طرح گردشگری آشوراده به کجا رسید؟

طرح گردشگری در جزیره آشوراده از سال ۱۳۹۵ در دستور کار مدیران گلستان قرار گرفت و براساس طرح اولیه قرار بود این موضوع در عرصه‌ای به مساحت ۳۸۰ هکتار اجرا شود اما دغدغه‌های محیط زیستی سبب شد تا عرصه منظور شده برای این طرح ابتدا به ۳۸ و در ادامه به ۲۲ هکتار کاهش یابد.مطالعات فاز صفر این پروژه در سال ۱۳۹۵ براساس ملاحظات زیست محیطی انجام شد و این طرح در سال ۱۳۹۶ در کمیته ملی محیط زیست به تصویب رسید و در سال ۹۷ کمیته طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی و در سال ۱۳۹۹ شورای عالی معماری و شهرسازی با ذکر جزییات و الزاماتی مجوز اولیه این طرح را تصویب کرد. براساس مجوز محیط زیست، برق مورد نیاز برای طرح طبیعت‌گردی آشوراده از محل پنل‌ها و نیروگاه خورشیدی و آب مصرفی با جمع‌آوری آب باران تامین خواهد شد.

طراحی برنامه درآمدزایی منطقه آشوراده در دهه ۷۰ آغاز شد و مجوز بهره‌برداری و توسعه گردشگری این منطقه در سال ۸۴ به تصویب رسید اما با اعتراض‌های زیادی مواجه شد که با پیگیری رئیس وقت سازمان حفاظت محیط زیست در دولت نهم موافقت‌نامه واگذاری اراضی پناهگاه حیات وحش آشوراده لغو شد. در اواخر دولت دهم بار دیگر تغییر کاربری آشوراده مطرح که باز هم با مخالفت کارشناسان متوقف شد. در نهایت در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مجوز توسعه و ایجاد منطقه گردشگری آشوراده صادر شد که در راستای حفاظت، حراست و احیای حقوق عامه دادستان کل وقت کشور به این پرونده ورود و دستور توقف اجرای طرح را صادر کرد.

این طرح بار دیگر در دولت سیزدهم به جریان افتاده و قرار است تغییراتی در اجرای آن صورت بگیرد. در واقع یکی از مهم‌ترین ایراداتی که دوستداران طبیعت بر این طرح وارد کرده بودند، اقامت شبانه در جزیره بود که قرار است دولت سیزدهم این مشکل را برطرف کند و اقامت شبانه، به تعداد محدود در آن روستا صورت گیرد که این می‌تواند موجب درآمد پایداری برای مردم محلی آن منطقه باشد.

اظهارات سلاجقه درباره طرح طبیعت‌گردی آشوراده

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اواخر فروردین ماه امسال در جلسه‌ای به‌منظور بررسی وضعیت و نحوه اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده برگزار شده بود، با اشاره به صدور مجوز قبلی طرح طبیعت گردی جزیره آشوراده بر لزوم تمدید مجوز زیست محیطی این طرح بدون بارگذاری سنگین و هرگونه ساخت و ساز در اراضی ملی تاکید کرد و گفت: این طرح یک طرح ملی است و نباید در خصوص آن به تفکیک استانی سخن گفت. موضوع مدیریت یکپارچه جزیره آشوراده و تالاب میانکاله باید در قالب طرح جامع مورد توجه قرار گیرد و مدیران کل استان‌های گلستان و مازندران بر اساس دستورالعمل های سازمان و رعایت شاخص های زیست محیطی عمل نمایند.

به گفته سلاجقه، در طرح طبیعت گردی، اصل مسلم حفظ تالاب میانکاله و خلیج گرگان است که سرمایه ملی به حساب می‌آیند و اگر خدای ناکرده از بین بروند، این طرح و همه طرح‌های مشابه موضوعیت نخواهند داشت.

چالش‌های اجرای طرح گردشگری «آشوراده»

اما علی ارواحی، مدیر سابق طرح حفاظت از تالاب‌های ایران درباره چالش‌های اجرای طرح گردشگری آشوراده به پانا گفت: «طرح گردشگری آشوراده موضوع بسیار پیچیده‌ و مهمی است و طرح مذکور مدت‌هاست در این جزیره مطرح بوده است. همزمان با زمزمه‌های اجرای این طرح تهدید جدی راجع به فُک خزری در آن منطقه وجود دارد و این سوال مطرح می‌شود که آیا گردشگری در آن منطقه یک گردشگری مسئولانه است و آیا معیارها و ضوابطی رعایت می‌کند یا خیر؟. آیا ما می‌توانیم اطمینان داشته باشیم که بارگذاری بیشتری در آن منطقه صورت نگیرد؟ به‌نظر می‌رسد اکنون میزان بارگذاری و میزان فشاری که به طبیعت آن منطقه وارد می‌شود از جمله در خلیج گرگان و جزیره آشوراده محل چالش است ضمن اینکه ما در آن منطفه با پس‌روی آب دریای خزر که سال‌هاست مطرح بوده نیز روبه‌رو هستیم.»

وی تاکید کرد: «چالش‌هایی که در منطقه آشوراده وجود دارد، مستلزم این است که اگر بخواهیم بارگذاری جدیدی ایجاد کنیم و طرح گردشگری را اجرا کنیم، باید به تمامی تبعات آن فکر کنیم. مشخصا موضوعی که راجع به آشوراده وجود دارد و بعید به نظر می‌رسد که به‌درستی اجرا شود این است که طرح گردشگری به یک چالش جدید در آن منطقه تبدیل نشود. این مهم‌ترین موضوعی است که متولیان باید راجع به آن باید توجه کنند. اگر شکلی از طبیعت‌گردی در آشوراده اتفاق بیفتد که به بحث‌های شب ماندن در منطقه پرداخته نشود و مسئولانه اتفاق بیفتد، می‌تواند موفق باشد و یکی از کارکردهایی است که می‌توان از آن برای اجرای طرح گردشگری کمک گرفت اما این چارچوب هنوز روشن نشده که به چه شکل قرار است تبعات یا پیامدهای منفی در محیط زیست منطقه را کنترل و مدیریت کند.»

*جزیره آشوراده و تالاب بین‌المللی میانکاله از باارزش‌ترین زیست بوم‌های شمال کشور است که به علت تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی بعضا منحصربه‌فرد به عنوان پناهگاه حیات وحش ثبت شده است. جزیره آشوراده با وسعت ۶۸۰ هکتار که پس از پسروی آب دریای خزر به حدود ۱۲۰۰ هکتار رسیده است، در جنوب شرقی دریای خزر و شمال خلیج گرگان واقع شده و از سمت غرب به وسیله کانال خوزینی از شبه جزیره میانکاله جدا شده است، تنها کانالی که اکنون راه ارتباطی آب خزر به خلیج گرگان را برقرار می‌کند، این منطقه از مهمترین ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره کشور به شمار می‌آید و ادامه حیات گروه زیادی از ماهیان دریای خزر، هزاران پرنده مهاجر آبزی و کنار آبزی به آن وابسته است، بیش از ۱۷۹ گونه گیاهی منحصربه‌فرد در میانکاله شناسایی شده که از جمله آن درختان انار ترش و بوته‌های تمشک است که بومی این منطقه‌اند.

این منطقه به علت داشتن ظرفیت‌های اقتصادی و جاذبه‌های محیط زیستی دارای ظرفیت جذب گردشگران داخلی و خارجی است اما از طرفی هم وضعیت ناپایدار زیستی آن، این امکان وجود دارد که با هر توسعه‌ای، کارکردهای اکولوژیکی منطقه از بین برود؛ با وجود این اما در دو دهه گذشته دولت‌های مختلف اجرای برنامه‌های توسعه گردشگری را در این منطقه مد نظر داشتند و بر این اساس طرح گردشگری آشوراده مطرح شد. در واقع با توجه به اهمیت و کارکردهای مهم محیط زیستی تالاب میانکاله و مناطق پیرامون شامل جزیره آشوراده که در زمره مناطق حفاظت شده، ذخیره‌گاه زیست‌کره و پناهگاه حیات وحش به حساب می آیند، امکان بهره‌برداری گسترده و متمرکز مانند استفاده‌های تفرجگاهی و گردشگری وجود ندارد. علاوه بر این، طرح گردشگری در تضاد با مفاد کنوانسیون تنوع زیستی است که ایران هم به آن پیوسته است؛ بنابراین با توجه به این موارد و اقلیم شکننده و آسیب پذیر منطقه باید از هر گونه تنش محیط زیستی در آن جلوگیری شود.