ماهنامه‌های عمومی بزرگسال رشد منتشر شد

ماهنامه‌های آموزشی، تحلیلی و اطلاع‌رسانی رشد معلم، رشد آموزش ابتدایی، رشد مدیریت مدرسه، رشد مدرسه فردا، رشد فناوری آموزشی و رشد آموزش مشاور مدرسه به عنوان جزئی از بسته‌‌های تربیت و یادگیری در چارچوب اهداف و نظام آموزش و پرورش برای معلمان، دانشجومعلمان و کارشناسان وزارت آموزش و پرورش توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی منتشر شدند.

در اولین شماره ماهنامه رشد معلم در مهرماه ۱۴۰۱ مطلبی با عنوان «تربیت در فضای مجازی» منتشر شده است. این مطلب حاوی سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین دکترعلی لطیفی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در همایش ملی «آموزش مجازی، ظرفیت‌ها، بایسته‌ها و شیوه‌های تربیتی» است که به همت انجمن دانش‌آموختگان دانشگاه فرهنگیان برگزار شد. رشد معلم گزارشی از ارائه دکتر لطیفی در این همایش را با عنوان «گذار از آموزش مجازی به آموزش در عصر فضای مجازی؛ تأملات و بایسته‌ها» منعکس کرده است.

سونامی در علوم تجربی

چند سالی است نبود توازن در رشته‌های تحصیلی دوره دوم متوسطه در بین دانش‌آموزان دختر نگران‌کننده شده است. آمار شرکت‌کنندگان آزمون سراسری دختران در سال ۱۴۰۱ در رشته ریاضی و فیزیک و رشته علوم تجربی نشان می‌دهد تعداد شرکت‌کنندگان آزمون سراسری دختران در رشته علوم تجربی بیش از هفت برابر رشته ریاضی است. با فرض اینکه ظرفیت‌های آزمون سراسری و به‌دنبال آن بازار کار آینده میزان ثابت و مشخصی دارند، مسلّم است در آینده شاهد آسیب‌هایی اجتماعی، فرهنگی و شغلی خواهیم بود. مسیری که هم‌اکنون در مرحله ورود به دانشگاه‌ها شاهد آن هستیم، یعنی صف طویل داوطلبان برای رقابت بر سر رشته‌های مجموعه پزشکی، در دوران مدرسه نیز برای انتخاب رشته تحصیلی مشهود است و دانش‌آموزان بسیاری داوطلب انتخاب رشته تجربی هستند. این شرایط موجب شده در برخی مدرسه‌ها رشته ریاضی و فیزیک دایر نشود و در مقابل رشته علوم تجربی با هجوم چند برابری دانش‌آموزان روبه‌رو شود.

دومین شماره رشد معلم در آبان ۱۴۰۱ در ارتباط با حوزه هدایت تحصیلی و شغلی مطلبی با عنوان «سونامی در علوم تجربی» به قلم دکتر مرتضی فاضل را منتشر کرده است. نویسنده در این یادداشت به بررسی برخی از دلایل عدم انتخاب درست رشته‌های تحصیلی توسط نوجوانان در دوره‌های متوسطه و هنرستان‌های فنی‌وحرفه‌ای پرداخته است.

رشد آموزش ابتدایی؛ رهایی از خودفریبی؛ اولین گام در آموزش مؤثر صداقت

در اولین شماره رشد آموزش ابتدایی در مهر ۱۴۰۱ موضوع آموزش صداقت به دانش‌آموزان در مطلبی با عنوان «رهایی از خودفریبی» مورد بررسی قرار گرفته است. دکتر سکینه سلمان ماهینی در بخشی از این مقاله آورده است: «در میان فضایل اخلاقی، صداقت از بارزترین و پرکاربردترین فضایل در حیطه روابط فردی و اجتماعی است. در باب این مهم سخن بسیار گفته شده است. در آموزش نیز چه در خانواده و چه در مدرسه، صداقت اولین فضیلتی است که به آن توجه می‌شود و یکی از دغدغه‌های اساسی هر پدر و مادر و هر معلمی آموزش راست‌گویی و صداقت به فرزند و دانش‌آموز خود است.»

روش‌های بهبود مهارت‌های کلامی

معلمان غالباً برای ارتباط با ‌دانش‌آموزان روش‌های خاص خود را به‌کار می‌گیرند. عده‌ای با استفاده از توضیحات مفصل و طولانی همراه با جزئیات کامل تلاش می‌کنند مطالب درسی را به فراگیران خود انتقال دهند و برعکس گروهی دیگر جانب ایجاز و اختصار را در ارتباط کلامی با ‌دانش‌آموزان خود دنبال می‌کنند. این موضوع بیانگر این واقعیت است که آموزگاران، علاوه بر داشتن توانایی‌های علمی، لازم است با روش‌ها و شیوه‌های ارتباط کلامی و غیرکلامی بیشتر آشنا شوند؛ چرا که شناخت روش‌های مناسب برای ایجاد ارتباط بهتر با ‌دانش‌آموزان تدریس موفق‌تری را به همراه دارد.

رشد آموزش ابتدایی تلاش کرده است تا آموزگاران بتوانند میزان تأثیرگذاری تدریس خود را از طریق بهبود مهارت‌های کلامی و غیرکلامی و بالا بردن توان ارتباطی خود بیشتر کنند و در نتیجه آموزش موفق‌تری داشته باشند. در این خصوص در دومین شماره این مجله در آبان ۱۴۰۱ مطلبی با عنوان «روش‌های بهبود مهارت‌های کلامی» از محمدحسین بهروزیان را برای معلمان و کارشناسان وزارت آموزش و پرورش منتشر کرده است.

رشد مدیریت مدرسه؛ ضرورت عقل معاش

«امروز ذهن بچه‌های ما ذهن رقمی (دیجیتال) و فراگیر است و در این دنیا که همه یک گام جلوتر از جامعه خود را می‌بینند، معلمان باید کانون آماده کردن بچه‌ها برای آینده باشند. متولیان تعلیم و تربیت باید معاش را جدی بگیرند. عقل را دارای ۱۰ جزء می‌دانند که ۹ جزء آن در تجارت حاصل می‌شود. در حالی‌که آموزش‌های ما بریده از زندگی هستند در حال حاضر ما در جامعه خود سرمایه‌های راکد هنگفتی داریم.»

مطالب فوق بخش‌هایی از سخنان دکتر عادل پیغامی، دانشیار دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام) و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با ماهنامه رشد مدیریت مدرسه می‌باشد. متن کامل مصاحبه با این مؤلف کتاب درسی اقتصاد در اولین شماره رشد مدیریت مدرسه در مهرماه ۱۴۰۱ منتشر شده است.

رهبر آموزشی به مثابه فناور

حوزه رهبری آموزشی در طول قرن بیستم یک بنیان معرفتی را در مورد آنچه رهبر مدرسه باید بداند و به‌عنوان یک رهبر عمل‌گرا انجام دهد، به‌وجود آورد. مبانی برنامه درسی «آماده‌سازی رهبری آموزشی» بر دانش علمی، حرفه‌ای و دانشگاهی استوار شده بود که نمایانگر ترکیبی از عرف و فوت‌وفن سنتی، دانش دنیای مدرن و مطالعه نظریه‌ها و اصول رهبری بود.

برنامه آماده‌سازی رهبری برای داشتن تأثیر معنادار بر یادگیری در مدرسه به بازنگری محتوا، نحوه ارائه و تمرکز بر رهبری برای یادگیری نیاز دارد. اصلاحات در نظام آموزشی بر آموزش و یادگیری تمرکز دارد. تا زمانی که برنامه‌های رهبری آموزشی به فنون اساسی آموزش و یادگیری نپردازند، همچنان درباره یک برنامه درسی که بنیان آن در ایده‌ها و اصول منسوخ مدیریت صنعتی ریشه دوانده است پرسش‌های متعددی وجود دارد. رهبری آموزشی باید آینده را مبتنی بر فناوری پیش‌بینی کند و در راستا و فهم درست فناوری، درک درستی از چگونگی بهبود و نتایج یادگیری برای تمام دانش‌آموزان داشته باشد.

دکتر حیدر تورانی در دومین شماره از ماهنامه رشد مدیریت مدرسه به بیان ویژگی‌‌های رهبران آموزشی تربیت محور پرداخته و ویژگی‌های آن‌ها را در مطلبی با عنوان «رهبر آموزشی به مثابه فناور» برای مدیران آموزشی، معاونان، مشاوران، مربیان مدارس و کارشناسان آموزش و پرورش معرفی کرده است.

رشد مدرسه فردا؛ اهمال‌کاری تحصیلی

کم‌وبیش در فضای مدرسه و تعلیم و تربیت با همکاران و دانش‌آموزانی سروکار داریم که فعالیت‌های کاری و تحصیلی خود را به تعویق می‌اندازند. خیلی اوقات افرادی لایق و خوب در انجام کارهای فردی و تیمی در مجموعه‌ای خوش‌نام دچار ضعف‌اند و علت آن روحیه اهمال‌کاری است.

اولین شماره رشد مدرسه فردا در مهرماه ۱۴۰۱، به موضوع اهمال‌کاری اختصاص یافته است. یکی از مطالب در این زمینه، «اهمال‌کاری تحصیلی و راهبردهای حل آن» به قلم منیره‌السادات حسینی است. در بخشی از این مطلب می‌خوانیم: «یکی از جنبه‌های مهم زندگی، موفقیت تحصیلی و موفق نشدن در تحصیل است. به همین خاطر دانش‌آموزان، والدین و محیط‌های آموزشی نیز با صرف هزینه‌های بسیار در جهت کسب این موفقیت، برنامه‌های متنوعی تدوین می‌کنند. یکی از عوامل مؤثر در موفق نشدن در تحصیل، اهمال‌کاری تحصیلی خود دانش‌آموز است...»

مسیر جدید تربیت اقتصادی

یکی از ارجمندترین اقدامات در تاریخ نظام تعلیم‌وتربیت ایران، تهیه و تدوین مبانی نظری برای نظام آموزش‌وپرورش است، سندی با عنوان مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش که در آن ضمن تعریف تربیت، برای تربیت همه‌جانبه یا تمام‌ ساحتی شش‌ جنبه یا ساحت تعریف ‌شده است. از این‌ رو، اگر فردی را در این شش‌ جنبه تربیت کنیم، می‌توانیم ادعا کنیم فرد را در مسیر تربیت آرمانی و نیل به حیات طیبه قرار داده‌ایم. به ‌بیان ‌دیگر، تمام اهداف آموزشی را در زمره این ساحت‌های شش‌گانه قرار داده‌ایم.
هنگامی‌ که از تقویت روحیه تولید، تربیت شغلی، توانایی کسب حلال، حرفه‌آموزی، کار و فناوری، تربیت علمی، تقویت تفکر فناورانه و نظایر آن صحبت به میان می‌آید، توجه به سمت ساحت‌های تعلیم‌وتربیت علمی و فناورانه و اقتصادی و حرفه‌ای معطوف می‌شود.

سال ۱۴۰۱ طبق فرمایش مقام معظم رهبری، با شعار «تولید، دانش‌بنیان، اشتغال آفرین» مفاهیم دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین را گوشزد می‌کند.

در دومین شماره رشد مدرسه فردا، برای تبیین ارتباط نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی با تقویت اشتغال‌آفرینی و دانش‌بنیانی به بررسی پرسش‌های مطرح شده از نظرگاه‌های مختلف پرداخته شده است.

رشد فناوری آموزشی؛ هنر تربیت اقتصادی مسئله محور

«زندگی سرشار از مسئله‌های گوناگون است. اگر درست ببینیم، هر لحظه در حال حل مسئله هستیم و اگر شیوه مناسب را بشناسیم و در عین حال مهارت لازم را به‌دست آورده باشیم، می‌توانیم مسئله‌ها را به شایستگی زندگی کنیم...»

این مطلب با عنوان «مسئله‌های درآمدزا» در اولین شماره رشد فناوری آموزشی در مهر ۱۴۰۱ منتشر شده است. رقیه ‌سلیقه‌دار در این مطلب به بررسی هنر تربیت اقتصادی مسئله محور پرداخته است. به اعتقاد نویسنده، تفکر حل مسئله از جمله کلیدی‌ترین مهارت‌ها در زندگی است که در فرایند یاددهی یادگیری نیز جایگاه پراهمیتی دارد. برای تقویت این مهارت در دانش‌آموزان لازم است سهم مهمی از آموزش و طراحی آموزشی به آن اختصاص داده شود. برای درک بیشتر ضرورت پرداختن به مهارت حل مسئله خوب است این تفکر از نگاه ساحت تربیت اقتصادی در سند تحول بنیادین نیز دیده شود.

هوش مصنوعی

ما انسان‌ها خود را خردمند می‌دانیم، زیرا قابلیت‌های ذهنی ما بسیارند. هزاران سال است که سعی می‌کنیم بفهمیم چگونه فکر می‌کنیم. یعنی می‌خواهیم بدانیم چگونه می‌فهمیم، پیشگویی می‌کنیم و دنیا را تغییر می‌دهیم. حوزه هوش مصنوعی فراتر از این‌هاست؛ یعنی نه تنها سعی در درک کردن دارد بلکه می‌خواهد موجودیت‌های هوش را بسازد. هوش مصنوعی وظایف هوشمند را خودکار و نظام‌دار می‌سازد و با فعالیت‌های هوش انسان سروکار دارد. هوش مصنوعی در حوزه آموزش، هم کمک کننده و هم متحول کننده است.

هوش مصنوعی با قابلیت‌های قدرتمند خود در آینده‌ای نزدیک می‌تواند جذابیت تحولی در آموزش و پرورش و گسترش عدالت آموزشی در سراسر جهان ایجاد کند. دومین شماره رشد فناوری آموزشی در آبان ۱۴۰۱ در مقاله‌ای با عنوان «هوش مصنوعی در خدمت آموزش طبیعی» هوش مصنوعی بر اساس تعریف‌های بزرگان این عرصه را تعریف و برنامه‌‌های آن را تفکیک کرده است. در این مقاله کاربردهای اثرگذار هوش مصنوعی در آموزش و پرورش نیز بررسی شده‌‌اند.

رشد آموزش مشاور مدرسه؛ چاشنی‌های تمرکز

«توجه و تمرکز راه ورود اطلاعات به حافظه است. حافظه همچون ساختمانی است که درِ ورودی آن توجه و تمرکز است. توجه لازمه اساسی یادگیری مطالب و مطالعه مؤثر است. یکی از شکایت‌های رایج یادگیرندگان ضعف توجه هنگام مطالعه است. با توجه به اهمیت توجه برای رخ‌دادن یادگیری و پیامدهای مثبت انگیزشی و هیجانی پس از وقوع یادگیری، همچون افزایش انگیزه درونی و احساس لذت از یادگیری، به‌نظر می‌رسد که ارائه راهبردهایی برای افزایش توجه و تمرکز حین مطالعه ضرورت دارد.»

معلمان، دانشجو‌معلمان و کارشناسان وزارت آموزش و پرورش در شصت‌وسومین شماره رشد آموزش مشاور مدرسه در مطلبی با عنوان «مدیریت تمرکز و چاشنی‌های تمرکز» ضمن معرفی عوامل ضعف تمرکز به ارائه راهکارهایی برای مدیریت آن پرداخته است.