شهری که مناسب نابینایان نیست

توصیه‌ای که رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) به نابینایان داشته‌اند نیز مؤید این نکته است؛ ایشان فرمودند "مبادا کسانی که به‌خاطر ضایعه‌ای و یا اینکه خلقتشان این‌گونه بوده و یکی از حواس یا یکی از اعضا را در بدن خود کم دارند، خیال کنند که راه ترقی علمی و عملی برای آنها بسته است". آنچه مشهود بوده پشتکار بی‌مانند نابینایان برای آموختن است که گاه موجب رشک همگان می‌شود. این افراد چنان محدودیت‌های واقعی موجود را نادیده گرفته و خود را در مسیر رشد و بالندگی قرار می‌دهند که باید الگویی برای تمام افراد باشد، ایمان داریم که روشنای وجودی این جمعیت روشندل، بر هر نوری که در جهان است، غلبه خواهد کرد، اما این موهبتی که نابینایان به صورت ذاتی دارند، موجب شده که در بطن اجتماع حضور فعالی داشته باشند و در مواردی حتی از سایر شهروندان پیشی گیرند.

مدیریت شهری نباید از خدمت‌رسانی مؤثر به آنها جا بماند، زیرا شهر عرصه حضور شهروندان است و تمام ساکنان، حق استفاده برابر از آن را دارند، در این میان گروه‌هایی با نیازهای ویژه، همواره به واسطه محدودیت‌های موجود، فرصت ابرازگری کمتری در سطح شهر دارند و نمی‌توانند به اندازه‌ای شایسته از خدمات شهری استفاده کنند، در این راستا مدیریت شهری موظف است تمام ظرفیت‌های موجود را جهت افزایش زیست‌پذیری شهر برای تمام شهروندان فراهم آورد که در این میان جمعیت نابینایان، جزو اولویت‌ها است، تلاش شهرداری تهران بر مبنای قوانین بالادستی و مصوبات شورای اسلامی شهر در راستای شکل‌دهی به شهر دسترس‌پذیر و به منظور ارتقای خوانایی شهر برای نابینایان این است که تعداد مسیرهای مبهم و پیچیده را کاهش دهد و از ایجاد اختلاف سطح‌های شدید و کفسازی‌های نامناسب در مسیر حرکتی پرهیز کند.

شهر تهران هنوز تا دستیابی به شاخص‌های دسترس‌پذیری شهر به ویژه برای نابینایان فاصله قابل توجهی دارد. در مسیر همکاری بخش‌های مختلف مدیریت شهری، باید طراحی فضا بر اساس ضوابط و استانداردهای حرکتی باشد و موانع تردد در پیاده‌روها به حداقل کاهش یابد. برای بهسازی رفت و آمد نابینایان، تجهیز مسیرهای موجود به نشانه‌های قبال لمس باید در دستور کار شهرداری تهران قرار گیرد.

همچنین جانمایی و استقرار تابلوها و علائم راهنمای حسی ویژه نابینایان در معابر و سایر تغییرات فیزیکی لازم مانند استفاده از بافت هشدار در محل اتصال پیاده‌رو و خیابان و کف‌سازی و برجسته‌سازی مسیر ویژه نیز از اهم مطالبات جمعیت نابینایان و کم بینایان از مدیریت شهری است. مناسب‌سازی تابلوهای راهنمای سطح شهر با خط بریل از جمله ابتکارات دیگری است که می‌تواند به زیست‌پذیری شهر برای این گروه کمک شایانی کند. در حوزه حمل‌ونقل به عنوان یک حوزه اولویت‌دار در تسهیل فراهم‌سازی مقدمات حضور شهروندان نابینا و کم بینا در جامعه، استفاده از تابلوهای گویا در محل ایستگاه‌ها و علائم نوشتاری به خط بریل در مورد زمان‌بندی حرکت، استفاده از فناوری‌های نوین مانند تابلوهای منقش به علائم بساوایی در ایستگاه‌های مترو و اتوبوس باید در برنامه مدیریت شهری قرار داشته باشد، اما فارغ از اقدامات کالبدی، آنچه دارای ارزشی مضاعف است، اقدامات اجتماعی برای نابینایان و توانمندسازی هر چه بیشتر آنها و بالقوه‌سازی ظرفیتشان در ارتقای کیفیت زندگی خود و جامعه است، از این‌رو باید با هم‌افزایی تمام دستگاه‌ها و نهادهای ذی‌ربط و استفاده بهینه از منابع در دسترس، جمعیت نابینایان را برای شغل‌های مناسب آموزش داد و از توانمندی آنها استفاده کرد.

از آنجایی که آگاهی از ملاحظات کلی در برخورد با افراد نابینا، زیست آنها را بهبود خواهد بخشید، لازم است با استفاده از ظرفیت‌های در اختیار، به اطلاع‌رسانی در این خصوص پرداخته شود. آگاه‌سازی جامعه و تعامل صحیح شهروندان با افراد دارای نیازهای ویژه، از جمله مهم‌ترین موضوعاتی است که به تنهایی می‌تواند کیفیت زندگی این گروه‌ها را افزایش دهد. استفاده از ظرفیت این گروه‌ها در اجرای فعالیت‌ها و رویدادهای حوزه فرهنگی و اجتماعی نشانگر باور عمیق به توانمندی‌های آنها است و به همین منظور در دوره اخیر این موضوع همواره جزو تأکیدات کمیسیون اجتماعی و فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران و مد نظر معاونت اجتماعی و فرهنگی در شهرداری تهران بوده است.

در نهایت باید از ظرفیت‌های در اختیار مدیریت شهری بهترین بهره را ببریم، همکاری هر چه بیشتر با جمعیت هدف و انجمن‌های فعال در حوزه کم‌ بینایی و نابینایی می‌تواند به تدقیق سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات منجر شود و از این منظر شورای اسلامی شهر تهران دست همکاری به سوی تمام دغدغه‌مندان و فعالان این حوزه دراز کرده و امیدوار است با همکاری و تعامل هر چه بیشتر به نتایج مطلوبی در رسیدن به جامعه بهتر نائل شود.

*عضو و رئیس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران