چشم‌انداز و پیامدهای ازسرگیری روابط ایران و مصر

اعلان حمایت رهبر انقلاب از بهبود رابطه با مصر آن هم به‌صورت علنی و کم‌سابقه و در یک جلسه رسمی دربردارنده دو نکته کلیدی است: نخست، جهت‌گیری کلان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که به‌خصوص در دو سال اخیر، گسترش روابط با کشورهای منطقه، جهان اسلام و آسیا را در اولویت قرار داده است. دوم، جایگاه استراتژیکی و ژئوپلیتیکی مصر در منطقه و جهان اسلام.

مصر در اولویت بهبود روابط خارجی

اگر تا پیش از این، مذاکرات بر سر سازوکارهای روابط تهران - قاهره به صورت آشکار نبود، بعد از اظهارات اخیر رهبر معظم انقلاب، وضعیت کاملاً روشن است؛ مصر در زمره اولویت‌های روابط خارجی قرار دارد که عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی ایران به صورت علنی از آن استقبال می‌کند. این امر فرصت مناسبی را برای بهبود روابط دوجانبه در اختیار مصر قرار داده است.

اخیراً «عبدالله الاشعل» دستیار سابق وزیر خارجه مصر در اظهاراتی گفته بود «منافع راهبردی قاهره در پس احیای رابطه با ایران است که به‌نفع دو کشور به‌ویژه طرف مصری خواهد بود».

پیامدها

بهبود روابط مصر و ایران، پیامدهای قابل‌توجهی در پی دارد که به موارد مهمی از آن‌ها اشاره می‌شود:

منطقه‌ای و سیاسی

ازسرگیری روابط تهران - قاهره، باعث تسریع در شکل‌گیری نظم نوین می‌شود که اخیراً در قالب بازآرایی ائتلاف‌های منطقه‌ای و عادی‌سازی روابط کشورهایی که پیش‌ازاین در تقابل مستقیم و نیابتی با یکدیگر بودند به‌ویژه ایران و عربستان، خود را نشان داده است. ورود مصر به روند عادی‌سازی روابط خارجی با ایران، می‌تواند در تسهیل و تحکیم پایه‌های نظم نوینی که در حال شکل‌گیری است، مؤثر واقع شود.

مصر و ایران از جایگاه تأثیرگذاری در بیشتر معادلات امنیتی، سیاسی و … غرب آسیا دارند و روابط این دو از عوامل تعیین‌کننده و مهم در تغییر یا تعدیل موازنه قوا در منطقه است. لذا مناسبات دوستانه دو کشور، قطعاً در توازن منطقه‌ای از یک سو و سیاست بین‌المللی در قبال منطقه از سوی دیگر، نتایج قابل توجهی به جا می‌گذارد.

علاوه‌براین، ایران و مصر بعضی ویژگی‌های منحصربفرد استراتژیکی و ژئوپلیتیکی مشابه دارند که در منطقه و حتی جهان کم‌نظیر است. به‌عنوان‌مثال، دو کشور بر دو تنگه استراتژیک جهان تسلط دارند که از این لحاظ تعامل و هم‌افزایی دو کشور، می‌تواند نقش مهمی در ارتقاء سطح امنیت و ثبات در منطقه داشته باشد.

همچنین دو کشور ضمن برقراری ارتباط با یکدیگر می‌توانند تضمین مناسبی برای منافع منطقه‌ای خود بیابند. کمااینکه زمینه را برای نقش‌آفرینی خوب قاهره به همراه تاثیر بسیار مطلوب تهران در بحران‌هایی که به نوعی ناشی از مناسبات غیردوستانه تهران و قاهره است، تسهیل و تسریع کنند.

اقتصادی و تجاری

در حال حاضر، بخش عمده‌ای از تمرکز دولت مصر روی مشکلات پیچیده اقتصادی خود می‌باشد. اقتصاد مصر در آستانه ورشکستگی است و از این نظر در رتبه پنجم کشورهای جهان قرار دارد. ضمن اینکه در داخل نیز سازوکارهای کارآمدی برای حل‌و فصل مشکلات اقتصادی وجود ندارد. مراکز پولی جهان از جمله صندوق بین‌المللی پول هم در این زمینه نمی‌توانند اقدامات مؤثری انجام دهند.

مجموعه این مسائل باعث شده است، مصری‌ها از سیاست‌هایی که می‌توانند بخشی از مشکلات اقتصادی آن‌ها را مرتفع کنند، استقبال نمایند. بهبود فضای سیاست خارجی، راه‌حل مهمی است که مصر در دستور کار قرار داده است.

تعامل با ایران با توجه به ظرفیت‌های بالای اقتصادی که از آن برخوردار است به‌خصوص در حوزه‌های توریستی و گردشگری که از منابع اصلی درآمد مصر نیز است، می‌تواند کمک قابل توجهی به این کشور باشد.

شایان ذکر است در هفته‌های گذشته وزارت گردشگری مصر تسهیلات جدیدی را برای ورود گردشگران ایرانی در قالب تورهای سیاحتی به شرم‌الشیخ فراهم کرده است که یک گشایش خوب اقتصادی برای مصر محسوب می‌شود.

ازسرگیری روابط دوجانبه باعث گسترش مبادلات تجاری شده و شاخص‌های اقتصادی در دو کشور به‌ویژه مصر را تا حدودی ارتقاء می‌دهد. ضمن اینکه مصر، ورود و حضور تجاری، اقتصادی و بازرگانی ایران در آفریقا را نیز آسان و کم‌هزینه می‌کند.

البته برای جمهوری اسلامی نیز بهبود رابطه با مصر فرصت و دستاورد خوبی است. در شرایطی که جمهوری اسلامی ایران با تحریم‌های خارجی مواجه است، هر قدر تعاملات خارجی‌اش بیشتر باشد، امنیت و منافع ملی و اقتصادی آن بهتر تأمین و تضمین می‌شود.

چشم‌انداز

با توجه به ریشه‌های تاریخی مشکلات و اختلافات دوجانبه و منطقه‌ای بین دو کشور، بهبود روابط طرفین قطعاً شرایطی را به‌وجود می‌آورد که از عمق و دامنه اختلافات به تدریج کاسته شده و به حداقل برسد.

البته، آمریکا، انگلیس، رژیم صهیونیستی و همچنین مراکز و جریان‌هایی که به وهابیت نزدیک هستند موافق بهبود روابط تهران و قاهره نیستند و آن را برخلاف منافع منطقه‌ای خود ارزیابی می‌کنند. نتانیاهو طی پیام محرمانه‌ای، نگرانی شدید خود را از تحولاتی که قرار است در روابط تهران - قاهره اتفاق بیفتد به مصر ابراز کرده است. در داخل مصر هم عناصر و گروه‌هایی وجود دارند که مخالف هرگونه رابطه با ایران هستند. لذا لازم است طرفین، در این زمینه هوشیاری‌های لازم را در نظر داشته باشند.

*کارشناس مسائل منطقه

منبع: شورای راهبردی روابط خارجی