اصلاح پرداخت یارانه وضع کلی کشور را بهبود می‌دهد

علی ملکی، رئیس پژوهشکده سیاست‌گذاری علم و فناوری دانشگاه صنعتی‌شریف در گفت‌وگو با پانا درباره مشکلات نظام توزیع یارانه‌ای گفت: «جهت‌گیری کلی توزیع عادلانه یارانه درست است. هدف اصلی یارانه این است که به دهک‌ها و طبقات کمتر برخوردار برسد و اطمینان حاصل شود که حداقل نیازهای مردم در این شرایط تورم تأمین می‌شود اما متأسفانه نظام یارانه‌ای ما معکوس عمل می‌کند. هرکسی درآمد بیشتر دارد و به‌تبع آن مصرف بیشتری دارد در اغلب کالاها یارانه بیشتری هم استفاده می‌کند.»

یارانه‌ها به جامعه هدف نمی‌رسد

ملکی یکی دیگر از مشکلات نظام یارانه‌ای را نرسیدن یارانه به جامعه هدف عنوان کرد و گفت: «مسئله نظام یارانه‌ای ما این است که یارانه بعضاً به طبقات هدف موردنظر خودش نمی‌رسد و در وسط زنجیره خارج می‌شود. حالا این یارانه یا هدر می‌رود ‌یا از کشور خارج می‌شود. یکی از نمونه‌های این هدررفت یارانه آرد است. به گندم یارانه می‌دهیم و از کشاورز خرید تضمینی داریم و آن گندم را به آرد تبدیل می‌کنیم و وقتی آرد ارزان در اختیار نانوا قرار گرفت به‌جای اینکه صرف پخت نان شود به شکل آزاد فروخته می‌شود زیرا قیمت آرد در مرزها و خارج از کشور ارزان‌تر است. حتی در مصارف جایگزین مانند شیرینی‌پزی‌ها به‌صرفه برای‌شان تمام می‌شود، درحالی‌که دولت این یارانه را می‌دهد تا مردم نان‌شأن تأمین باشد نه اینکه نانی پخته شود که خوراک دام شود یا ارز برخی را تأمین کند.»

وی افزود: «در نظام یارانه‌ای ما این اشکالات وجود دارد. با وجود اینکه ما در حجم بالایی یارانه می‌دهیم اما برآورد ما این است که سال گذشته بیش از ۳۰۰ همت یارانه پرداخت شده و بخش زیادی هدر می‌رود.»

یارانه به مصرف‌کننده نهایی برسد

رئیس پژوهشکده سیاست‌گذاری علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه باید مطمئن شویم یارانه به دست اهلش می‌رسد، اظهار کرد: «سیاست کلی این است که یارانه به آخر زنجیره وصل شود و مصرف‌کننده نهایی یا یک حلقه قبل از آن یارانه را استفاده کند تا اطمینان حاصل شود که مصرف‌کننده واقعی از یارانه بهره می‌برد.»

ملکی گفت: «با توجه به شرایط اقتصادی فعلی امکان حذف کامل یارانه‌ای که پرداخت می‌شود وجود ندارد زیرا مردم باید مطمئن باشند کالای اساسی‌شان تامین می‌شود. حالا که یارانه پرداخت می‌شود پس حداقل اطمینان حاصل کنیم به هدفش می‌رسد و بخش زیادی از این یارانه که از بخش اصلی‌اش خارج می‌شود باید به جایگاهش برگردد و اصلاح شود.»

افزایش قیمت‌ها به تولیدکننده انگیزه می‌دهد

ملکی درباره مزیت‌های ساماندهی یارانه‌ها گفت: «اتفاقی که در بلندمدت می‌افتد این است که کارایی و بهره‌وری بسیاری از صنایع افزایش دارد. زیرا وقتی به صنایع یارانه بدهیم و قیمت‌ها را هم پایین نگه داریم تولید به‌صرفه نیست و امنیت ارزی کالا به خطر می‌افتد. در چنین شرایطی انگیزه‌ای برای اینکه تولید گوشت، گندم و غیره داشته باشیم وجود ندارد زیرا قیمت‌ها پایین نگه داشته شده است.»

وی افزود: «در این شرایط که یارانه اصلاح می‌شود انگیزه برای سرمایه‌گذاری و تولید بالا می‌رود وضع کلی کشور را بهبود می‌دهد. هرچه جلوتر برویم طبیعتاً هوشمندی یارانه موضوعیت پیدا می‌کند پس دلیلی وجود ندارد به همه یارانه داده شود. دهک‌های پردرآمد نه‌تنها نباید یارانه بگیرند بلکه باید مالیات بیشتری پرداخت کنند و این مالیات باعث می‌شود هزینه‌ها را جبران کنیم.»

باید نظام توزیع یارانه و مالیات‌ستانی دقیق شود

ملکی با اشاره به هدفمندسازی یارانه‌ها اظهار کرد: «اگر نظام اقتصادی کشور به این سمت برود که یارانه‌ها هوشمند شود و به کسانیکه واقعاً نیازمند هستند، برسد و از سوی دیگر مالیات‌ستانی هوشمند اجرایی شود به این معنا که از طبقات مرفه‌تر مالیات بیشتری گرفته شود و از کارمندان و کارگران مالیات گرفته نشود و این دو هماهنگ باهم پیش برود، قطعاً مشکلی پیش نمی‌آید. اما اگر موضوع درآمد دولت و یارانه حل نشود، مشکل‌ساز می‌شود.»

رئیس پژوهشکده سیاست‌گذاری علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف گفت: «در شرایط فعلی شناسایی نیازمند واقعی برای دریافت یارانه کار سختی نیست. اکنون فقط عزم جزم مدیران را می‌طلبد وگرنه حجم زیادی از گردش مالی کشور و درآمدها و نیازها مردم شفاف است و کارت‌های بانکی مشخص هستند و مبتنی بر این داده‌ها با درصد خطای کم می‌تواند خانواده‌های واجد شرایط دریافت یارانه را شناسایی کرد. درواقع اگر عزمی جزم شود و داده‌های بانکی در کنار سایر پایگاه‌های داده قرار گیرد در کنار هم قرار دادن این‌ها با روش‌های داده‌محور می‌توان خانوارها را شناسایی کرد و درصدهای خطای دیگر را هم با روش‌های مختلف می‌توان شناسایی کرد.»