۲۰ نهاد مسئول آموزش در حوزه پسماند هستند؛ تشریح برنامه‌های فرهنگ‌سازی با آموزش‌وپرورش

محمدمهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران معتقد است فقط زمانی می‌توان به افزایش اثربخشی آموزش و فرهنگ‌سازی مدیریت پسماندها در یک جامعه امیدوار بود که در کنار تامین اعتبارات مورد نیاز، همه نهادها و سازمان‌های موظف، به وظایف قانونی خود عمل کرده و مشارکتی پویا و سازنده در میان آن‌ها شکل گیرد. با او درخصوص فعالیت‌های آموزشی در حوزه پسماند و فعالیت‌های مشترکی که با آموزش‌وپرورش در این حوزه اجرا می‌شود به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

درباره فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی در حوزه مدیریت پسماندها توضیح می‌دهید؟

در دنیای امروز مدیریت پسماندهای شهری به یکی از مهم‌ترین وظایف شهرداری‌ها در سرتاسر شهرها و کشورهای جهان تبدیل شده است. در این میان هر چند که نقش فناوری‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها و وضوع قوانین از اهمیت بالایی در مدیریت بهینه پسماندها برخوردار است ولی با این وجود و با توجه به تجربیات بومی و بین‌المللی، بدون مشارکت و همکاری داوطلبانه شهروندان در امر کاهش و تفکیک پسماندها، فعالیت‌های شهرداری‌ها و حتی پیمانکاران بخش خصوصی از اثربخشی مناسبی برخوردار نخواهد بود. لذا در کنار فراهم‌سازی و تامین سخت‌افزار و نرم‌افزار مورد نیاز از سوی شهرداری‌ها، سه موضوع آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی همواره به عنوان یکی از الزامات پیاده‌سازی مدیریت بهینه پسماندها در سطح بین‌الملل مطرح بوده است. در شهر تهران نیز با وجود جمعیتی بالغ بر ۹ میلیون نفر، مدیریت پسماندهای تر، خشک و خطرناک بدون مشارکت شهروندان با مشکلات متعددی همراه خواهد بود. بر این اساس شهرداری تهران و در راس آن سازمان مدیریت پسماند شهر تهران در طول سه دهه گذشته با اجرای طرح‌ها و پیاده‌سازی برنامه‌های کوتاه و میان‌مدت مختلف نسبت به آموزش و فرهنگ‌سازی مدیریت پسماندها در میان گروه‌های مخاطب مختلف از جمله کودکان و دانش‌آموزان اقدام کرده است.

هر چند که در این میان اقدامات متعددی صورت پذیرفته ولی با این وجود می‌توان مهم‌ترین طرح‌های اجرا شده را در حوزه آموزش، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی، به راه‌اندازی اولین مرکز آموزش‌های تخصصی سازمان مدیریت پسماند در کشور در شهر تهران، آموزش مدیریت پسماند دانش‌آموزان مقاطع مختلف مدارس پایتخت در محل مدرسه یا مرکز آموزش سازمان، اعزام مدرس برای آموزش مدیریت پسماند گروه‌های مخاطب مختلف متقاضی در محل کار آنها، تولید و انتشار محتوای آموزشی و فرهنگی همچون موشن‌های آموزشی، کتابچه، پوستر و بروشور و ... در میان گروه‌های مخاطب مختلف، بهره‌گیری از گروه نمایش عروسکی برای آموزش گروه‌های مخاطب مختلف به ویژه کودکان و دانش‌آموزان، بهره‌گیری از گروه تئاتر خیابانی برای آموزش گروه‌های مخاطب مختلف در شهر تهران، بهره‌گیری از گروه سرود برای آموزش گروه‌های مخاطب مختلف در شهر تهران، راه‌اندازی کمپین‌های اطلاع‌رسانی و آموزشی مدیریت پسماند جهت اطلاع‌رسانی و آموزش مدیریت پسماندها به رویکرد بهره‌گیری از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای گروه‌های مخاطب مختلف، تهیه و توزیع اقلام کاربردی در میان شهروندان با رویکرد جلوگیری از تولید پسماندها همچون قمقمه، کیسه‌های خرید پارچه‌ای و ...، همکاری با صدا‌و‌سیما جهت تولید و پخش برنامه‌های آموزش، فرهنگی و اطلاع‌رسانی و همکاری با وزارت آموزش‌وپرورش برای انتشار محتوای آموزشی و فرهنگی در میان دانش‌آموزان مدارس شهر تهران اشاره کرد.

درباره میزان اثربخشی آموزش‌ها توضیح می‌دهید، فکر می‌کنید چرا اقدامات فرهنگی در این حوزه به سختی به نتیجه می‌رسد؟

در این زمینه توجه به سه نکته از اهمیت بسیاری بالایی برخودار است. نکته اول اینجاست که همانند سایر فعالیت‌ها و طرح‌های آموزشی، فرایند آموزش و اطلاع‌رسانی ملی و بین‌المللی، موضوع آموزش و اطلاع‌رسانی مدیریت پسماندها نیز فرایند دیر بازده بوده و به سال‌ها زمان برای نتیجه‌بخشی نیاز دارد. دومین موضوع مهم که نباید از آن غفلت ورزید، ارتباط میان ارایه خدمات به شهروندان به آموزش‌های ارایه شده است. این بدان معنی است که در بسیاری از موارد علی‌رغم آموزش‌های ارایه شده به شهروندان، تجهیزات و زیرساخت‌های لازم برای همکاری و مشارکت آنها فراهم نشده است. لذا آموزش ارایه شده با گذشت زمان به دست فراموشی سپرده شده است. در این میان تحریم‌های بین‌المللی و کاهش بودجه‌های اختصاص یافته به موضوع مدیریت پسماند از تاثیر منفی به‌سزایی درباره کاهش اثربخشی آموزش‌های مدیریت پسماندها برخودار است. در نهایت و به عنوان سومین و مهم‌ترین موضوع باید به این حقیقت اشاره کرد که بر اساس قانون مدیریت پسماندها، مصوب سال ۱۳۸۳ مجلس شورای اسلامی، بیش از ۲۰ نهاد، سازمان و وزارتخانه در موضوع مدیریت بهینه پسماندها دارای تکالبف مختلفی همچون آموزش و اطلاع‌رسانی هستند. این در حالیست که بر اساس تجربیات سال‌های گذشته و در بسیاری از موارد این نهادها و سازمان‌ها به وظایف قانونی خود به ویژه در حوزه اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی به‌صورت قابل قبولی عمل نکرده و در این میان فشار اصلی فقط بر دوش شهرداری‌ها قرار گرفته است. شهرداری‌ها نیز با توجه به محدودیت‌های قانونی و اجرایی فقط قادر به آموزش و اطلاع‌رسانی بخشی از گروه‌های مخاطب از شهروندان هستند. به عنوان جمع‌بندی می‌توان به این نکته اشاره کرد که زمانی می‌توان به افزایش اثربخشی آموزش و فرهنگ‌سازی مدیریت پسماندها در یک جامعه امیدوار بود که در کنار تامین اعتبارات مورد نیاز، تمامی نهادها و سازمان‌های موظف به وظایف قانونی خود عمل کرده و مشارکتی پویا و سازنده در میان آنها شکل گیرد.

فعالیت‌هایی که در حوزه کودکان و نوجوانان انجام شده است و همکاری با مدارس به چه صورت بوده است؟

به یاد داشته باشیم که هر چند آموزش گروه‌های مخاطب مختلف شهروندی در شهر تهران همواره به عنوان یکی از اهداف و برنامه‌های اصلی سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در طول دو دهه گذشته مطرح بوده، ولی با توجه به تجربیات بومی و بین‌المللی در حوزه آموزش محیط زیست، تمرکز بر کودکان و دانش‌آموزان، به عنوان نسل آینده از اثربخشی بالاتری برخوردار خواهد بود. در همین راستا سازمان مدیریت پسماند ضمن هماهنگی با معاونت فرهنگ شهرداری تهران، ادارات مدیریت پسماند مناطق ۲۲ گانه و همچنین اداره آموزش‌وپرورش شهر تهران در طول چند سال گذشته نسبت اجرای طرح‌های مختلف و همچنین برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها و طرح‌های مختلف آموزشی و فرهنگی برای مدارس شهر تهران اقدام کرده است. به عنوان مثال تعدادی از دانش‌آموزان شهر تهران در قالب طرح نشاط تابستانه در مرکز آموزش‌های تخصصی سازمان در منطقه ۵، حضور یافته و آموزش دیده‌اند. با شروع فصل آموزشی مقرر شده تا پایان سال جاری مدیران و معلمان مدارس شهر تهران در قالب مجازی و دانش‌آموزان و همچنین نیروهای خدماتی ۱۸۵ مدرسه در شهر تهران به‌صورت حضوری از برنامه‌های آموزشی مدیریت پسماندها بهره‌مند شوند. علاوه بر این موارد، سازمان مدیریت پسماند با در اختیار گذاشتن تجهیزات مختلفی همچون مخازن تفکیک پلاستیکی و کارتن‌پلاست، پوسترها و بروشورهای آموزشی و ارسال گروه نمایش، گروه سرود و آموزشگران، نسبت به همکاری با مدارس برای پیاده‌سازی فرایند تفکیک پسماندها در مبدا اقدام کرده است.