی داشته باشند. در چند سال اخیر هم گروه سینمایی هنروتجربه به کمک این جریان آمد و فیلم‌های کوتاه داستانی، مستند و بلند را اکران می‌کند. اما علی‌رغم نقطه مثبت اکران این نکته هم وجود دارد که شناور بودن شرایط اکران آثار در هنروتجربه باعث می‌شود تا تعداد زیادی از مخاطبان این امکان را نداشته باشند تا در سالن‌های سینما با سانس‌های تعیین شده حضور پیدا کنند و فیلم‌های مستند را ببینند. معمولا اولویت را به سینمای داستانی می‌دهند و سانس‌های نامنظم به گروه هنروتجربه و مستندها اختصاص داده می‌شود.»

وی ادامه داد: «البته اکران آنلاین هم که از زمان شیوع ویروس کرونا آغاز شده، باعث بیشتر و بهتر دیده شدن سینمای مستند شده است. یک سری از سایت‌ها هم مثل هاشور، نمایش فیلم‌های مستند را در دستور کارشان قرار داده‌اند و طبیعتا مخاطبان پیگیرتری به این سایت‌ها سر می‌زنند و اشتراک تهیه می‌کنند و به شکل روتین و روزانه سایت را چک می‌کنند که چه اثر جدیدی اکران شده است و آن را می‌بینند. به طور کلی این‌ موارد باعث شده است که مستندها بهتر دیده شوند و فضاهای متنوع‌تر و بیشتری برای اکران در اختیار سینمای مستند قرار بگیرد و همچنین شناخت مخاطبان عام و همچنین مخاطبانی که همیشه سینمای مستند را دنبال می‌کنند هم گسترش پیدا کرده است.»

رستگار ادامه داد: «همیشه تبلیغات در اختیار سینمای داستانی قرار دارد و اینکه انتظار داشته باشیم تبلیغات سینمای مستند به اندازه سینمای داستانی باشد، واقعی نیست. یا اینکه در فضای رسمیِ رسانه، فضای مجازی و محیط شهری و بیلوردها مستندها دیده شوند، خیلی ایده‌آل است و طبیعتا همه مستندها مثل همه فیلم‌های داستانی شاید آن ظرفیت را نداشته باشند. البته فیلم‌های داستانی قابل قیاس نیستند و اساسا بنای سینمای داستانی براساس تبلیغات و هیاهوی تجاری برای بازگشت سرمایه و جذب مخاطب است اما سینمای مستند مسیرش متفاوت است. به طور کلی نهادهای متولی مثل مرکز گسترش یا نهادهای دیگر که متولیِ تولید هستند مثل صداوسیما، این امکان را دارند که از منابع تبلیغی برای بهتر دیده شدن سینمای مستند استفاده کنند. هر چند تبلیغات متناسب با فضای مستند پیش می‌رود چون مستند بحث‌اش تاثیرگذاری و فرهنگ سازی از جنس دیگر است که با هیاهوی تبلیغاتی جور درنمی‌آید و فقط به اندازه‌ای است که مستندها دیده شوند.

این منتقد و روزنامه نگار سینمایی گفت: «الان خیلی از ما نمی‌دانیم که چه مستندی اکران آنلاین شده است و شاید مخاطبان مدام به سایت ها سر نزنند که این‌ها نیاز به اطلاع رسانی در فضای مجازی و رسانه‌های رسمی دارد. نکته مهم دیگر این است که اکران آنلاین همان‌طور که سینمای داستانی را تهدید می‌کند و فیلم‌ها و سریال‌ها بلافاصله قاچاق و دست به دست می‌شوند، فکر می‌کنم سینمای مستند هم با این معضل دست و پنجه نرم می‌کند و این اتفاق برای‌اش میفتد. البته بیشتر این اتفاق در سینمای داستانی و فیلم‌ها و سریال‌ها میفتد اما ممکن است سینمای مستند هم از این جهت آسیب ببیند. تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران مایل به دیده شدن مستندها هستند اما اصلا دوست ندارند که این آثار قاچاق شوند.»

رستگار همچنین در پایان درمورد تاثیر جشنواره سینماحقیقت در جذب مخاطبان گفت: «در این سال‌ها جشنواره سینماحقیقت باعث شده، میدان رقابتیِ ثابت برای فیلم‌های مستند شکل بگیرد و خیلی از مخاطبانی که با سینمای مستند آشنایی نداشته‌اند، جذب سینمای مستند شوند. گاهی اوقات مستندهایی در این جشنواره اکران می‌شوند که شاید بیشتر از جشنواره فجر سر و صدا کرده و تاثیرگذاری داشته است. هر سال هیات انتخاب بهترین آثار را انتخاب می‌کند و ممکن است بعضی‌ها اصلا درخواست نداده باشند و ممکن است بعضی آثار هم به جشنواره راه پیدا نکرده باشند اما جشنواره سینماحقیقت چشم انداز و پکیج خوب از سینمای مستند هر سال را نشان می‌دهد و استمرارش هم باعث موفقیت بیشتر آن شده است. به واسطه جشنواره سینماحقیقت هم شناخت مخاطبان و هم انگیزه مستندسازان بیشتر شده است. بالاخره بحث جایزه و رقابت هم مطرح است و فضای متمرکزی برای دیده شدن وجود دارد و این جشنواره تنها جایی است که مستندها زیر سایه سینمای داستانی نیستند.»