دو راهی پرداخت نقدی یا کالایی یارانه
تهران (پانا) – بعد از اجرایی‌شدن نظام اصلاح توزیع یارانه‌ها، مسئله‌ای که بسیار مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفته است انتخاب میان پرداخت نقدی یا غیر نقدی یارانه‌ها است. موافقان پرداخت نقدی معتقدند کالابرگ اثرات غیرمستقیم حذف ارز ترجیحی روی کالاها را جبران نمی‌کند و مخالفان این روش پرداخت معتقدند پرداخت نقدی به‌شدت تورم‌زا است و از سوی دیگر در بلندمدت دولت را به بانک‌ها بدهکار می‌کند.
از همان ابتدای شروع اجرایی‌شدن اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها رئیس‌جمهوری با تأکید بر اینکه عادلانه‌سازی نظام توزیع یارانه‌ها تصمیمی ملی و ضروری برای اقتصاد کشور است، از همه بخش‌های دولت خواست تا برای اجرای این طرح همدلی و هم‌صدایی داشته باشند.
به گفته بسیاری از کارشناسان موضوع یارانه، شمشیر دو دمی است که هم می‌تواند مبنای اجرای عدالت باشد و هم می‌تواند بسترساز فساد باشد. اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها اگرچه اقدام جسورانه و به‌جایی بود که مدت‌ها بسیاری از اقتصاددان‌ها به انجام آن تأکید داشتند اما مسئله نحوه اجراست.
برخی معتقدند زمان اجرایی‌شدن این طرح باید به بعد از دقیق‌شدن دهک‌بندی‌ها موکول می‌شد اما برخی دیگر این اقدام را فرصتی برای تکمیل و دقیق‌شدن پایگاه داده رفاه ایرانیان عنوان می‌کنند که می‌تواند زمینه‌ساز مالیات‌ستانی عادلانه شود. مسئله دیگر نحوه پرداخت یارانه است که برخی معتقدند باید یارانه نقدی پرداخت شود برخی دیگر بن کالا را بهترین روش عنوان می‌کنند.
بن کالا بهتر از یارانه نقدی است
رحمت‌الله نوروزی، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با پانا با بیان اینکه توزیع ۴ تا ۶ و نیم میلیون تن گندم با نرخ یارانه‌ای درگذشته موجب رانت و فساد شده بود، عنوان کرد که در طرح اصلاح نظام توزیع یارانه بهتر است از بُن کالا استفاده شود.
عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی با فسادزا خواندن پرداخت یارانه به برخی از کالاها اظهار کرد:«در شرایط کنونی مشخص شده است که موضوع یارانه به برخی کالاها به‌شدت رانت‌زا و فسادزا است. ما نیاز به یک جراحی اقتصادی داریم و این اقدام مهم باید انجام می‌شد اما با توجه به اینکه در سال‌های اخیر تورم و گرانی را در شرایط تحریم‌های ظالمانه تجربه می‌کنیم و همچنین از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب دغدغه معیشت مردم را دارند، موضوع نان مردم باید دقیق و جدی مورد توجه قرار گیرد.»
کارخانه‌هایی که آرد یارانه‌ای می‌گرفتند اما حساب‌وکتاب شان آزاد بود
نوروزی در ادامه با اشاره اینکه باید از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کرد و تمام همت مجلس شورای اسلامی بر این مهم است، عنوان کرد: «در موضوع آرد ۴ تا ۶ و نیم میلیون تن گندم با نرخ یارانه‌ای توزیع می‌شد و کارخانه‌های تولید بیسکویت یا شیرینی و غیره استفاده می‌کردند. مسئله اینجا بود که کاملاً به‌صورت نظام‌مند یارانه نان توزیع شود زیرا قوت اصلی مردم نان است و نان باید در همه وعده‌ها در سفره مردم باشد. موضوع اصلاح یارانه آرد از آنجایی آغاز شد که شیرینی فروشی آرد یارانه‌ای می‌گیرد اما آن شیرین را باقیمت آزاد به مردم می‌فروخت. اصلاح نظام یارانه‌ای جلوی این‌گونه فسادها را خواهد گرفت.»
بن کالا منجر به استفاده از ظرفیت کارخانه‌ها می‌شود
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با اشاره اینکه باید یارانه به‌صورت بن کالا به مردم پرداخت شود و نه یارانه نقدی اظهار کرد: «زمانی که پول به‌حساب مردم تزریق می‌شود، این مسئله تورم ایجاد می‌کند. بن کالاها باید از همه فروشگاه‌ها قابل خرج کردن باشد. درواقع هم قدرت خرید مردم افزایش پیدا می‌کند و هم رونق تولید و اشتغال را داریم و از ظرفیت کارخانه‌ها بیشتر استفاده می‌شود.»
پرداخت یارانه نقدی دولت را بدهکار می‌کند
سخنگوی کمیسیون اقتصادی نیز پرداخت یارانه نقدی را در بلندمدت به‌صرفه برای اقتصاد نمی‌داند و عنوان می‌کند که در این صورت دولت ناگزیر خواهد شد از بانک‌ها قرض بگیرد و بهترین روش کارت اعتباری غیر نقد شونده است.
غلامرضا مرحبا، سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی و ناظر مجلس شورای اسلامی در شورای عالی اقتصاد در گفت‌وگو با پانا درباره اصلاح توزیع یارانه‌ای دولت سیزدهم گفت: «این کار در اصل اقدام مهم و جسورانه‌ای بود که دولت سیزدهم شروع کرد اما در روش باید تأمل بیشتری داشته باشیم. هرچند این روش نسبت به برخی از تجربه‌هایی که درگذشته وجود داشته بهتر است اما بهینه‌تر هم می‌توان عمل کرد. برای مثال درزمینهٔ سوخت در گذشته اقداماتی انجام شده بود و این اقدام نسبت به آن روش‌ها بهتر بود اما شروع ایده‌آلی نیست و بهتر از این هم می‌شد، کار شود.»
یارانه نقدی تورم‌زا است
مرحبا با اشاره به اینکه دولت سیزدهم چاره‌ای جز اصلاح نظام توزیع یارانه‌ای نداشته است، اظهار کرد: «امیدوارم دولت ارزیابی‌ها را دقیق انجام دهد و به‌مرور زمان کیفیت را دقیق‌تر کند تا حق به حق‌دار برسد.»
مرحبا با اشاره به نحوه پرداخت یارانه‌ها که به‌صورت کالابرگ باشد یا نقدی، عنوان کرد: «یارانه نقدی اصلاً توصیه نمی‌شود. در شرایط کنونی در کشور تورم بالایی را تجربه می‌کنیم و پول ملی مدام قدرت خریدش را از دست می‌دهد. در چنین شرایطی تأمین منابع مالی به‌صورت نقدی و تزریق آن به جامعه تورم‌زا است.»
در پرداخت نقدی یارانه دولت مجبور می‌شود از بانک‌ها قرض بگیرد
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: «در این برهه‌های زمانی، یارانه نقدی پرداخت شده به‌مرور زمان قدرتش را از دست می‌دهد و دولت دائم ناگزیر است که رقم را بالا ببرد. شاید مجبور باشد از بانک‌ها برداشت کند زیرا رقم کمی نیست و وقتی قرار باشد ماهانه و دائم این مهم تکرار شود ممکن است در تأمین منابع به مشکل بخورد. ضمن اینکه پرداخت نقدی ممکن است درجاهای دیگری مصرف شود و به هدف اصلی‌اش که تأمین کالای اساسی سبد خانوار است نرسد.»
آیا پرداخت یارانه‌ها دائمی است
مرحبا با اشاره به اینکه تعریف پرداخت یارانه این است که در شرایط اضطراری باشد نه دائمی و همیشگی، عنوان کرد: «پرداخت یارانه دائمی نیست و برنامه و هدف اقتصاد کشور این است که به سمتی برویم که خانواده‌ها دخل‌وخرجشان نزدیک شود و دیگر نیاز به این یارانه‌ها نباشد. درواقع باید روند اقتصادی شفاف و طبیعی را داشته باشیم. درهرصورت با توجه به این شرایط اقتصادی و قدرت خرید، نمی‌توان مردم را تنها گذاشت و باید کمک‌ها به دست مردم برسد تا بتوانند اقلام اساسی را تأمین کنند تا مشکلشان حل شود.»
کارت‌های اعتباری غیر نقدشونده بهتر از یارانه نقدی
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: «با این توصیف، پرداخت نقدی را به مصلحت نمی‌دانم و پیشنهاد من کارت‌های اعتباری غیر نقدشونده در دوره‌های زمانی مختلف است که صرفاً برای کالاهای اساسی قابل خرج باشد. موضوع مهم این است که به‌گونه‌ای طراحی شود که در همه پایانه‌های فروشگاهی خرده‌فروشی سراسر کشور قابل استفاده باشد و هرکسی مایل بود که پس‌انداز کند در دوره خاصی بتواند به‌صورت فصلی برداشت کند و به نظر من این بهترین راه است تا زمانی که این مشکل اساسی حل شود.»
پرداخت هر نوع یارانه‌ای به کاهش شکاف طبقاتی منجر می‌شود
علی روحانی، معاون دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گفت‌وگو با پانا به ارزیابی روند طی‌شده در طرح اصلاح نظام توزیع یارانه‌ای پرداخت و گفت: «اصلاح نظام توزیع یارانه‌ای باوجود محدودیت‌های زیاد، روند قابل قبولی را طی کرده است اما به لحاظ اثری که خواهد داشت قابل تامل است. هر زمان یارانه‌ای در هر قالبی اعم از تخصیص ارز یا نقدی و غیره پرداخت شده، اثر بسیار سریعی در کاهش شکاف طبقاتی داشته است و وضعیت دهک‌های پایین درآمدی را بهبود بخشیده و ضریب جینی را بهتر کرده است. ضریب جینی شاخص اختلاف طبقاتی در موضوع درآمد است.»
معاون دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در رابطه با مقایسه دو گزینه پرداخت نقدی یارانه و یا پرداخت کالابرگ گفت: «کالابرگ پیچیدگی‌های فنی بسیار زیادی دارد و استعداد انحراف در آن از پرداخت نقدی بیشتر است. همچنین مطلوبیتش برای خانواده‌ها به‌اندازه دریافت نقدی نیست. البته این موضوع حتماً باید سنجش شود تا بدانیم مردم یارانه نقدی را می‌پسندند یا کالابرگ برای شان مطبوع است.»
کالابرگ اثر غیرمستقیم افزایش قیمت‌ها را جبران نمی‌کند
روحانی عنوان کرد: «پرداخت نقدی و افزایش قیمت کالاهای مشمول ارز ۴۲۰۰ یک اثر مستقیم و یک اثر غیرمستقیم روی قیمت‌ها دارد. ممکن است با کالابرگ اثر مستقیم افزایش قیمت برخی از کالاها برای خانوارها جبران شود اما واقعیت این است که اثر غیرمستقیمی که بر سایر کالاها دارد از کیک و کلوچه گرفته تا محصولاتی که با مرغ و تخم‌مرغ تهیه می‌شود، مانند ساندویچ جبران نمی‌شود.»
ارسال دیدگاه