پانا از ضرورت آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان درباره فرونشت زمین گزارش می‌دهد
بیابان‌زدایی در بوستان تعلیم و تربیت
تهران (پانا) - بیابان‌زایی مصادیق مختلفی دارد؛ اما یکی از مهم‌ترین آن فرونشست زمین است که طبق گفته کارشناسان و متخصصان آشنایی همه اقشار جامعه به‌‌ویژه دانش‌آموزان با مفاهیم بیابان‌زایی و آثار و تبعات آن ضرورت دارد.
۸۰ درصد از کل سرزمین ایران از آب و هوای خشک و نیمه‌خشک برخوردار است و به این ترتیب در معرض خطر فرآیند پیشروی بیابان‌ها قرار دارد. میانگین سالانه ریزش باران در بیابان‌های ایران کمتر از ۵۰ میلیمتر است که همین میزان در مورد کل کشور به ۳۲۰ میلیمتر در سال بالغ می‌شود. بیابان‌ها و مناطق بیابانی نیز بر روی هم ۳۴ میلیون هکتار از اراضی ایران را به خود اختصاص می‌دهند و ۱۲ میلیون هکتار نیز ماسه‌ای بوده یا از شن و ریگ روان پوشیده شده است. تغییرات آب و هوایی و کمبود بارش در سال‌های گذشته در پیشروی بیابان‌ها نقش مهمی داشته است که مهم‌ترین عوامل آن افزایش جمعیت ایران و نیاز به استفاده از محصولات کشاورزی، تغییر کاربری مراتع، چرای بیش از حد دام‌ها و استفاده بی‌رویه از منابع آبی بوده است. اما بیشترین فشاری که انسان طی دهه‌های اخیر به طبیعت وارد کرده است، استفاده بیش از حد از منابع آب‌های زیرزمینی است که آثار آن فشار بر منابع آب‌های سطحی و زیر زمینی است که با خشکی تالاب‌ها و عرصه و پهنه‌های مراتع نشان داده می‌شود و این مساله چالش فرونشست زمین را در مناطق مختلف کشور دو چندان کرده است و پهنه‌های فرونشست زمین در کشور در حال گسترش است. طبق آمار در محدوده‌هایی مانند جنوب تهران، مساحت فرونشست در بازه زمانی یک دهه گذشته (از اوایل دهه ۹۰ تا اواخر آن) ۲ تا ۳ برابر شده است.
روز ۲۷ خرداد به‌نام روز جهانی مبارزه با بیایان‌زایی نامگذاری شده است و سابقه این نامگذاری به اوایل دهه ۹۰ میلادی بر می‌گردد که سران کشورها گرد هم آمدند و متوجه شدند که موضوعاتی مانند تغییر اقلیم و تغییر کاربری اراضی از ظرفیت پذیرش طبیعت خارج شده است. از این رو تمامی کشورها اقداماتی را برای مقابله با بیابان‌زایی در دستور کار خود قرار داده‌اند. در کشور ما هم علی‌رغم چالش‌های متعددی که در حوزه محیط‌زیست وجود دارد، اقداماتی در دستور کار متولیان قرار دارد که در ستاد ملی تحت عنوان ستاد مقابله با گرد‌وغبار دنبال می‌شود.
جدیدترین آمارهای فرونشست زمین در کشور
علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اخیرا با تشریح جدیدترین آمارهای فرونشست زمین در کشور به پانا گفت: «از حدود اوایل دهه ۷۰ با شیب تندی، آب‌های زیرزمینی کاهش پیدا کرده است و این عدد یعنی ۱۴۰ هزار میلیارد لیتر یا معادل ۷۰۰ میلیارد بشکه آب زیرزمینی مصرف شده است که حاصل این حجم از کسری مخازن آب زیرزمینی ایران فرونشست زمین است که حدود ۱۸ میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از مساحت کشور را شامل می‌شود. این مساحت به‌تنهایی حدود ۵۰ درصد از جمعیت ایران را در خود جای داده است، چرا که عمده کلان‌شهرهای کشور تحت تاثیر فرونشست زمین قرار گرفتند.»
بیت‌اللهی تصریح کرد: «از مجموع نزدیک به ۸۸ هزار و ۶۵۰ هکتار بافت فرسوده شهری، نزدیک به ۴۱۲۰۰ هزار هکتار حدود ۴۷ درصد در معرض خطر فرونشست زمین واقع هستند. همچنین از حدود ۵۸ هزار هکتار بافت غیررسمی شهری حدود ۲۹ هزار هکتار آن در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارد. از مساحت ۳۱ هزار هکتاری بافت‌های تاریخی شهری نیز حدود ۵۲ درصد آن در پهنه‌های فرونشستی واقع شده است که این وسعت قابل ملاحظه است.»
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی همچنین اضافه کرد: «از تعداد ۶۳ سایت ثبت شده جهانی میراث فرهنگی، ۲۷ سایت در معرض خطر فرونشست زمین قرار گرفته است که آثار تاریخی از جمله تخت جمشید در فارس، نقش جهان و مسجد جامع در اصفهان، چندین باغ ایرانی، سلطانیه زنجان، تعدادی از قنوات و چند محدوده از شهر تاریخی یزد از جمله آثار در معرض تهدید فرونشست هستند.»
ضرورت گنجاندن مفهوم «فرونشست زمین» در کتب درسی دانش‌آموزان
با توجه به اینکه آموزش همواره یک سرمایه‌گذاری پر بازده در فرآیند توسعه پایدار محسوب می‌شود برای ایجاد تغییر و تحول به منظور جلوگیری از تخریب محیط زیست یکی از عوامل مهم، آموزش عمومی به ویژه آموزش دانش‌آموزان است؛ به‌همین منظور شناخت و آگاهی دانش‌آموزان می‌تواند از تخریب بیشتر طبیعت جلوگیری کند. بیت‌اللهی همچنین پیشتر با اشاره به اهمیت فرونشست زمین و ضرورت آشنایی جامعه دانش‌آموزی با فرونشست زمین به پانا گفت: «اهمیت فرونشست زمین باید از سوی دانش‌آموزان درک شود و لازمه این مساله هم گنجاندن مفهوم فرونشست زمین در کتب درسی دانش‌آموزان است تا از سوی دبیران آموزش‌وپرورش این مخاطره شهری و زیست‌محیطی برای دانش‌آموزان بازگویی و تشریح شود. توجه به مخاطراتی همچون فرونشست زمین که از آن به عنوان زلزله خاموش یاد می‌شود اگر به صورت جدی مورد توجه وزارت آموزش و پرورش و آموزش دانش‌آموزان قرار بگیرد، می‌تواند کمک کننده باشد.»
وی با بیان اینکه آموزش پیشگیری و نحوه برخورد با مخاطرات فرونشست زمین منجر به افزایش تاب‌آوری در جامعه می‌شود، گفت: «در دنیای امروز وقتی حادثه‌ای رخ می‌دهد، باید بدانیم چگونه اوضاع به حالت نرمال برمی‌گردد. بهتر است که آشنایی با مخاطرات نیز از دوران کودکی و نوجوانی اتفاق بیفتد و اگر آموزش‌ها درست و به‌هنگام باشد تاب‌آوری جامعه افزایش می‌یابد و در برخورد با حوادث بسیار اثرگذار خواهد بود.»
تکالیف لایحه کنترل فرونشست زمین برای وزارت آموزش و پرورش
به‌تازگی نیز طرح «کنترل فرونشست زمین و کاهش اثرات آن در کشور» در صحن علنی شورای عالی استان‌ها تصویب و به مجلس ارسال شده است که در آن تکالیفی هم برای وزارت آموزش و پرورش در نظر گرفته شده است. در این طرح تاکید شده که وزارت آموزش و پرورش با همکاری ستاد موظف است مباحث مربوط به فرونشست و راهکارهای پیشگیری و کنترل آن را متناسب با دروس مربوطه در برنامه و کتب آموزشی لحاظ کند.
همچنین کارگروه ملی موظف است با همکاری سازمان مدیریت بحران کشور، سازمان حفاظت محیط زیست و وزارتخانه‌های نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و سازمان‌های مردم نهاد ستاد اطلاع‌رسانی را تشکیل دهد. این ستاد موظف است در راستای سیاست‌های تعیین شده توسط کارگروه ملی و به منظور افزایش آگاهی عمومی و تقویت مسئولیت اجتماعی و همگانی درخصوص پدیده فرونشست، اقدام به اطلاع‌رسانی و نظارت بر تولید محتوا و برنامه‌های آموزشی و تبلیغی کند.
محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران نیز پیش از این درخصوص تکالیف وزارت آموزش و پرورش به پانا گفت: «فرونشست باید دغدغه مردم شود آموزش به کودکان و خانواده‌ها یکی از روش‌های موثر برای آگاهی در این حوزه است.»
ارسال دیدگاه