شدت جریان «مانسون» نسبت به سال‌های گذشته بی‌سابقه بود

سحر تاجبخش شامگاه گذشته در یک برنامه تلویزیونی درباره صدور هشدارهای هواشناسی هنگام وقوع بلایای طبیعی همچون سیل گفت: هشدارهای هواشناسی در دو سطح ستادی و استانی صادر می‌شوند. در برخی مواقع این هشدارها هم در سطح استانی و همدر سطح ستادی صادر می‌شوند و در برخی مواقع فقط ستاد و در برخی مواقع نیز فقط استان کفایت می‌کند که این موارد نیز بر اساس تشخیص همکاران در سازمان هواشناسی برای صدور و تولید این هشدارها انجام می‌شود. هشدارها در سه سطح زرد، نارنجی و قرمز صادر میشوند که سطح قرمز بالاترین سطح هشدار و برای رخداد پدیده‌ها و یا مخاطراتی است که مخاطرات شدید و دامنه فعالیت گسترده‌ای دارند و این شدت و حدت به ترتیب در هشدارهای نارنجی و زرد کاهش می‌یابد.

رئیس سازمان هواشناسی کشور درخصوص هشدار وقوع سیل در شهرستان استهبان فارس گفت: برای سیل شهرستان استهبان به دلیل اینکه تنها در یک نقطه و به طور مشخص در استان فارس اتفاق افتاد هشدار زرد صادر کردیم اما نکته قابل توجه این است که به دلیل پیش‌بینی‌پذیری پایینی که داشت و در منطقه کوچکی هم احتمال رخداد آن وجود داشت شرایط برای صدور هشدار زرد رنگ مناسب بود. چه در لغت‌نامه‌های بین‌المللی و چه در لغت‌نامه‌های هواشناسی و چه در لغتنامه‌های عمومی مفهوم سیلاب آبی است که از جریان عادی و طبیعی بیشتر باشد اما در سیل استهبان جریان آب در بستر رودخانه حرکت می‌کرد و از لبه رودخانه بیرون نیامده بود. در آن منطقه امام‌زاده و روستاهایی وجود دارند که خسارتی به آن‌ها وارد نشده است. علاوه برآن برای رودخانه‌های فصلی کاملا طبیعی است که در برخی مواقع پرآب و در برخی مواقع نیز کم آب باشند اما اگر قرار بر وقوع سیل باشد باید جریان آب فراتر از مسیر همیشگی رودخانه باشد که در استهبان این اتفاق نیفتاد. به دلیل اتراق در بستر رودخانه خسارات و تلفاتی را به بار آورد وگرنه به لحاظ نقطه‌ای هشدار زرد برای استهبان استان فارس کفایت می‌کرد.

تاجبخش در ادامه درباره مدت زمان صدور هشدار پیش از وقوع سیل گفت: حدود ۴۸ ساعت قبل از وقوع حادثه هشدار زرد برای جنوب شرق فارس صادر شد که استهبان جزو آن بخش محسوب می‌شود. دو کاربر برای صدور هشدارهای هواشناسی وجود دارد که گروه اول عامه مردم هستند و همکاران در رسانه‌های ملی و شبکه‌های ملی و استانی اطلاع‌رسانی می‌کنند که در آرشیو برنامه‌های صدا و سیما نیز مستندات آن موجود است. در حوزه‌های تخصصی نیز تمام دستگاه‌های تخصصی، نظارتی و سطح بالا از دفتر مقام معظم رهبری تا دولت، وزارتخانه و همینطور سازمان‌های مرتبط همچون وزارت نیرو، سازمان مدیریت بحران و... یک لیست عریض و طویلی وجود دارد که این هشدارها به تمام این دستگاه‌ها برای اقدامات لازم ارسال می‌شود.

وی همچنین درخصوص پدیده مانسون نیز گفت: مانسون جریانی است که از اقیانوس به طرف خشکی حرکت می‌کند و در مقیاس بزرگی عمدتا در فصل تابستان به سمت عرصه‌های شمالی‌تر می‌آید و گاها تا تهران نیز می‌رسد. اما جریان مانسون با این شدت و قدرت طی چند سال اخیر بی‌سابقه بوده و شرایط ویژه‌ای بود که مانسون انقدر قوی در کشور ایران فعال شد. البته که فعالیت مانسون عمدتا در نیمه‌جنوبی کشور فعال بود اما برخی روزها شاهد بارندگی حاصل مانسون در تهران و رشته کوه البرزهم بودیم که سیستم‌هایی را که از نوار شمالی کشور رد میشد را تحت تاثیر قرار داد و بارش‌هایی را نیز در دامنه شمالی و جنوبی رشته کوه البرز داشتیم که متاسفانه منجر به رخداد سیلاب‌های منطقه‌ای در برخی مناطق شد.

رئیس سازمان هواشناسی درباره علت عدم راه‌اندازی سیستم‌ها پس از تصویب قانون هوای پاک در سال ۱۳۹۶ گفت: هدف ما از ایجاد قوانین این است که بتوانیم هشدارهای مرتبطی صادر کنیم. در برخی مواقع برای اینکه بتوانیم از جدیدترین فناوری‌ها و دستاوردهای دنیا استفاده کنیم نیازمند لیست بلندبالایی است که سازمان هواشناسی کشور با آن تجهیز شود.

وی افزود:از سال ۱۳۹۶ که این قانون ابلاغ شده و بنده در آن هنگام رییس سازمان هواشناسی نبودم با دیدگاه استفاده از فناوری‌های جدید دنیا برای راه اندازی این سیستم هزینه‌های مورد نیاز برآورد و به دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط اعلام شد. از اوایل سال ۹۸ که بنده در موقعیت ریاست سازمان هواشناسی کشور قرار گرفتم با توجه به سیل‌هایی که طی نوروز ۹۸ و اواخر۹۷ آمد ماده ۲۶ قانون هوای پاک را در دستور کار قرار دادیم.اما دو بخش بنیادی دراین هشدار سیل وجود دارد که یک بخش سخت افزاری و بخشی دیگرهم نرم‌افزاری است. برای اینکه بتوانیم تمام بارش‌هایی را مثل بارش‌های نقطه‌ای که الان اتفاق افتاده و ناشی از توفان‌های همرفتی که در کشور به خاطر فعالیت مانسون ایجاد شده را پایش کنیم و بر اساس داده‌ها بتوانیم پیش‌بینی کنیم در حوزه سخت‌افزاری تجهیزات بسیاری همچون یک شبکه راداری بسیار قوی در غالب رود دره‌های قابل ملاحظه‌ای که بارش زیاد دارند نیاز داریم که در خود استان تهران حداقل ۷ رود دره در شمال شهر وجود دارد که هر کدام به یک رادار کوچک نیازمند هستند.

تاجبخش اضافه کرد: برای توسعه این موارد نیاز به اعتبارات ویژه‌ای است که بارها نیز اعلام شده است اما به صورت ویژه‌ای تامین نشده است و تنها اعتبارات سازمان هوانشاسی طی این‌ سال‌ها افزایش یافته است. بنابراین وقتی تجهیزات سخت‌افزاری تامین نشده ما نمی‌توانیم مسئولیت را رها کنیم. ما مکلف هستیم تا ساز و کاری را برای صدور و تولید پیش‌بینی‌ها و هشدارها فراهم کنیم. دربخش سخت‌افزاری تا جایی که اعتبارات اجازه داده و از اعتبارات عمومی حوزه عمرانی است هزینه می‌کنیم که تا کنون رادار هواشناسی و حدود ۱۰۰ ایستگاه باران‌سنجی خریداری شده است. در سال‌های اخیر در بخش نرم افزاری هم فاز اول سامانه هشدار سیل را اجرا کردیم و به دلیل اینکه نمی‌توانستیم فاز اول را در تمام کشور اجرا کنیم اولویت‌ها را از وزارت نیرو گرفتیم و همانطور که آقای ضیاییان هم گفتند در حدود ۵۰۰ نقطه این اطلاعات و برخی از حوزه‌ها حدود ۱۲ حوزه آبریز را در اختیار داریم در مرکز پیش‌بینی هم انجام می‌شود.

رئیس سازمان هواشناسی تصریح کرد: در حوزه سخت‌افزاری هم اگر اعتبارات ویژه‌ای مشخصا برای پایش بیشتر بارش‌ها که گاها می‌تواند منجر به رخ‌داد سیل شود تامین شود خرید این تجهیزات را حتما در دستور کار قرار خواهیم داد چرا که این وظیفه ما این است اما درخواست این تجهیزات واعتبارات لازم است تاکنون که به‌طور ویژه تامین نشده است.نکته‌ای که وجود دارد این است که اعتبارات سازمان هواشناسی فقط مربوط به بخش عمرانی نیست و بخشی هم مربوط به هزینه‌های جاری سازمان است که از این بخش منفک می‌شود.

وی ادامه داد: در بخش اعتبارات عمرانی هم فصل‌ها با هم متفاوت هستند یکی دو فصل مشخص است که ما بتوانیم تجهیزات را از آن تامین کنیم و بقیه فصول مربوط به بازسازی و نوسازی و مواردی از این قبیل است. بنابراین کل این مبلغ عددی نیست که بتوانیم برای خرید تجهیزات از آن استفاده کنیم. ضمن اینکه ما یک سری فعالیت‌های جاری در سازمان داریم که باید انجام دهیم ما مکلف هستیم براساس تعهدات بین‌المللی حدود ۷ هزار تا ۸هزار رادیو سوند سالانه خریداری کنیم. سال ۹۶ که رادیوسوندها حدود یک میلیون تومان کمتر بودند امسال آن‌ها را باید ۴ میلیون تومان تهیه کنیم. بنابراین آن ۷۰۰ رادیوسوندی که باید خریداری کنیم قابل مقایسه با آن نیست. بنابراین افزایش اعتبارات سازمان هواشناسی اگرچه اتفاق افتاده اما هزینه‌های سازمان هواشناسی تامین نمی‌شود و باید اعتبارات ویژه‌ای برای کارهای ویژه در نظر گرفته شود.

تاجبخش درباره دلیل شدت بیش‌ ازحد بارش‌های نقطه‌ای در استان‌هایی همچون یزد که رکورد بارش سالانه در دو روز اول بارندگی‌ها شکسته شد، اظهار کرد: فعالیت سیستم‌های جوی علاوه بر محتوای رطوبتی که در آن وجود دارد شرایط توپوگرافی منطقه نیز بسیار زیاد در آن تاثیرگذار است. تمام این نقاطی که بارندگی شدید همراه با سیل را تجربه کردند در مناطق مرتفع استان‌ها هستند. موقعیت کوهستان‌ها در توسعه سیستم‌های جوی بسیار موثر است. به خصوص اگر این سیستم رطوبت قابل ملاحظه‌ای همچون سیستمی که از جنوب آمد داشته باشد که رطوبت بسیار خوبی را از اقیانوس هند وارد منطقه ایران کرد و شرایط توپگرافی منطقه هم کمک کرد و در مناطقی همچون ارتفاعات تهران و فیروزکوه ابرها رشد قابل ملاحظه‌ای کردند و بارش‌های شدیدی اتفاق افتاد.

وی با بیان اینکه سازمان هواشناسی به طور روتین، ساعتی و روزمره با حوزه هوانوردی در ارتباط است، افزود: در حوزه کشاورزی نیز توسعه هواشناسی کشاورزی یکی از فعالیت‌های کاربردی ما است که در این حوزه انجام می‌دهیم و تا جایی که ظرفیت‌های سازمان هواشماسی اجازه داده به این حوزه خدمت می‌کنیم و این هم از سال‌های دور در هواشناسی انجام می‌شد و همچنان ادامه دارد. مورد بعدی حوزه خدمات دریایی است که کشور ما هم در سواحل شمالی و هم در سواحل جنوبی اطلاعات و پیش‌بینی وضعیت هوا روی دریاها و ارتفاع موج و پدیده های دریایی را در خدمت کاربران از جمله شرکت‌های کشتیرانی، سازمان بنادر و دریانوردی قرار می‌دهد که در بسیاری از توفان‌ها هماهنگی بسیار خوبی با سازمان هواشناسی همکاران ما در سیستان و بلوچستان و همکاران ما در سازمان بنادر موجب شد تا بتوانیم بسیاری از خسارات را پوشش دهیم.

رئیس سازمان هواشناسی کشور گفت: در سازمان هواشناسی اقداماتی که انجام می‌دهیم زیرمجموعه سازمان جهانی هواشناسی که این سازمان هم یکی از سازمانهای زیرمجموعه سازمان بین‌الملل است و دو رکن اصلی دارد که یکی گنگرده سازمان جهانی هواشناسی است که ۱۹۴ عضو دارد و تمام کشورهایی که عضو این سازمان هستند عضو این کنگره هستند و شورای اجرایی دارد. شورای اجرایی متشکل از ۳۷ عضو است و ۲۷ کشور و حدود ۱۰ سازمان بین‌المللی که این ۲۷ کشور بر اساس رای گیری تایین می‌شوند. ما در سال‌های دور عضویت در شورای اجرایی را داشتیم ولی قریب به ۱۵ سال بود که از این مجامع دور بودیم و خوشبختانه بنده توانستم در سال ۲۰۱۹ عضویت ایران را در شورای اجرایی فراهم کنم و در رقابت سخت با کشور عربستان باشیم.

وی افزود: ما در سال‌های اخیر توانستیم از ۲۰۱۹ تاکنون رایزنی‌های لازم برای راه‌اندازی دو مرکز منطقه‌ای اقلیم و مرکز منطقه‌ای هشدار و پیش‌بینی گرد و خاک که در منطقه ما یک معضل مهم است با سازمان هواشناسی جهانی و کشورهای همسایه‌ای که تمایل دارند حرکت کنیم به سمت راه اندازی این‌ها و در خصوص راه‌اندازی مرکز هشدار گرد و خاک با کشور ترکیه قصدنامه‌ای را امضا کردیم که هنوز به مرحله اجرایی نرسیده است. مذاکراتی نیز در خصوص راه‌اندازی یک مرکز اقلیم منطقه‌ای داشتیم که امیدوارم در فرصت باقی‌مانده تا پایان سال که به کنگره نزدیک می‌شویم بتپانیم مقدمات اولیه این کار را فراهم کنیم.

تاجبخش در پاسخ به اینکه در کشورهای اروپایی پیش‌بینی‌های دما تا دو هفته آینده با ضریب خطای بسیار اندک انجام می‌شود و آیا در ایران نیز انجام می‌شود یا خیر گفت: در بسیاری از مواقع این اتفاق می‌افتد و پیش‌بینی‌های ما هم برای دما صحیح هستند اما نکته مهم این است که شاید یک ماه نمیگ‌ذرد که در اروپا رخداد پدیده افزایش دما باعث از بین رفتن صدها هزار نفر شد و این به این معناست که پیش‌بینی درستی ندادند و بخشی هم مربوط به این است که مردم در معرض این مخاطره قرار گرفتند. خروجی این مدل‌ها در مناطقی که بهترین مدل‌های پیش‌بینی را دارند هم اتفاق می‌افتد.

رئیس سازمان هواشناسی کشور درباره پدیده النینو و مانسون و تغییرات و جدی و شدیدی که به یکباره بر بخشی از کره زمین وارد می‌شود، گفت: در مباحث علمی هواشناسی و اقلیم شناسی فرایندی را داریم معروف هستند به دورپیوندها که اساسا بر حسب برهم کنش جو و اقیانوس تعریف می‌شوند و به دلیل تغییرات دمایی که در جو و اقیانوس می‌افتد قطعا اینها بر پدیده ها و مخاطراتی که در مقیاس کوچکتر مثل بارش‌ها و سیلاب‌هایی که ناشی از این بارش‌ها است اتفاق می‌افتد تاثیرگذار است و برخی مستقیم تاثیر می‌گذارد و برخی نیز تاثیر غیرمستقیم دارد.