تاثیر سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی بر دهک‌بندی‌ها

کشور ایران حدود ۸۵ میلیون نفر جمعیت دارد که از این میزان بر اساس اعلام دولت، ۲۳ میلیون خانوار که معادل ۷۲ میلیون نفر از مردم هستند، یکی از یارانه‌های معیشتی ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومانی را دریافت کرده‌اند. بااین‌حال آن‌طور که وزیر اقتصاد گفته است، ۳۰ درصد از جمعیت کشور یارانه ۴۰۰ هزار تومانی و ۶۰ درصد دیگر، یارانه ۳۰۰ هزار تومانی دریافت خواهند کرد و ۱۰ درصد از جمعیت هم بی‌نیاز از کمک‌های حمایتی دولت هستند.

چند روز قبل رئیس‌جمهوری در گفت‌وگوی تلویزیونی اعلام کرد این یارانه‌ها تنها به مدت دو ماه پرداخت می‌شود و پس از آن کالابرگ الکترونیکی برای کالاهای اساسی داده خواهد شد. با این حال با واریز این یارانه‌های معیشتی بسیاری از خود می‌پرسند چگونه بفهمیم در چه دهکی هستیم؟

تدقیق دهک بندی‌های ریشه در سیاست ابلاغی تأمین اجتماعی داد

تاکنون ۵۳ سیاست کلی با احتساب سیاست‌های کلی مربوط به برنامه‌های توسعه دوم تا ششم ابلاغ گردیده است و سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی به‌عنوان پنجاه و چهارمین سیاست کلی نظام است که در ۲۱ فروردین ۱۴۰۱ از سوی رهبری ابلاغ گردید.

فرازهایی از این ابلاغ بدین شرح است: «ایجاد رفاه عمومی، برطرف ساختن فقر و محرومیت، حمایت از اقشار و گروه‌های هدف خدمات اجتماعی ازجمله بی‌سرپرستان، از کارافتادگان، معلولان و سالمندان و آنچه از اهداف رفاه و تأمین اجتماعی که در اصول ۳، ۲۱، ۲۸، ۲۹، ۳۱ و ۴۳ قانون اساسی آمده است، اقتضاء می‌کند نظامی کارآمد، توانمندساز، عدالت‌بنیان، کرامت‌بخش و جامع برای تأمین اجتماعی همگان که برگرفته از الگوهای اسلامی- ایرانی و مبتنی بر نظام اداری کارآمد، حذف تشکیلات غیر ضرور و رفع تبعیض‌های ناروا و بهره‌گیری از مشارکت‌های مردمی باشد.»

ابلاغ این سیاست‌ها و فرصت چند ماه به دولت سیزدهم برای تبدیل آن به قانون نشان از توجه ویژه به موضوع رفاه و تأمین اجتماعی دارد و آنچه این روزها در موضوع دهک‌بندی‌ها و پرداخت یارانه‌ای می‌بینیم و می‌شنویم ریشه در همین مهم دارد.

پاشنه آشیل سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی پایگاه داده است

رحیم سرهنگی، رئیس موسسه کار و تأمین اجتماعی وزارت کار در گفت‌وگو با پانا درباره دقت در دهک‌بندی‌ها، اظهار کرد: «بخشی از دقت این دهک‌بندی‌ها مربوط وزارت کار است و بخشی هم دست وزارتخانه نیست. موضوع اصلی، داده‌های موجود است که بر اساس آن تصمیم‌گیری می‌شود. متأسفانه ناقص بودن داده‌های ثبتی دقت دهک‌بندی را کم می‌کند و حالا برنامه وزارت کار در دولت سیزدهم تدقیق همین داده‌هاست.»

سرهنگی افزود: «پاشنه‌آشیل سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی پایگاه داده‌اش است و هرچه این پایگاه داده تکمیل‌تر باشد، می‌توان انتظار داشت که با دقت بیشتری بگوییم آدم‌های مختلف شناسایی شده در چه لایه‌ای قرار گرفته‌اند. در شرایط فعلی ممکن است دوستانی این سؤال را داشته باشند که چرا ما در فلان دهک هستیم؟ قاعدتاً هرچه داده‌ها کامل‌تر باشد ما می‌توانیم خروجی بهتری بگیریم و همین منجر به سیاست‌گذاری بهتر و شناخت بیشتر می‌شود. بنابراین شناسایی ۸۵ میلیون ایرانی و اینکه در چه لایه‌ای هستند مهم است.»

وی با اشاره به ارکان اصلی سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی گفت: «ارکان اصلی سیاست‌های کلی، بحث نظام چندلایه تأمین اجتماعی است. وجود یک نهاد تنظیم‌گر که بین بخش‌های مختلف و صندوق‌های مختلف بتواند تنظیم گری و قانون‌گذاری کند و خط خطوط را مشخص کند. یک نظام احسان و نیکوکاری که کمک می‌کند بسیاری از مسائلی که در لایه امدادی هستند رفع‌ و رجوع شوند و این ارکان اصلی سیاست‌گذاری کلی است.»

هر شهروند متناسب با لایه حمایتی تأمین اجتماعی‌اش خدمات دریافت می‌کند

سرهنگی عنوان کرد: «حالا باید دید اگر این سیاست‌ها پیاده شود چه اتفاقی می‌افتد؟ روزیکه این سیاست‌ها به‌درستی پیاده شود تمام آدم‌هایی که ساکن ایران هستند، چه ایرانی و چه غیر ایرانی که مجوز اقامت دارند در لایه‌های مختلف دسته‌بندی می‌شوند و بسته به اینکه در چه لایه‌ای قرار دارند از حمایت‌ها و خدماتی بهره می‌برند. برای مثال میزان حمایت از معلولی که در دهک یک باشد با معلولی که در دهک پنجم باشد متفاوت است زیرا نیازهای متفاوتی دارند. بر اساس آن پایگاه داده و اینکه هرکسی در چه لایه‌ای قرار می‌گیرد حمایت‌ها و بسته‌های خدماتی متفاوتی به‌عنوان شهروند این کشور دریافت می‌کند.»

دقیق‌شدن دهک‌بندی کمک می‌کند افراد از لایه‌های حمایتی و امدادی به لایه‌های بالاتر بروند

رئیس موسسه کار و تأمین اجتماعی وزارت کار گفت: «بعد از دقیق شدن دهک‌بندی‌ها کمک می‌شود تا آدم‌ها از لایه‌های حمایتی و امدادی به لایه‌های بالاتری مانند بیمه پایه و مازاد و تکمیلی بروند و بتوانند سطحی از رفاه عمومی را تجربه کنند. در این سیاست‌ها اصولی به آن اشاره و تأکید شده است، مانند فرزندآوری و تحکیم خانواده و اگر نظام به درستی طراحی شود خانواده‌ها برای احیای جمعیت کشور در آن نظام رفاه تعریف پیدا می‌کنند.»

وی افزود: «موضوع اصلی پیوست‌های تأمین اجتماعی است. یعنی نه تنها در این نظام آنچه تعریف شده باید صورت بگیرد بلکه هر تصمیمی که در کشورهای دیگر گرفته می‌شود مانند حوزه ارز یا سیاست‌های پولی و غیره باید پیوست تأمین اجتماعی داشته باشد.»

سرهنگی اظهار کرد: «این نگاهی است که کمک می‌کند آدم‌ها ناگهان از یک دهک به دهک دیگر سقوط نکنند. برخی از اتفاق‌ها ممکن است در همه دنیا بیافتد مانند کرونا که باعث می‌شود آدم‌ها از یک طبقه اجتماعی به طبقه دیگری سقوط کنند. این در لایه امدادی تعریف‌شده که چه کمکی باید بشود و البته کشور ما کرونا را به‌خوبی مدیریت کرد اما در چنین نظامی که تعریف می‌شود بازتوانی چندان زیاد طول نمی‌کشد.»

تا ۶ ماه دیگر سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی تبدیل به قانون می‌شود

سرهنگی درباره زمان‌بندی در نظر گرفته شده برای تبدیل سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی به قانون گفت: «تا شش ماه دیگر باید قوانین و مقررات تصویب شود. بنابراین تا آخر خرداد پیش‌نویس هرآن چه قرار است به مجلس برود تدوین‌شده و جمع‌بندی لازم انجام می‌شود.»

جابجایی دهک‌بندی‌ها دقیق‌تر می‌شود

وی درباره احتمال جابجایی دهک‌بندی‌ها بعد از تصویب قوانین سیاست‌های ابلاغی تأمین اجتماعی گفت: «دهک‌ها به هم نمی‌ریزد بلکه آزمونی که بر روی ‌داده‌های دریافتی انجام می‌شود و یکی از بخش‌های اصلی تأمین اجتماعی است، دقیق‌تر می‌شود. در این حالت سازمان‌هایی که داده‌های کاملی نمی‌دادند موظف می‌شوند داده‌های شان را برخط و به روز کنند. یکی از مشکلات فعلی به روز نبودن داده‌هاست که در این سیستم جدید موظف می‌شوند که داده‌های‌شان را به‌روز کنند و در این حالت دهک‌بندی‌ها دقیق‌تر می‌شود وگرنه تعریف دهک‌بندی مشخص است.»