کشف قیمت برق براساس رقابت سالم و بر پایه عرضه و تقاضا

حمیدرضا باقری، معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران در تشریح چرایی و چگونگی راه اندازی این بازار و همچنین آغاز معاملات برق در این بورس می گوید: شرکت مدیریت شبکه برق ایران بر اساس سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و وظایفی که در اساسنامه خود برای ایجاد بورس برق دارد، مجموعه اقدامات و برنامه‌ریزی‌هایی را در راستای راه­اندازی بورس برق از سال ۱۳۸۶ آغاز کرد.

وی ادامه داد: بدین منظور در قدم اول، گزارش توجیهی راه‌اندازی بورس برق را تدوین و در نامه‌ای در تاریخ ۲۲ مهر ماه ۸۶ با امضای وزیر نیروی وقت برای وزیر اقتصاد و دارایی و سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال کرد.

باقری گفت: پس از آن جلسات مشترک با مدیران و کارشناسان بورس برگزار شد و اعضای محترم شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار نیز از بازار برق بازدیدهایی داشتند تا کلیه ابهامات رفع و اهداف وزارت نیرو از راه‌اندازی معاملات برق در بورس انرژی تببین شود.

معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران افزود: این اقدامات موجب شد که موافقت اصولی راه‌اندازی بورس برق ایران از شورای عالی بورس و اوراق بهادار در تاریخ ۲۶خرداد ماه سال۱۳۸۷ اخذ شود. سپس بر اساس مقرارت و ضوابط موجود برای تشکیل بورس‌ها و تکالیف سازمان بورس و اوراق بهادار، تهیه طرح تجاری (Business Plan) و طرح عملیاتی (Operational Plan) بورس برق ایران و همچنین پیش‌نویس اساسنامه بورس برق، آیین‌نامه معاملات و اساسنامه کارگزاران شرکت بورس برق تهیه و برای تصویب به سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال شد. پس از انجام اصلاحات پبشنهادی، شورای عالی بورس و اوراق بهادار در جلسه مورخ ۳۰ خرداد ماه سال۱۳۹۰، مجوز فعالیت رسمی بورس انرژی ایران (با محوریت برق) را صادر کرد.

وی در همان جلسه در مورد ترکیب سهامداران شرکت بورس انرژی و ارزش کل سهام شرکت تصمیم‌گیری شد، ارزش کل سهام، ۲۰۰ میلیارد ریال تعیین شد که ۲۰% مربوط به فعالان بخش خصوصی صنعت برق و نفت، ۶۰% مربوط به نهادهای مالی و ۲۰% باقیمانده از طریق پذیره نویسی عمومی به عموم مردم واگذار شد.

باقری ادامه داد: پیرو این تصمیم، فراخوان مشارکت در تاسیس بورس انرژی در تاریخ ۵ تیرماه سال۱۳۹۰ از فعالان بخش برق، نفت و نهادهای مالی برای تأمین ۸۰% از سرمایه شرکت از طریق جراید عمومی انجام گرفت که پس از آن با تعیین سهامداران حقوقی، هیئت موسس شرکت بورس انرژی تشکیل شد. پس از آن پذیره­نویسی عمومی برای تأمین ۲۰% باقی­مانده از سهام شرکت بورس انرژی در تاریخ ۱۲دی ماه سال۱۳۹۰ صورت پذیرفت.

معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران اظهار داشت: جلسه مجمع عمومی هیئت مؤسس بورس انرژی نیز در تاریخ ۱۱اسفند ۱۳۹۰به منظور تعیین اعضای هیئت مدیره شرکت بورس انرژی تشکیل شد. پس از برگزاری جلسات هیئت مدیره، در تاریخ ۲۵ اردیبهشت سال۱۳۹۱نخستین مدیرعامل بورس انرژی انتخاب شد که با تایید سازمان بورس و اوراق بهادار عملا ارکان بورس انرژی کشور تشکیل شد.

وی گفت: در نهایت با تلاش‌­ها و اقدامات انجام شده در راستای راه‌اندازی بورس انرژی، چهارمین بورس کشور در تاریخ ۱۹اسفند سال ۱۳۹۱افتتاح شد.

معاون بازار برق ایران در تشریح انواع معاملات برقی که تاکنون در بورس انرژی صورت گرفته گفت: آغاز معاملات برق از اسفند ماه سال ۱۳۹۱ در قالب معاملات سلف موازی بین نیروگاه های خصوصی و شرکت های توزیع نیروی برق انجام شد، در اولین روز معاملات برق در بورس انرژی، نماد بار پیک مورخ ۱۹ فروردین سال۱۳۹۲ بازگشایی و ۵ معامله با حجم کل ۸۰ مگاوات‌ساعت انرژی انجام شد.

باقری اظهار داشت: از سال ۱۳۹۴ با صدور مجوز پروانه خرده‌فروشی برای شرکت‌های خرده‌فروش امکان معامله برق برای این شرکت‌ها نیز فراهم شد، همچنین با تشکیل تالار بازار مصارف بزرگ برق، امکان حضور مصارف بالای ۵ مگاوات، در دو قسمت معاملات سلف و فیزیکی در سال ۱۳۹۶ فراهم شود.

معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران افزود: علاوه بر موارد فوق که برق در قالب بسته‌های انرژی بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود، از بهمن ماه سال ۱۳۹۸ نیز اوراق گواهی ظرفیت به منظور کمک به تامین مالی نیروگاه‌ها، برای ایجاد ظرفیت مطمئن نیروگاهی و ایجاد تراز بین تولید و مصرف در تالاری به نام "بازارِ سایرِ اوراق بهادار قابل معامله" عرضه شده است که تمامی متقاضیان جدید بالای ۵ مگاوات و مشترکانی که درخواست افزایش قدرت بیش از ۵ مگاوات را دارند ملزم به خرید گواهی ظرفیت هستند.

وی گفت: همچنین در صورت تصویب قانون مانع زدایی از صنعت برق به منظور حصول اطمینان از تراز تولید و مصرف و همچنین رعایت حقوق مشترکان موجود، ارائه گواهی ظرفیت نیروگاهی برای تمامی متقاضیان انشعاب (اعم از مشترک جدید و افزایش ظرفیت انشعاب موجود) الزامی می شود.

باقری تاکید کرد: در خصوص برنامه های آینده­ توسعه معاملات برق در بورس انرژی گفت: در شروع معاملات برق در بورس انرژی، شرکت‌های توزیع نیروی برق تنها خریداران برق در بورس بودند، در بهمن ماه سال ۱۳۹۴، با مصوبه هیئت محترم وزیران و نیز مصوبه وزیر محترم نیرو شرایط برای مشترکان صنعتی بالای پنج مگاوات فراهم شد تا در صورت تمایل، بخشی از برق خود را از طریق بورس انرژی یا قرارداد دوجانبه با نیروگاه‌ها تأمین کنند.

معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران اظهار داشت: همچنین برای واحدهای متقاضی جدید با قدرت بالای پنج مگاوات نیز اختیار به انتخاب یکی از روش‌های خرید از بورس انرژی، انعقاد قرارداد دو جانبه و یا تأمین برق از طریق نیروگاه‌های متعلق به خود در نظر گرفته شده بود. اولین معامله‌ی برق مصرف‌کنندگان بالای ۵ مگاوات در بازار فیزیکی بورس انرژی در تیر ماه سال ۱۳۹۶ انجام شد و تاکنون شاهد رشد معاملات این صنایع در بورس بوده‌ایم.

وی افزود: در فاز بعدی در مصوبه مورخ ۲۰ مهرماه سال۱۳۹۹ هیئت وزیران، تمامی مشترکان صنعتی بالای ۵ مگاوات را ملزم کرد که برق خود را از طریق قراردادهای دوجانبه و یا سایر روش‌های متداول در بورس انرژی خرید کنند. در غیر اینصورت برق آنها توسط مالکین شبکه (برق‌های منطقه ای و شرکت‌های توزیع ) به نمایندگی از طرف آن مشترکان از بازار عمده فروشی با بیشترین نرخ بازار برق خریداری و تامین می‌شود.

باقری خاطرنشان کرد: در این مصوبه، برنامه‌ریزی برای طیف جدیدی از مصرف‌کنندگان یعنی مشترکان بالای یک مگاوات نیز ابلاغ شده­، به نحوی که تا دو سال پس از تاریخ مذکور( بیستم مهرماه سال جاری ) زمینه برای حضور در معاملات بورس فراهم شود.

معاون بازار برق شرکت مدیریت شبکه برق ایران ادامه داد: از آنجایی که تعداد مشترکین بین یک تا پنج مگاوات که مشمول مصوبه فوق‌الذکر می‌باشند، در حدود شش هزار مشترک می‌باشد لذا حضور این مشترکین در رونق و تعمیق معاملات برق در بورس انرژی و نیز معاملات از طریق خرده‌فروشان برق بسیار موثر خواهد بود. از جمله برنامه های آتی توسعه بورس، حضور سایر مشترکین زیر یک مگاوات از طریق خرده فروشان است که با فراهم شدن قوانین و مقررات لازم و زیر ساخت‌های سخت افزاری و نرم افزاری این مهم نیز به انجام خواهد رسید.از دیگر برنامه های توسعه بورس انرژی راه اندازی بازار مدیریت مصرف جهت تراز بین تولید و مصرف در کشور است که در سایر کشورهای پیشرفته در بورس برق نیز در حال اجراست.

وی در تشریح نقش بازار برق درصورت توسعه بورس تا ۸۰ درصد گفت: در صورتجلسه مورخ ۳۴۸ هیئت تنظیم بازار برق و ابلاغیه مورخ ۹ خردادماه ۱۴۰۰ وزیر محترم نیرو، برای بازار عمده فروشی برق، نقش بازارِ متعادل ساز در نظر گرفته شده است و کاهش تدریجی سهم آن نیز مورد تأکید بوده است. که منجر به کاهش بدهیهای وزارت نیرو به تولید کنندگان می‌شود. لذا بازار عمده فروشی برق، همواره نقش خود را برای ایجاد تعادل بین میزان تولید و مصرف برق در زمان نزدیک به بهره‌برداری و نیز تضمین تعهدات انجام شده در معاملات خارج از بازار برق(معاملات بورس و دوجانبه ) را ایفا می‌کند.

باقری در پایان مزایای توسعه بورس را چنین اعلام کرد: به طور کلی بورس‌ها در ایجاد بازاری با فضای رقابت کامل و سالم نقش موثری دارند. بورس به عنوان بازاری منسجم و سازمان یافته مزایای بسیاری دارد. معاملات برق در بورس انرژی نیز مشمول این مزایا است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف - کاهش تصدی­ گری دولت مطابق با اهداف برنامه‌های کلان کشور و سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی

ب - حذف ساختار تعرفه و قیمت‌گذاری دستوری

ج - کشف قیمت برق براساس رقابت سالم و بر پایه عرضه و تقاضا

د - کاهش میزان بدهی‌های دولت به تولیدکنندگان برق

هـ - ایجاد حق انتخاب و ارتباط مستقیم بین تولیدکننده و مصرف‌کننده

و - ایجاد اطمینان برای سرمایه­ گذار در احداث نیروگاه و دریافت هزینه‌های تولید در یک چارچوب رقابتی