سجاد داغستانی، کارگردان نمایش «احتمال تحقق آرزوی محال» در گفت‌وگو با پانا مطرح کرد:
ضرورت پرورش نیروی خلاق برای آینده هنر ایران به‌شدت محسوس است
در دانشگاه‌ها، صرفاً عنوان‌های کلی کلاسیک کلیشۀ آرت ارائه می‌شود/ هنوز برای دسترسی به سالن‌های دولتی پروپاگاندا وجود دارد/ جشنوارۀ تئاتر دانشگاهی، بهترین جشنوارۀ تئاتر ایران است
تهران (پانا) - سجاد داغستانی، نویسنده و کارگردان «احتمال تحقق آرزوی محال» ضمن ابراز تأسف از این امر که رفتار برخی از دانشگاه‌ها به گونه‌ای است که دانشجو، با خواندن سادۀ یک کتاب نیز می‌توانسته است آموزش‌های ارائه‌شده را فرا بگیرد، گفت «صاحبان سبک، نظر، خلاقیت ایدئولوژی، فکر و اندیشه از دل دانشگاه و تئاتر دانشگاهی بیرون آمده‌اند.»
پس از گذشت بیش از یک سال از تمرین‌های نمایش «احتمال تحقق آرزوی محال»، دور اول اجراهای این تمرین/نمایش، که یک اثر تجربی است، از ۱۵ شهریور ماه در سالن شماره ۱ «خانه نمایش دا» آغاز خواهد شد.
«احتمال تحقق آرزوی محال» ردپاهایی از اجراهای گذشتۀ مرا در خویش دارد
سجاد داغستانی که سال گذشته نمایش «پس از برخورد جسم سخت به سر» را در تماشاخانه انتظامی به روی صحنه برده و با استقبال مخاطبان نیز مواجه شده بود، پیرامون اجرای جدید خود به پانا گفت: «در بخش‌هایی از این اجرا رد پایی از اجراهای گذشته من را نیز مشاهده می‌کنیم اما، در نهایت وقتی با تمام اثر مواجه می‌شوید، متوجه تفاوت بسیار این اجرا با کارهای قبلی من و حتی اجراهای مرسوم تئاتر که این روزها به روی صحنه هستند خواهیم شد.»
وی در همین راستا، با اشاره به این نکته که در واقع این اثر که در طول یک پروسه بلند مدت تجربی، نگارش و خلق شده است، برای ما یک مواجهه با خود در جهان معاصر هنر نمایش است، افزود: «البته خلق این ارائه و معاصر بودن آن، بر روی صحنه نیز ادامه خواهد داشت و مخاطب نیز به شکل کامل با این روند در طول اجرا همراه خواهد بود.»
داغستانی با بیان این نکته که اسامی بازیگران و اطلاعات تکمیلی مربوط به این نمایش به‌زودی اعلام خواهند شد، ادامه داد: «این اثر نمایشی، کاری به شدت تجربی است، در یک پروسه طولانی مدت بر اساس یک ایده خلق و نگارش شده و تمرین شده، بعد از یک سال و بیش از یک سال تمرین به اینجا رسیده است که به روی صحنه می‌رود.»
این کارگردان تئاتر، در ادامه، با اذعان به این امر که پیرو همین موضوع که این اثر نمایشی، تجربی و کلیت کانسپت کار تمرین نمایش است و همین امر موجب می‌شود که فعالیت در این حوزه، برای اهالی این گروه، برای تئاتریها و به ویژه برای مخاطبین و حتی مخاطبانی که کمتر تئاتری هستند، به شدت جذاب باشد، اضافه کرد: «تلاش کردیم مسائلی را در اجرای این اثر نمایشی رعایت کنیم، که این اثر، بتواند برای عموم مخاطبان جذابیت داشته باشد، اما مواجهۀ با خود معاصر برای ما تئاتریها در این اثر وجود دارد، که اتودها و تمرین‌هایش در صحنه ادامه پیدا می‌کنند و امکان دارد خود ما، هر شب با اتفاق جدیدی همراه باشیم.»
نویسنده و کارگردان نمایشنامه‌خوانی «این موسیقی متن روح یک زن است»، که بر اساس نمایشنامۀ «نوای اسرارآمیز» اثر «اریک امانوئل اشمیت»، طراحی و اجرا شده است، در همین راستا، با اشاره به این نکته که مواجهۀ بازیگران در این اثر نمایشی با نمایش، با نکات جدیدی همراه است که می‌تواند شبیه تمرین‌هایی باشد که هربار در پلاتو انجام می‌دهد، اظهار داشت: «ما برای بهبود کار در این مسیر، این اتفاق را یا حذف می‌کنیم یا در همان شب، آن را تقویت می‌کنیم که به بهبود اثر منجر شود، حال این اتفاق، می‌تواند کلی یا جزئی باشد.»
وی «احتمال تحقق آرزوی محال»، را اثری متنوع در حوزۀ میزانسن برشمرده و با بیان این که در طول ۷۰ یا ۸۰ دقیقه که این اثر نمایشی بر روی صحنه است، مخاطب مدل‌های مختلف یا شیوه‌های متفاوتی را در طول اجرای این کار می‌بیند، تصریح کرد: «تایم اجرای این کار می‌تواند هر شب متفاوت و سیال باشد و مثلاً زمانی بین ۷۰ تا ۹۰ دقیقه را به خود اختصاص دهد، چون بخش‌هایی از این اثر نمایشی، این قابلیت را در خویش دارد که متفاوت از شب گذشته اجرا شود.»
همۀ رفتارها و کارهای بازیگران در طول تمرین را به مثابۀ بخشی از اجرا می‌دانم
داغستانی، این اثر نمایشی را یک مستند معاصر فیکس‌شده برشمرده و با تأکید بر این مفهوم که منطقی پشت اجرای «احتمال تحقق آرزوی محال» نهفته است، خاطرنشان کرد: «من از روز نخستی که تمرینات این اثر نمایشی شکل گرفت، به تمامی اعضای گروه گفتم که همۀ رفتارها و کارهای انجام‌شدۀ خویش را در این اثر، به مثابه و به منزلۀ بخشی از اجرای نمایش در نظر بگیرد و من نیز، همین رفتارها را مشاهده کردم تا این متن را نوشتم، به همین خاطر، از گروه تماشاگر اجرای ما، تا تمام اتفاقاتی که بر روی صحنه می‌افتد، بخشی از اجرای ما در زمانی است که روی صحنه هستیم و به همین خاطر است که شاید بخش‌هایی بزرگ یا کوچک در این اثر نمایشی، هر شب از اجرا تغییر کند.»
این کارگردان تئاتر، با تأکید بر این مفهوم که آخرین نمایش او، تفاوت‌های بسیار و شباهت‌های اندکی نسبت به کارهای پیشینش دارد، این اثر نمایشی را ادای دینی به هنر معاصر عصر خویش و به ویژه تئاتر در دو یا سه سال اخیر دانسته و بر همین اساس، تأکید کرد: «من نمی‌خواستم در دورانی که به شدت برای همه تئاتریها سخت بود، کاری نکرده باشم و اگر خیلی سال‌ها بعد، در مورد این دوران از من بپرسند، بگویم کاری نکردم و منفعل در خانه نشسته بودم تا بگذرد، تا در زمان امن‌تر و مطمئن‌تری دست به تولید کارهایی کنم و تولید هنری داشته باشم، بلکه می‌خواستم به هر اندازه‌ای که شده کاری و ادای دینی را به زمان معاصر هنر نمایش داشته باشم و امیدوارم این اتفاق افتاده باشد.»
همۀ دست‌اندرکاران تئاتر می‌دانند که چرا مشکلات موجو رفع نمی‌شود
وی با اشاره به این نکته که پیش‌تر، گفتگوهای بسیار زیادی در حوزۀ تئاتر این کشور، با اهالی تئاتر و یه ویژه پیشکسوتان این عرصه انجام شده است و بیشتر این گفتگوها در حد حرف باقی مانده است، گفت: «به نظر من، امروز مهم‌ترین مشکل حوزۀ تئاتر این است که همه به خوبی می‌دانند که مشکلات تئاتر چیست، اما رفع نمی‌شود و همۀ کسانی که می‌دانند معضلات تئاتر چیست، خود نیز به خوبی می‌دانند که این مشکلات چرا رفع نمی‌شود و گویی امکان رفع این نواقص عدیده، به این راحتی‌ها فراهم نیست.»
وی در ادامه، ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز، تعداد بسیار زیادی از افراد در حوزه‌های مختلف تئاتر و نه صرفاً فعالان مختلف حوزه‌ها بازیگری، تهیه‌کنندگی، نویسندگی و کارگردانی، دچار یک نوع از افسردگی هستند که پیامد و پسامد دوران پساکرونا است، افزود: «این روزها، شاید هنوز کرونا تمام نشده است و اگر درگیری کمتر یا بیشتری از روزهای گذشته وجود دارد، اما انگار نگاه جامعۀ ما به این سمت و سو است که آن چه که امروز از پیکرۀ نتراشیده و نخراشیدۀ کرونا باقی مانده است، رو به پایان است و همین روزهایی که می‌تواند تا یک سال دیگر نیز ادامه داشته باشد، تمام‌شدنی است، اما امروز وضعیت کرونا تقریباً کنترل شده و مانند دیگر بیماری‌هایی است که جامعه در حال برخورد با آن است.»
هنوز برای دسترسی به سالن‌های دولتی پروپاگاندا وجود دارد/ذائقۀ تئاتریها تغییر کرده است
این کارگردان تئاتر، با ابراز خرسندی از این امر که امروز، مشاغلی که در دورۀ کرونا با سختی‌هایی مواجه شده و بعضاً متوقف شدند، امروز در حال فعالیت هستند و از سویی دیگر، تئاتر نیز با معضلاتی داخلی مواجه است، ادامه داد: «این بدان معناست که امروز، همان مشکلاتی که از قبل در حوزۀ تئاتر وجود داشته است، هنوز وجود دارد و از مهم‌ترین آن‌ها، می‌توان به این نکته اشاره کرد که امروز نیز، مانند گذشته یک پروپاگاندایی برای دسترسی به سالن‌های دولتی برای یک عده وجود دارد که تئاتری‌های جوان‌تر می‌بینند که تنها همان عدۀ خاص در این سالن‌ها اجرا می‌روند.»
نویسندۀ نمایش «روی خط زمانی غیر مستقیم»، که با دراماتورژی و کارگردانی «فرهنگ روشنی» در خانۀ هنر «آبان» به روی صحنه رفته است، با تأکید بر این مفهوم که امروز، گروه‌های تئاتری جوان‌تر در مواجه با سالن‌داران خصوصی، از توان مالی خوبی برخوردار نیستند، اضافه کرد: «نکته اینجاست که اگر امروز، گروه‌های تئاتری جوان حتی اگر بتوانند این حمایت‌های مالی را تامین کنند، بدون وجود سرمایه‌گذار و پشتوانۀ مالی، امکان برگشت هزینۀ تولید، و نه حتی سود فراهم نیست و به هر حال عدۀ زیادی از هنرمندان، عرصۀ تئاتر را به عنوان شغل خویش می‌دانند، اما می‌بیند که نمی‌توان به عنوان یک شغل به آن نگاه کرد و به خوبی می‌بینیم که در حال انجام مشاغل مختلف هنری هستند که شاید خیلی مورد پسند خود آن‌ها نباشد، اما مجبور هستند و البته رفته‌رفته ذائقۀ آن‌ها نیز تغییر کرده است.»
داغستانی در بخشی دیگر از این گفتگو، ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز در کشور معضلات بسیار زیادی در حوزۀ تولید آثار نمایشی و عدم حمایت از این آثار از ممیزی گرفته، تا هزینه‌های تولید و پس از آن بخش تماشاگر و بخش تبلیغات وجود دارد، اظهار داشت: «پس از گذشت همۀ این مراحل، حمایتی از تئاتر صورت نمی‌گیرد و مدل اجرایی که تئاتر، البته تئاترهای غیر تجاری و نه تئاترهای سلبریتی‌محور، در ایران در حوزۀ دارد، به گونه‌ای است که پس از مدت‌ها تمرین، در ۱۵ اجرا خلاصه می‌شود و تمام و جشنوارۀ خاصی در این میان وجود ندارد و تنها یک جشنوارۀ فجر در حوزۀ تئاتر وجود دارد که سال‌به‌سال، رویکرد خویش را علنی‌تر بیان می‌کند و به صراحت می‌گوید که جایی برای اجرای همۀ آثار تولید شده در حوزۀ هنر نمایش در کشور در این جشنواره وجود ندارد.»
جشنواره‌های خارجی نیز آن‌گونه که باید در دسترس ما نیستند/ جشنوارۀ تئاتر دانشگاهی، بهترین جشنوارۀ تئاتر ایران است
وی، در همین راستا با تأکید بر این مفهوم که امروز، جشنواره‌های خارجی نیز آن‌گونه که باید در دسترس ما نیستند و این موضوع نیز دلایل خاص خود را دارد و به همین دلیل، باید گفت که اجرای تئاتر بنا بر همین دلیل در کشورمان در همین ۱۵ یا ۲۰ اجرا به پایان می‌رسد، تصریح کرد: «بسیار نمی‌شود به این موضوع امیدوار بود که تکاپوی خلاقه‌ای در حوزۀ تئاتر ادامه پیدا کند، مگر این که اتفاقی خاص در این حوزه رخ بدهد که من، آن را بعید می‌دانم.»
نویسنده و کارگردان نمایش «پس از برخورد جسم سخت به سر»، با اشاره به این امر که پرورش استعدادهای هنری در آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها به شدت ضروری است و آن هم به این خاطر است که امروز، «آرتیست» به معنای واقعی که کار او مطلقاً هنر باشد، بسیار کم داریم و امروز کم هستند کسانی که از مسیر هنر نان به دست بیاورند، بخورند و زنده بمانند، خاطر نشان کرد: «این عده بسیار معدود هستند و به همین خاطر، همین عدۀ معدود دارند کارهای زیادی را در حوزۀ هنر انجام می‌دهند که اعداد این معدودها هم بالا است و اتفاقاً درآمدهای بسیار خوبی دارند و خیلی‌ها هم به این مسیر نمی‌رسند و این امر، به این دلیل است که «آرت» با کیفیتی ارائه نمی‌دهند.»
صاحبان سبک، نظر، خلاقیت ایدئولوژی، فکر و اندیشه از دل دانشگاه و تئاتر دانشگاهی بیرون آمده‌اند
این کارگردان تئاتر، در همین راستا با اشاره به این امر که امروز قائل به این نکته است که دایرۀ تئاتر دانشگاهی، که همین حالا لیستی برای آن وجود دارد و به خوبی مشخص است که چه افرادی در این دایره وجود دارند، بهترین دایرۀ تئاتر ایران است، تأکید کرد: «جشنوارۀ تئاتر دانشگاهی، هنوز هم که هنوز است، بهترین جشنوارۀ تئاتر ایران است و همۀ کارگردان‌های تئاتری که صاحب‌سبک، صاحب‌نظر، صاحب خلاقیت، ایدئولوژی، فکر، اندیشه، استقبال و همۀ هیاهوی خوب تئاتر هستند، از دل دانشگاه و از دل تئاتر دانشگاهی بیرون آمده‌اند، البته که به غیر از این دسته نیز، معدود کارگردان‌هایی هستند که همچنان به فعالیت می‌پردازند.»
وی با تأکید بر این مفهوم که امروز، این اهمیت وجود دارد که به استعدادهای هنری در مدارس و دانشگاه‌ها پرداخته شود و این موضوع، به همۀ دانشگاه‌ها و مدارس اختصاص نمی‌یابد، یادآور شد: «امروز دانشگاه‌هایی وجود دارند که اساتید آن‌ها، در میان خود تئاتریها، اساتید مورد تأییدی نیستند و در طول پروسۀ تحصیل در دانشگاه‌های جدیدی که فقط می‌خواهند از دانشجویان پول بگیرند، علم جدید را ارائه نمی‌دهند و در این دانشگاه‌ها، هیچ آموزش تجربی درست روی صحنه‌ای، به کارگردان، نویسنده، بازیگر و هر آرتیست دیگری در این زمینه داده نمی‌شود که زمانی که پایش را از دانشگاه بیرون می‌گذارد، بتواند شروع به فعالیت کند.»
دانشجو باید در دانشگاه، برند خویش را بشناسد و شروع به پرورش دادن آن بکند
داغستانی، ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز در دانشگاه‌ها، صرفاً عنوان‌های کلی کلاسیک کلیشۀ آرت ارائه می‌شود و این، بدان خاطر است که او، با چند مرکز آموزشی در حوزۀ آموزش‌های تئاتر و سینما در ارتباط بوده است، گفت: «رفتار این دست از دانشگاه‌ها به گونه‌ای است که شما اگر به داخل آن دانشگاه راه پیدا نمی‌کردید، با خواندن یک کتاب هم می‌توانستید آن‌ها را بیاموزید.»
نویسندۀ نمایش «خوا‌ب‌مُردگی»، که به کارگردانی «فرهنگ روشنی»، در تماشاخانۀ «آژمان» در تهران به روی صحنه رفته است، با تأکید بر این مفهوم که به زعم او دانشگاه، می‌بایست برای دانشجوی هنر، زمین اشتباه کردن باشد، افزود: «دانشجو باید در دانشگاه، برند خویش را بشناسد و شروع به پرورش دادن آن بکند، نه این که همه شیبه به هم، یاد بگیریم که از قفسه‌ای از کتابخانه نمایشنامه‌ای را برداریم، دوستان خویش را دور خودمان جمع کنیم، این‌قدر تایم در پلاتو تمرین کنیم و بعد روی صحنه، بر اساس توضیح صحنه و میزانسن متن جلو برویم و این که زیر متن، شخصیت، کاراکتر چیست و نویسندگان معاصر و گذشتۀ موفق نمایشنامه چه کسانی بوده‌اند و مثلاً فاصله‌گذاری چیست، از مباحث آموزشی در دانشگاه باشد و تمام.»
این کارگردان تئاتر در پایان این گفتگو، با اذعان به این امر که اعتقاد دارد این مسائل، تنها بخشی کوچک از تئاتر است که بعد از این مسائل، برای آرتیست بسیار مهم‌تر است که چه چیزی برای ارائه در دستان خویش دارد و چه خلاقیتی را نسبت به اثر خویش به خرج می‌دهد، ادامه داد: «به نظر من، ضرورت پرورش نیروی خلاق برای هنر، برای آیندۀ هنر ایران، این روزها به شدت محسوس است و دیده می‌شود.»
ارسال دیدگاه