حمید خوش‌آیند*
اهداف سفر بایدن به فلسطین اشغالی و عربستان
تهران (پانا) - جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا در اولین سفر خود به غرب‌آسیا، از ۲۲ تا ۲۵ تیر ماه، به فلسطین اشغالی و عربستان سفر خواهد کرد. حضور در نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس که مصر، اردن و عراق نیز در آن شرکت خواهند داشت، از جمله برنامه‌های سفر بایدن به منطقه است.
اهداف سفر بایدن به منطقه
سفر بایدن به منطقه با یک تأخیر نسبتاً طولانی از زمان تصدی ریاست جمهوری انجام می‌شود. اهداف این سفر را می‌توان در سه حوزه اقتصادی، سیاسی و امنیتی بررسی کرد:
الف) اقتصادی
اگر جنگ اوکراین اتفاق نمی‌افتاد تا آمریکا و کشورهای اروپایی در یک «سیاست تنبیهی» مجبور شوند نفت و گاز روسیه را به‌خاطر حمله نظامی به اوکراین «تحریم» کنند، قائدتاً به این زودی شاهد سفر رئیس جمهور آمریکا حداقل به عربستان نبودیم.
جو بایدن که از همان آغاز ریاست جمهوری خود با ریاض به‌خاطر مسائل مربوط به حقوق بشر و پرونده قتل خاشقچی و همچنین سیاست‌های رادیکال بن‌سلمان، منتقدانه و با بی‌اعتنایی رفتار می‌کرد، امروز در مواجهه با مسئله «نفت» و «حقوق‌بشر»، گزینه نفت را در اولویت قرار داده است.
تحریم نفت و گاز روسیه «پیامدهای مخربی» برای متحدان اروپایی آمریکا داشته است. درصورتی‌که برای آن راه‌حلی پیدا نشود، زمینه‌ساز آشوب‌های اجتماعی، بحران‌های سیاسی و ضدامنیتی در جوامع اروپایی خواهد شد.
عربستان به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در جهان، پس از یک و نیم سال «سیاست بی‌اعتنایی» کاخ سفید، یک‌بار دیگر در اثر جنگ اوکراین، «اهمیت راهبردی» پیدا کرده است که از نظر واشنگتن می‌تواند متحدان اروپایی این کشور را تا حدود زیادی از مشکلات ناشی از کمبود نفت و گاز نجات دهد؛ این همان نکته کلیدی است که بایدن را به عربستان کشانده؛ یعنی مدیریت «فرایند انتقال آسان و کم‌هزینه انرژی از عربستان سعودی» و برخی کشورهای عربی همسو با آمریکا به بازارهای غربی.
ب) سیاسی
در خصوص اهداف سیاسی، چهار هدف اصلی قابل شناسایی است:
نخست، رژیم‌صهیونیستی به شدت تلاش می‌کند تا مناسبات سیاسی و دیپلماتیک خود با عربستان سعودی را عادی کند. برخی موانع پیش‌رو از جمله «ترس از واکنش‌های داخلی و منطقه‌ای» سبب شده است تا عربستان در این زمینه «محتاطانه» عمل کرده و با وجود روابط پنهان امنیتی، در مقابل «فشارهای» واشنگتن و رژیم‌صهیونیستی برای عادی‌سازی و توسعه روابط دوجانبه «مقاومت» کند. این مسئله برای رژیم‌صهیونیستی که نیاز شدیدی به رابطه با عربستان داد، به هیچ عنوان قابل قبول نیست.
جو بایدن در سفر منطقه‌ای خود تلاش می‌کند تا ضمن «تسهیل روند عادی‌سازی» روابط رژیم‌صهیونیستی با عربستان و برخی کشورهای عربی سازشکار، توافق ابراهیم را که در یک «وضعیت ابهام‌آلود» قرار دارد به سمت یک توافق پایدار، واقعی و مبتنی بر روابط رسمی، آشکار و شفاف سوق دهد. ترمیم روابط تل‌آویو با تشکیلات خودگردان که در دوره ترامپ آسیب دیده است نیز از دیگر اهداف سیاسی این سفر است.
البته حکام سعودی باید نسبت به سیاست‌هایی که ممکن است در پی سفر بایدن به‌ویژه در زمینه عادی‌سازی اتخاذ خواهند کرد هشیار باشند و فریب آمریکا را نخورند، چرا که هرگونه «محاسبه غلط» و اقدام نسنجیده در خصوص عادی‌سازی رابطه با رژیم‌صهیونیستی، قطعاً با «پیامدهای شدید» و «عواقب خطرناک» برای ریاض همراه خواهد بود.
دوم، بایدن در این سفر در صدد است تا از نزدیک برای مشکلات کنونی کابینه رژیم‌صهیونیستی که بقاء و موجودیت سیاسی این رژیم را با خطر اساسی مواجه کرده است، چاره‌ای بیندیشد.
سوم، بایدن در خصوص پرونده مربوط به جنگ یمن و آتش‌بسی که در این زمینه در حال اجراست، با عربستان و برخی حکام منطقه گفتگو خواهد کرد.
چهارم، بهره‌برداری‌های انتخاباتی و بهبود جایگاه سیاسی بایدن در آمریکا نیز از دیگر اهداف سیاسی این سفر است. افت محسوس محبوبیت بایدن در افکار عمومی داخلی و شرایط دشوار دموکرات‌ها برای پیروزی در انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره که می‌تواند در انتخابات ۲۰۲۴ ریاست جمهوری نیز اثر بگذارد که البته ناکامی بایدن در احیاء برجام نیز در آن موثر بوده، مسئله مهمی است که در این زمینه باید مورد توجه قرار داد.
ج) امنیتی
سفر بایدن به منطقه دارای اهداف امنیتی متعددی نیز است که در این زمینه می‌توان به «تقویت اجماع منطقه‌ای» علیه جمهوری اسلامی ایران، «تشدید کمربند امنیتی در محیط پیرامونی ایران» که اجرای طرح ناتوی عربی یکی از ترتیبات مطرح در آن است و ارزیابی ایده «یکپارچه‌سازی دفاع هوایی کشورهای منطقه» به عنوان یک پوشش مؤثر دفاعی در مقابل ایران اشاره کرد.
همچنین بایدن به دنبال این است تا بین رژیم‌صهیونیستی و کشورهای مرتبط با توافق ابراهیم درباره اتصال سامانه‌های پدافند هوایی مستقر در برخی کشورهای عربی به سامانه‌های پدافندی رژیم‌صهیونیستی و تجمیع ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات هماهنگی‌های لازم را انجام دهد.
نکته پایانی
منافع ملی آمریکا به‌گونه‌ای تدوین شده است که دو حوزه اروپا و غرب‌آسیا، نقش کلیدی در «تأمین حداکثری» آن دارد. زمانی که این دو حوزه در چالش باشند، طبیعی است که منافع ملی آمریکا نیز دچار «چالش» خواهد شد.
مشکلات اقتصادی، سیاسی، امنیتی و اجتماعی ناشی از تحریم نفت و گاز روسیه در اروپا، شرایط نابسامان سیاسی و امنیتی در سرزمین‌های اشغالی، وضعیت شکننده توافق ابراهیم که آمریکا طراح و مبتکر اصلی آن است، مشکلات مربوط به روند آشکارسازی مناسبات رژیم‌صهیونیستی با عربستان و برخی کشورهای عربی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران «چهار مسئله مهم» هستند که در تأمین منافع ملی ایالات‌متحده در دو سطح منطقه‌ای و بین‌المللی مشکلاتی را به وجود آورده‌اند.
با توجه به اینکه هرگونه تنش در مناطق و کشورهایی که متحد کاخ سفید محسوب می‌شوند و در جهت منافع آمریکا عمل می‌کنند، این کشور را نیز با مشکل مواجه نموده و بار سنگینی روی دوش سیاست خارجی‌اش می‌گذارد، از این رو بایدن ترجیح داده است تا با سفر به منطقه سازوکارهایی برای رفع مشکلات موجود پیدا کند. اینکه آیا سفر بایدن به منطقه سفر موفقی خواهد بود، موضوعی است که باید آن را متعاقبا مورد بحث و بررسی قرار داد.
کارشناس مسائل منطقه*
منبع: شورای راهبردی روابط خارجی
ارسال دیدگاه