ایران جزو ۹ کشور آسیب‌پذیر از تغییرات اقلیمی

به گزارش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، داریوش گلعلی‌زاده - سرپرست مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست - در سمینار تخصصی ایران در برابر تغییرات اقلیمی که امروز به مناسبت روز جهانی تغییرات اقلیم (۲۴ اکتبر) مورخ ۲ آبان ماه برگزار شد، با اشاره به اینکه جامعه جهانی بیش از سه دهه است که حساسیت خود را نسبت به تغییرات اقلیم افزایش داده است، اظهارکرد: ۱۷ کشور در دنیا دچار تنش‌های آبی هستند و ایران نیز جزو ۹ کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی است، لذا لازم است تا خود را برای این تغییرات آماده کنیم. تغییرات اقلیم موجب افزایش آلودگی هوا و از طرفی آلودگی هوا موجب افزایش تغییرات اقلیم می‌شود.

وی یکی از تبعات تغییرات اقلیمی را افزایش آتش­‌سوزی‌های گسترده در پوشش گیاهی دانست و گفت: افزایش گرد و غبار نیز از جمله این تبعات است و ۲۳ استان در سال جاری متاثر از آسیب‌های گردوغبار چه با منشا داخلی و خارجی شدند.

گلعلی‌زاده با اشاره به اینکه برنامه اقتصاد کم کربن از برنامه‌هایی است که بسیار کمک کننده است، افزود: این برنامه در سال ۹۴ به تصویب رسید و تاکنون دو گزارش از آن منتشر شده است.

سرپرست مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه ما نه تنها در نبایدها بلکه در بایدها نیز موفق نبوده‌ایم، تصریح کرد: ما باید دوگانگی بین مسائل محیط زیست و اجتماعی را رفع کنیم. تمامی مسائل مربوط به محیط زیست روی معیشت و مسائل اجتماعی نیز اثر می‌گذارد.

وی با بیان اینکه از دست دادن آب و خاک جبران ناپذیر است، گفت: در شرایط حاضر هم با فرسایش خاکی و هم با از بین رفتن آب مواجه هستیم. در حال از دست دادن منابع گیاهی و پوشش گیاهی هستیم. شاید بتوان آلودگی هوا را کنترل و پیشگیری کرد، اما منابع تجدیدناپذیر را نمی‌توان جبران کرد.

گلعلی‌زاده در ادامه با اشاره به محدودیت‌ها گفت: لازم است مطالعه در مورد آسیب‌پذیری زیر ساخت‌ها و ارتقای تاب‌آوری در برابر این تغییرات و پیامدها انجام گیرد.

سرپرست مرکزملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه موضوع محیط زیست صرفا مربوط به سازمان محیط زیست نیست و همه سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مسئول هستند، یادآور شد: در این راستا آیین‌نامه‌های اجرایی نیز برای دستگاه‌ها ارسال شده است، امید است در اجرای آن‌ها اهتمام ورزند.

وی از مراکز علمی دانشگاهی خواست تا در جهت افزایش حساسیت مردم در این زمینه‌ اقدام کنند.

بروز و شیوع بیماری‌های نو پدید، از اثرات مخرب تغییرات اقلیم

انوشیروان محسنی بندپی - رئیس کمیته مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - نیز با بیان اینکه بزرگ­ترین چالش قرن اخیر تغییرات اقلیمی است، گفت: افزایش گرمای زمین و گازهای گلخانه‌ای، وقوع سیل و خشکسالی، کاهش شدید کیفیت هوا، اثرات سوء بر سلامت روان انسان‌ها از مهم‌ترین تهدیدها و پیامدهای تغییرات آب و هوا هستند همچنین از منظر سازمان جهانی بهداشت موجب بروز و شیوع بیماری‌های نوپدید می‌شود.

وی با اشاره به اینکه تا قبل از ۲۰۱۰ تغییرات اقلیمی طبیعی بوده است، تصریح کرد: بعد از سال ۲۰۱۰ تغییرات مصنوعی ناشی از دخل و تصرف انسان در محیط زیست موجب بروز و افزایش تغییرات اقلیمی شده است که خود به‌تدریج باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای و به‌تدریج افزایش گرمایش زمین شده است.

محسنی بندپی با استناد به سازمان جهانی بهداشت که تغییرات اقلیم را سلامت دانسته است، تصریح کرد: حتی ویروس کرونا و شیوع گسترده آن نیز ارتباط مستقیمی با تغییرات اقلیم دارد.

وی خاطرنشان کرد: از همه سازمان‌های جهانی مستقر در کشور و از همه دستگاه‌های اجرایی، اساتید، دانشجویان و محققان و مردم خواهشمندیم تا در راستای پیشگیری، کاهش و مقابله با پیامدهای تغییرات اقلیمی همکاری لازم را داشته باشند چراکه بدون همکاری یکدیگر نمی‌توان قدم‌های اساسی برای کاهش گاز گلخانه‌ای برداشت و شاهد کاهش گرمای زمین باشیم.

اثرات مخرب تغییرات اقلیمی بر بهداشت عمومی و منابع تغذیه

در ادامه این نشست خانم میکی کو سینگا - نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران - به اثرات تغییرات اقلیمی بر بهداشت عمومی در ایران پرداخت و گفت: تغییرات اقلیمی اثرات و پیامدهای مخربی بر زندگی و سلامت انسان‌ها می‌گذارد مانند بروز بیماری‌های قلبی، تنفسی، بیماری‌های منتقله از آب و غذا، بیماری مسری و غیر مسری و سلامت روان از مهم ترین عواقب این تغییرات هستند.

وی افزود: با وجود مطالعات گسترده در زمینه این پیامدهای فوق در ایران، اما همچنان خلاءهایی احساس می‌شود. مانند خلا در سیستم سلامت و سلامت روان که با توجه به اهمیت آن‌ها باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.

نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران از محققان این حوزه خواست تا گزارش‌هایIPCC (main expected health impacts of climate change) را مطالعه کنند و طبق گزارش‌های این سازمان یادآور شد: یکی از مهم‌ترین تاثیرات تغییر اقلیم برمنابع غذایی و وضعیت تغذیه است.

میکی کو سینگا با بیان اینکه بعد از بحران کووید ۱۹ لازم است تا همکاری‌های بین المللی بین سازمان‌ها ارتقا یابد، به شش حوزه ای که بعد از بحران کرونا باید مورد توجه قرار گیرد پرداخت و گفت: حفظ محیط زیست، ارائه خدمات ایمن، استفاده از منابع انرژی پاک، ارتقای سیستم سلامت، ساختن شهرهای قابل زندگی و ایمن و متوقف کردن یارانه‌های آلودگی (subsidizing) از موارد حائز اهمیت هستند.

وی با اشاره به اینکه برخی از کارها شاید ساده به نظر آیند، تصریح کرد: همین اقدامات ساده با اثر همپوشانی سایر اقدامات موجب کاهش آسیب‌پذیری، ارتقای آمادگی خود برای مقابله با تغییرات اقلیمی، کاهش آسیب‌پذیری و افزایش ظرفیت می‌شود.

افزایش بیماری‌های روحی روانی از عواقب مهم تغییرات اقلیمی

در ادامه این نشست جعفر جندقی - رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان - با اشاره به افزایش گرما، گرد و غبارهایی با منشا داخلی و خارجی، آلودگی هوا و سایر تغییرات اقلیمی گفت: متاسفانه این تغییرات زندگی همه مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همانگونه که در سال جاری شاهد تعطیلی‌های مکرر به دلیل آلودگی هوا ناشی از ریزگردها بودیم.

وی با بیان اینکه برداشت ما از آب‌های زیرزمینی و مخازن افزایش یافته و از طرفی بارش باران و برف در سال‌های اخیر کاهش یافته است، تصریح کرد: با افزایش یا کاهش دمای زمین، جریان‌های هوایی شکل می‌گیرند که می‌توانند زندگی را تحت تاثیر قرار دهند و موجب خشکسالی یا وقوع باران‌های سیل‌آسا شوند.

رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان با اشاره به اینکه ایران در شرایط خشکسالی قرار دارد، گفت: وقتی ما در انتظار بارش برای تامین آب شرب خود هستیم پس به‌طور قطع از کشورهای دیگر بسیار آسیب پذیرتر خواهیم بود.

جندقی با بیان اینکه بالا آمدن سطح آب می‌تواند استان‌های جنوبی را تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد سونامی شود، تاکید کرد: تغییرات اقلیم بر کیفیت زندگی ما نیز تاثیر می‌گذارد که این امر خود نشاندهنده اهمیت اقدامات برای مقابله با این تغییرات است.

وی با اشاره به اینکه وقتی بحرانی مانند سیل یا زلزله رخ می‌دهد، همه مردم از سازمان‌های حمایتی و دولت انتظار، کمک رسانی و حمایت دارند، یادآور شد: لذا باید از الان زیر ساخت‌های لازم برای روبرویی با چنین بحران‌هایی فراهم کنیم چراکه در صورت نداشتن زیر ساخت لازم مشکلات بیشتری رخ خواهد داد.

رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان با اشاره به افزایش بیماری‌های در بحران‌های سیل یا حتی خشکسالی گفت: با خشکسالی حشرات از بین می‌روند و موجب کاهش انتقال بیماری‌ها می‌شوند اما از طرفی با وقوع سیل حشرات افزایش می‌یابند و بیماری منتقله خود به خود افزایش خواهند یافت همچنین بیماری‌های منتقله از آب و غذا به دلیل کاهش مسائل بهداشتی افزایش می‌یابند.

جندقی با اشاره به اینکه بیماری روحی - روانی از اثرات مهم تغییرات اقلیمی است، یادآور شد: شاید بیش از هر چیزی این تغییرات بر روان انسان اثر دارد همچنین میزان مرگ‌های منتسب به گرما، در افراد بالا ۶۵ سال به ۸۰ در هزار نفر می‌رسد، درحالی که در گذشته بسیار کمتر بوده است.

وی با بیان اینکه آسیب‌پذیری و سازگاری با تغییرات اقلیم از مواردی است که باید به آن توجه شود، گفت: ارتقای سطح آگاهی مردم، سیاستگذاران، مجریان و مردم بسیار مهم است همچنین کشورهای توسعه یافته باید نسبت به پرداخت منابع در اعتبار بخشی صندوق بهینه سبز تحول داشته باشند.

رئیس مرکز سلامت محیط وزارت بهداشت و درمان در ادامه به اقدامات انجام شده در وزارت بهداشت و درمان آموزش پزشکی کشور در سال‌های اخیر پرداخت و اظهارکرد: استقرار کارشناس مسئول و نیز کمیته تغییر اقلیم، تهیه گزارش‌های ملی در این زمینه، اجرای پروژه ملی آسیب پذیری تغییر اقلیم بر سلامت در کشور، تلاش در جهت تدوین برنامه عملیاتی مقابله با این تغییرات اقلیم و ... از برنامه‌هایی هستند که در حال اجرا و توسعه هستند.

وی بعد از شرح اقدامات انجام گرفته خاطرنشان کرد: امید است بتوان گام‌های موثری در این جهت برداشت تا با پیامدهای مخرب این تغییرات اقلیمی به بهترین شکل ممکن مقابله و از آن پیشگیری کنیم.

تاب آوری نظام سلامت در برابر تغییرات اقلیم ضعیف است

در ادامه این نشست دکتر علی مصدق راد - استاد دانشکده بهداشت دانشگاه تهران و مختصص مدیریت و اقتصاد بهداشت - با بیان اینکه ایران از نظر تغییرات اقلیمی در وضعیت مناسبی قرارندارد، گفت: از منظر حجم گازهای گلخانه‌ای و عدم استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر در رتبه‌های آخر هستیم همچنین از نظر اجرای قوانین و مقررات خلأهای بسیاری وجود دارد. با وجود سیاستگذاری‌های موجود اما در اجرای آن‌ها بسیار ضعیف هستیم و باید در نظر بگیریم که نمی‌توان انفرادی و تک سازمانی کار را پیش برد. لذا لازم است تا همکاری بین بخشی وجود داشته باشد.

وی با اشاره به اثرات تغییر اقلیم مانند توفان‌های گرد و غبار، بالا آمدن آب دریاها، افزایش درجه حرارت و تغییر آب و هوا و ... اظهارکرد: تمامی این عوامل بر سلامت مردم تاثیر می‌گذارند و متاسفانه این عواقب بر زیرساخت‌های سلامت نیز اثرات مخربی دارد. برای مثال وقوع سیل، زلزله و ... موجب تخریب بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها می‌شود، حال مهم است که اگر این اتفاقات رخ دهد آیا ما از نظر تامین مالی و منابع توانایی مقابله با تغییرات را داریم یا خیر؟

مصدق راد تبدیل قانون‌ها به عمل را لازم و ضروری دانست و تصریح کرد: در عمل باید ظرفیت نظام سلامت در تغییرات اقلیم گسترش یابد چراکه هنگام وقوع بحران‌های طبیعی، کشور از منظر عرضه و تقاضا دچار شوک می‌شود. حال باید نظام سلامت خود را طوری تربیت کنیم تا در برابر تغییرات نه تنها آسیب نبیند بلکه قوی‌تر شود.

این مختصص مدیریت و اقتصاد بهداشت در ادامه خاطرنشان کرد: برای افزایش تاب‌آوری نظام به جای شروع از صفر نقطه شروع باید از تجارب کشورهای دیگر استفاده کنیم. لازم است نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنیم تا در نهایت به یک جمع‌بندی برسیم که برای حفظ و ارتقای سلامت در برابر تغییرات اقلیمی چه کارهایی می‌توان انجام داد.

فرونشست وسیع زمین در ایران با مقیاس سانتی­متر به جای میلی­متر

در ادامه این نشست دکتر رسول زرگرپور- معاون اسبق امور آب وزارت نیرو - با اشاره به شاخص‌های متفاوت در شناسایی و اندازه گیری گازهای گلخانه‌ای در کشور گفت: به‌طور کلی حجم گازهای گلخانه­‌ای در کشور زیاد و روبه افزایش است، که این خود موجب افزایش گرمای زمین و تغییرات اقلیمی می‌شود.

وی در ادامه از بین تعارف متفاوت تغییرات اقلیمی به یکی از جامع­ترین آن‌ها پرداخت و گفت: تغییرات اقلیم یک پدیده اتمسفری - اقیانوسی در مقیاس جهانی در دراز مدت است که این پدیده از عواملی چون فعالیت‌های خورشیدی و غیره متاثر می‌شود.

زرگرپور با بیان اینکه مهم‌ترین تاثیرات اقلیم بر منابع آب، کشاورزی و دامداری، امور بهداشتی، جنگل‌ها و تنوع زیستی و ... حاکم است، تصریح کرد: تغییر زمانی و مکانی بارش‌ها، تغییر نوع بارش‌ها، تغییر جریان‌های سطحی و زیرزمینی، گسترش پدیده­ ریزگردها، گسترش وسیع فرونشست زمین و .. از اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی است.

معاون اسبق امور آب وزارت نیرو با اشاره به اینکه در جهان واحد فرونشست زمین بر حسب میلیمتر است اما در ایران بر حسب سانتی متر گزارش می‌شود، گفت: این روند سریع فرونشست زمین تبعات بسیار مخربی دارد، به گونه‌ای که به آن زلزله خاموش می‌گویند.

وی با بیان اینکه میزان تبخیر منابع آب در ایران سه برابر متوسط تبخیر جهانی است، گفت: از ۴۵۰ محدوده مطالعاتی کشور ۳۵۳ محدوده یعنی ۷۸ درصد از مناطق ممنوعه هستند.

زرگرپور در ادامه به شرح اثرات تغییر اقلیم برمنابع آب تا ۲۰۴۰ پرداخت و گفت: سیل نقطه مقابل خشکسالی است، همیشه باور بر این است که در مناطق خشک به دلیل عدم بارش‌ها سیل اتفاق نمی‌افتد درحالی که این امر کاملا بالعکس است.