ژئوپارک طبس ثبت جهانی شد

به گزارش روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، نازنین بدری به مروری بر ثبت جهانی ژئوپارک طبس و نقش سازمان متبوع خود در پتانسیل‌یابی و نظارت فنی بر امور ژئوپارک‌ها در کشور پرداخت و اظهار داشت: ژئوپارک طبس پس از ژئوپارک جهانی قشم و ژئوپارک ارس، به عنوان سومین ژئوپارک جهانی ایران، رای مثبت شورای‌عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو را دریافت کرد و حکم تنفیذ ژئوپارک طبس پس از تایید هیات اجرایی یونسکو در بهار سال آینده صادر می‌شود.

به گفته وی، پرونده درخواست عضویت ژئوپارک طبس در آذرماه سال ۱۴۰۰ پس از حدود پنج سال فعالیت مقدماتی و اجرای عملیات آماده‌سازی زیرساخت‌های حفاظتی، تفسیری در ژئوسایت و آموزش توانمندسازی جوامع محلی، ارسال شد.

این مقام مسوول با بیان این‌که در شهریور ماه ۱۴۰۱ از طرف یونسکو ۲ ارزیاب جهانی، برای بازدید نهایی منطقه و ژئوسایت‌ها به طبس سفر کردند؛ تصریح کرد: در جلسه شورای‌عالی ژئوپارک‌های جهانی یونسکو در تاریخ ۱۷ آذرماه ۱۴۰۱ با رأی قاطع تمامی اعضای شورا در جلسه کارت سبز یونسکو را دریافت و به عضویت در شبکه ژئوپارک‌های جهانی درآمد. حکم تنفیذ ژئوپارک طبس پس از تایید هیات اجرایی یونسکو در بهار سال آینده صادر می‌شود.

این کارشناس زمین‌شناسی تصریح کرد: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی ایران پرسابقه‌ترین سازمان در منطقه خاورمیانه از دیدگاه بررسی‏های مربوط به میراث زمین‏شناختی بوده و نقش کلیدی و مهمی در سازماندهی و مدیریت مطالعات میراث زمین‌شناختی و ژئوپارک در کشور را بر عهده دارد و فعالیت‌های مربوط به شناسایی و معرفی پدیده‌های منحصربه‌فرد زمین‌شناختی و پتانسیل‌یابی ژئوپارک‌ها به‌صورت سامانمند و منسجم در این سازمان در حال انجام است.

مسئول امور پژوهش و مطالعات میراث زمین‌شناختی و ژئوپارک سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور خاطرنشان کرد: این سازمان در سال ۱۳۸۸ در اطلس توانمندی‌های ژئوپارک و ژئوتوریسم ایران پیشنهاد ۲۰ منطقه دارای پتانسیل برای راه‌اندازی ژئوپارک ملی و بین‌المللی آورده که این فهرست در سال ۱۳۹۶ به ۳۲ منطقه اولویت‌دار برای معرفی ژئوپارک‌های جهانی در ایران ارتقا یافت.

به گفته بدری، طبس و ارس از جمله مناطقی بودند که برای اولین بار به عنوان مناطق دارای اولویت ژئوپارک جهانی از طریق سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور معرفی شدند.

وی با اشاره به اینکه نظارت علمی و فنی بر مطالعات ژئوسایت‌ها و ارزیابی استاندار و اولویت‌بندی ژئوسایت‌ها در ژئوپارک طبس توسط سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور انجام شده، تصریح کرد: همچنین انجام آموزش اصول و مفاهیم ژئوپارک و توانمندسازی مدارس در محدوده ژئوپارک طبس با همکاری بخش خصوصی در مقاطع مختلف تحصیلی در روستاهای منطقه طبس صورت گرفت.

مسئول امور پژوهش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور از سازمان متبوع خود به عنوان متولی ژئوپارک‌های کشور یاد کرد و گفت: وظیفه " شناسایی، معرفی مناطق مستعد ژئوپارک در کشور و نظارت فنی بر مطالعات زمین‌شناسی و شناسایی، معرفی و ارزیابی ژئوسایت‌ها" بر عهده سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور است.

به گفته وی، پرونده درخواست ژئوپارک‌ها پیش از ارسال به شورای‌عالی ژئوپارک‌های یونسکو، علاوه بر تایید و امضای حاکمیت منطقه داوطلب، توسط رییس کمیته ملی علوم زمین و ژئوپارک‌ها در کمیسیون ملی یونسکو (معاون وزیر و رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور) تایید و از طریق کمیسیون ملی یونسکو ارسال می‌شود.

این کارشناس زمین‌شناسی با بیان این‌که ژئوپارک ابتکاری نو و مفهومی جامع در راستای حفاظت، آموزش و بهره‌برداری پایدار از دارایی‌های سرزمین با حضور فعال و مشارکت جامعه محلی است، خاطرنشان کرد: این دارایی‌ها میراث زمین‌شناختی (ژئوسایت‌ها)، طبیعت و محیط‌زیست، میراث فرهنگی و تاریخی یک سرزمین را شامل می‌شود که دارای برنامه‌های مدیریتی، توسعه‌ای و حفاظتی است.

خانم بدری، شرط مهم موفقیت یک ژئوپارک را وجود برنامه و راهبردهای مناسب و دقیق در مدیریت ژئوپارک عنوان کرد و گفت: این راهبردها منجر به حفاظت، بهره‌برداری صحیح، توانمندسازی جامعه محلی و توسعه پایدار می‌شود و ژئوپارک‎ها در سطح شبکه ملی، شبکه منطقه‎ای (مانند شبکه اروپایی یا شبکه آسیا - اقیانوسیه) و شبکه جهانی معرفی می‎شوند.

شایان ذکر است؛ طبق تعریف یونسکو ژئوپارک، قلمرویی با محدوده‌های کاملاً مشخص است که دارای مساحت کافی و پهناور باشد و برای توسعه اقتصادی منطقه بکار آید. این قلمرو، دارای تعداد مشخصی از سایت‌های میراث زمین‌شناختی (در هر مقیاس) بااهمیت خاص علمی، زیبایی یا یگانگی بوده و نمایانگر یک ناحیه و تاریخ زمین‌شناختی، رویدادها یا فرآیندهای آن است. این ناحیه ممکن است علاوه بر اهمیت زمین‌شناختی دارای ارزش فرهنگی، تاریخی و باستان‌شناسی و بوم‌شناختی نیز باشد. یک ژئوپارک ملی، با ایجاد زیرساخت‌های مناسب مدیریتی اداره می‌شود که اهداف گسترده‌ای را برای توسعه پایدار اجتماعی و اقتصادی منطقه بکار می‌بندد.

گفتنی است، ژئوپارک طبس معروف به بهشت زمین‌شناسی ایران، در شمال غربی استان خراسان جنوبی دارای تنوع بالایی از پدیده‌های کم‌نظیر زمین‌شناختی است. در این ژئوپارک، سیر تحولات کره زمین از بیش از ۵۴۰ میلیون سال پیش (پرکامبرین) تا حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش (اوایل کرتاسه) را بدون کمترین وقفه زمانی می‌توان مشاهده کرد، در حالی است که توالی‌های دوران اول زمین‌شناسی (پالئوزوئیک، ۵۴۰ تا ۲۵۰ میلیون سال پیش) آن در ایران و غرب آسیا بی‌نظیر است. این ژئوپارک ۳ بخش مرکزی، دیهوک و دستگردان را در بر می‌گیرد. مرتفع‌ترین نقطه ژئوپارک، کوه نایبند در جنوب آن و پست‌ترین نقاط نیز بخش‌های جنوبی پلایای طبس هستند.

پدیده‌های زیبایی نظیر کویرهای گسترده، تپه‌های عظیم ماسه‌ای ریگ شُتران، صحرای زیبای طبس و پلایاها با جاذبه‌های کم نظیر کویری و همچنین سرزمین آذرین پشته سیاه، دره‌های مشهور کال جنی، کال سردر و کال تفتو، چشمه‌های آبگرم، معادن نوین و کهن، ریخت‌های فرسایشی و زمین‌ساختی از میراث زمین‌شناختی ژئوپارک هستند.

ژئوپارک طبس علاوه بر پدیده‌های کم نظیر و گاه بی نظیر زمین شناختی و دارا بودن جایگاه مهم در زمین‌شناسی ایران، پتانسیل‌های زیست‌محیطی، تاریخی و فرهنگی فراوانی را نیز در خود جای داده است.

انجام مطالعات تفصیلی و مستندسازی ژئوسایتها، ارزیابی آنها و محدوده یابی و پتانسیل یابی ژئوپارک (به عنوان اولین گام و اقدام اساسی و ضروری در راه اندازی یک ژئوپارک) در سازمان زمین شناسی با درخواست حاکمیت محلی شروع می‌شود. انجام برنامه‌های مدیریتی، فعالیت‌های تفسیری، آموزشی و حفاظتی و برنامه‌های توسعه اقتصادی جامعه محلی در ادامه توسط عوامل اجرایی ژئوپارک و با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط لحاظ صورت می‌گیرد.

متاسفانه در برخی مناطق کشور مشاهده می‌شود که با اتلاف سرمایه و وقت، پروژه‌ها و طرح‌های غیرکارشناسی تحت عنوان ژئوپارک به اجرا می‌رسند که نتیجه‌ای عملی برای آن منطقه در برنداشته و در نهایت به بایگانی‌ها سپرده می‌شوند.